Morgunblaðið | 8.10.2015 | 21:55

Batnar ekki við að bent sé á annað verra

Með því að fylla aftur upp í skurði sem grafnir voru til að þurrka upp mýrar má endurheimta votlendi og draga úr losun gróðurhúsalofttegunda. mbl.is/RAX

Kjartan Kjartansson

kjartan@mbl.is

Setja bókamerki

Losun Íslands

Samkvæmt því bókhaldi sem Ísland skilar inn á grundvelli loftslagssamningsins losaði landið um 4,1 milljón tonn koltvísýringsígilda árið 2012.
Ef losun frá framræstu landi er bætt við nemur heildarlosunin um 15,7 milljónum tonna.

Ísland þarf eins og önnur ríki að draga úr losun á gróðurhúsalofttegundum frá bílum þrátt fyrir að stærsti hluti losunarinnar hér komi frá framræstu landi, að mati sérfræðinga og náttúruverndarsinna. Það séu ekki rök gegn því að draga úr losun bíla að benda á eitthvað annað verra.

Sigríður Á. Andersen, þingmaður Sjálfstæðisflokksins, leggur til að grænir skattar á bíla og eldsneyti, eins og kolefnisgjald, sem ætlað hefur verið að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda sem valda loftslagsbreytingum á jörðinni verði felldir niður á Íslandi í grein sem birtist í Morgunblaðinu í dag. Vísar hún meðal annars til þess að þegar búið sé að taka tillit til losunar sem hlýst af framræstu landi sé losun frá fólksbílum aðeins lítið brot af heildarlosun Íslands.

Rétt er að stærsti einstaki losunarvaldur gróðurhúsalofttegunda á Íslandi er rotnandi mýrarjarðvegur þar sem land hefur verið ræst fram, þrátt fyrir að sú losun falli ekki undir Kyoto-bókunina. Sérfræðingar sem mbl.is hefur rætt við í dag og formaður Náttúruverndarsamtaka Íslands geta hins vegar ekki fallist á að það geti réttlætt að hætt verði að reyna að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda frá bílaumferð eins og þingmaðurinn virðist boða.

Stærsti einstaki þátturinn, en utan Kyoto

Þegar skurðir eru grafnir til þess að ræsa fram land þornar mýrarjarðvegur og byrjar að rotna. Þá losna gróðurhúsalofttegundir út í lofthjúpinn þar sem þær stuðla að hnattrænni hlýnun. Þessi losun frá framræstu landi fellur ekki undir Kyoto-bókunina sem flest ríki heims vinna nú eftir til þess að draga úr losun sinni á gróðurhúsalofttegundum. Íslendingar fengu því hins vegar framgengt á vettvangi loftslagssamnings Sameinuðu þjóðanna endurheimt votlendis yrði tæk aðferð til að draga úr losun.

Í kjölfarið voru lagðar fram leiðbeiningar um hvernig haldið skyldi utan um bókhaldið um endurheimt votlendis. Þannig geta ríki annað hvort notað eigin rannsóknir á losuninni eða stuðst við losunarstuðla loftslagssamningsins sem sérsniðnir eru fyrir hvert loftslagsbelti.

Að sögn Hlyns Óskarssonar, sérfræðings hjá Landbúnaðarháskóla Íslands sem vinnur að rannsóknum á kolefnishringrásum gróðurlendis, hefur losun frá framræstu landi á Íslandi mælst allt frá því að vera nokkuð minni en stuðull loftslagssamningsins og upp í að vera nokkuð hærri. Óháð því hvort viðmiðið sé notað sé losun gróðurhúsalofttegunda frá framræstu landi stærsti einstaki þátturinn í losun Íslands.

Sú losun er hins vegar ekki talin með í Kyoto-samningnum þar sem framræsingin á Íslandi átti sér stað að langmestu leyti fyrir árið 1990, viðmiðunarár samningsins um samdrátt í losun.

Villandi samanburður, að sögn ráðuneytis

Í grein sinni leggur Sigríður ætlaða losun frá framræstu landi miðað við stuðla loftslagssamningsins saman við þá losun sem gefin er upp samkvæmt Kyoto-bókuninni fyrir árið 2012. Hennar niðurstaða er að losun frá fólksbílum sé aðeins tæplega 4% af þessari samanlögðu heildarlosun Íslands. Sú tala er hins vegar um 5% þegar litið er til bílasamgangna almennt.

Þegar litið er til þeirrar losunar sem Ísland gefur upp á grundvelli Kyoto var hlutfall samgangna hins vegar 38,7% af heildarlosuninni árið 2012, án stóriðju. Losunin frá stóriðjunni fellur undir sameiginlegt viðskiptakerfi Evrópulanda og samdráttur á losun frá henni því ekki á forræði íslenskra stjórnvalda einna.

Samanburður Sigríðar miðast einnig við losunina með stóriðjunni. Sé hún dregin frá er losunin 4,2% frá fólksbílum og rétt tæp 6% frá allri bílaumferð miðað við forsendur þingmannsins.

Í svari umhverfisráðuneytisins við fyrirspurn Sigríðar sem hún byggir grein sína á segir hins vegar strax í byrjun að villandi geti verið að birta upplýsingar um losun frá framræstu landi og bera saman við losun frá öðrum uppsprettum eins og bruna á jarðefnaeldsneyti án skýringa.

Verði ekki gert til að halda áfram að keyra bensínbíla

Árni Finnsson, formaður Náttúruverndarsamtaka Íslands, tekur undir það og segir að samanburður þingmannsins sé ekki viðeigandi, meðal annars vegna þess að hann byggi ekki á skuldbindingum Íslands samkvæmt Kyoto-bókuninni. Þar er Ísland skuldbundið til að draga úr losun og sá samdráttur miðist ekki við losun að viðbættri þeirri sem hlýst af framræstu landi.

„Á hinn bóginn ef það gefur góða raun að moka ofan í þessa skurði er sjálfsagt að gera það. Þetta er ódýr og fær aðferð. Maður á hins vegar ekki að gera það vegna þess að maður vill halda áfram að keyra bensínbíla sem losa mikið,“ segir Árni.

Sáralítið hafi hins vegar verið gert til að endurheimta votlendi. Ísland þurfi eins og allir aðrir að draga úr losun bíla. Sigríður leggi heldur alls ekki til í grein sinni að endurheimta ætti votlendi til að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda.

„Ég held að við verðum að leita allra leiða, eins og allar aðrar þjóðir, til að draga úr losun frá samgöngum,“ segir Árni.

Út í hött að rjúka eingöngu í endurheimt votlendis

Hlynur hjá Landbúnaðarháskólanum segir einnig sjálfsagt að vinna að endurheimt votlendis á Íslandi til að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda. Það hafi einnig aðra kosti í för með sér. Til dæmis tapist vatnstemprun landslagsins við framræsingu lands. Mýrar viðhaldi stöðugu rennsli í ám landsins og þær séu mikilvægar fjölbreytileika lífríkisins. Það ætti hins vegar ekki að vera eina framlag Íslands.

„Gagnvart loftslagssamningnum fyndist mér út í hött að rjúka bara af stað og endurheimta votlendi af því að það er stærsti pósturinn. Það er líka heilmikið mál að snúa því öllu við. Þó að það sé auðvelt að endurheimta votlendi í sjálfu sér þá þyrftum við að endurheimta mjög stórt svæði. Við gerum það ekkert einn, tveir og þrír. Við þurfum líka að nýta landið,“ segir hann.

Það sýni mun meiri ábyrgð og væri mun meira sannfærandi aðgerðapakki að hafa markmið um að draga úr losun í öllum flokkum loftslagssamningsins, þar á meðal bílaflotans, að mati Hlyns.

„Mér fyndist það óskaplega ódýrt að stökkva bara á þennan vagn, þó að ég sé því mjög fylgjandi því að endurheimta votlendi,“ segir hann.

Annar sérfræðingur sem mbl.is ræddi við í dag sagði að rök væru fyrir því að telja losun frá framræstu landi með í losunarbókhaldi Íslands en benti á óvissu um við hvað ætti að miða. Vísaði hann þar til misræmis á milli mældrar losunar og stuðla loftslagssamningsins. Þá væri ekki hægt að bera blak af losun bíla með því að benda á eitthvað annað verra.