Morgunblaðið | 25.4.2019 | 14:55

Reyna að eyða erfiðustu störfunum

Starfsmenn Samherja í vinnslusalnum í Sandgerði. Þrátt fyrir alla sjálfvirknivæðingu þarf fólk enn að snyrta fiskinn.

Ný hátækniverksmiðja Samherja getur afkastað um 5.000 tonnum af bleikju á á ári. Er húsnæðið búið nýjustu tækni sem eykur sjálfvirkni og léttir störfin.

F ullvinnsla á bleikju var hafin í nýrri hátækniverksmiðju Samherja í Sandgerði á síðasta ári. Jón Kjartan Jónsson, framkvæmdastjóri fiskeldis hjá Samherja, segir húsnæðið og tækjabúnaðinn vera eins og best verður á kosið á alþjóðlegan mælikvarða. Segir hann störfin léttast og framleiðsluna aukast um 15-20% á þessu ári.

Í hinu nýja húsnæði verður burður hafður í lágmarki en í nýjum störfum felst meðal annars umsjón með sjálfvirkni. Að sögn Jóns Kjartans veltir starfsemin um þremur milljörðum á ári en við hana starfa 80-90 manns og nemur heildar framleiðslan á eldisfiski rúmlega 4.000 tonnum á ári.

„Ég held að vinnsluhúsnæðin verði ekki mikið flottara en þetta. Ég get alveg sagt það,“ segir Jón Kjartan í samtali við Morgunblaðið en fiskeldisframleiðslan fer nánast alfarið á erlenda markaði. Ameríkumarkaðurinn er stærstur en einnig er selt til norðurlanda, víðar í Evrópu og á Japansmarkað.

Séð inn í vinnslusalinn í Sandgerði, sem skipt er upp með glervegg.

Kolefnisfótspor eitt af púslunum

„Þetta er náttúrlega framleiðsla á frábærum matfiski, sem er sjálfbær, umhverfisvæn og með lítið kolefnisfótspor. Þetta er hágæðavara sem er verið að selja á góða veitingastaði og virtustu stórmarkaði í heimi,“ segir Jón Kjartan en það tekur jafnan tvö ár að ala fiskinn í sláturstærð.

„Allan þann tíma erum við að vanda okkur við að búa honum sem jafnast og best atlæti og að fóðrið innihaldi næringu sem hentar á hverjum tíma. Það er mjög auðvelt að eyðileggja þessa vinnu á nokkrum mínútum með vanhugsuðum framleiðsluháttum í vinnslunni,“ segir Jón Kjartan. Spurður nánar út í kolefnisfótsporið og hvort erlendir kaupendur horfi á slíkar úttektir segir Jón Kjartan það vera hluta af stærri mynd.

„Þeir horfa á heildarkerfið og hvernig það er uppsett. Að þú sért áreiðanlegur birgi sem afhendir alla daga. Kolefnisfótsporið er bara eitt af púslunum sem þú verður að hafa í lagi. Ef þú afhendir ekki afurðina alla daga af réttum gæðum þarftu ekki að hafa áhyggjur af því hvert kolefnisfótsporið er. Þetta þarf að fylgjast að til að selja vöruna,“ segir Jón Kjartan.

Samherji hefur rekið fiskeldi frá árinu 2001 og er með þrjár matfiskastöðvar, tvær á Suðurnesjum sem framleiða bleikju, og eina á Núpsmýri í Öxarfirði sem framleiðir lax. Þá er fyrirtækið með þrjár seiðastöðvar, tvær í Ölfusi og eina á suðurnesjum sem framleiða seiðin til framleiðslu. Að lokum er fyrirtækið einnig með eina klakfiskastöð fyrir bleikju í Öxarfirði. Allt eru þetta fiskeldisstöðvar sem eru á landi.

„Í raun og veru hönnuðum við einfaldlega nýja vinnslu í nýtt hús þar sem við erum að auka sjálfvirkni og létta störf með róbotum og nýrri hugsun. Það er svona stóra myndin,“ segir Jón Kjartan aðspurður um hið nýja húsnæði í Sandgerði.

Móttaka á lifandi fiski

„Það er mikið af nýrri tækni í þessu og örugglega hægt að gera meira og enn betur En við erum ánægð með okkur. Við geymum fiskinn lifandi í húsinu fram að slátrun, það er nýtt hjá okkur. Eftir slátrun kælum við fiskinn strax að lokinni blæðingu og höldum honum svo vel kældum í gegnum ferlið. Með því erum við að hámarka gæðin og auka geymsluþolið,“ segir Jón Kjartan.

„Við dælum fiskinum lifandi á flutningabíl í landstöðvunum og keyrum hann til Sandgerðis. Þar fer hann lifandi inn í vinnsluna og bíður þar til við tökum hann til slátrunar. Þetta þekkist alveg í fiskeldi í laxaiðnaði. Þetta er þekkt tækni en þetta er nýtt fyrir okkur í bleikjunni,“ segir Jón Kjartan.

Hann nefnir einnig myndgreiningu sem dæmi um nýjung í vinnslunni í Sandgerði.

Enn fullt af störfum

„Við flokkum flök inn á kæli með róbotum og endurröðum þeim með róbotum til þess að taka þau til vinnslu daginn eftir. Við flokkum fisk með myndgreiningu í staðinn fyrir vog og slægjum fisk með myndgreiningu. Við vakúmpökkum ferskum fiski, ferskum bitum og frystum,“ segir Jón Kjartan en búnaðinn fær fyrirtækið meðal annars frá Skaganum 3x, Marel og Samey.

Afköst hinnar nýju fiskvinnslu í Sandgerði eru töluverð en hægt er að slátra allt að 20 tonnum af fiski á dag. Það er þó umfram afkastagetuna í heild sinni en sem stendur framleiðir Samherji í bleikjufiskeldinu um 3.500 tonn á ári en hið nýja hús á að geta afkastað um 5.000 tonnum. Að sögn Jóns Kjartans er því markmiðið „að sjálfsögðu“ að auka umsvifin, stækka eldið og fjölga kerjunum á landi.

Sjálfvirknivæðing hefur eins og gefur að skilja það í för með sér að færri störf þarf að vinna með handafli. Það kemur þó ekki að sök í ljósi þess að framleiðsluaukningin vegur upp á móti. Meiri fullvinnsla krefst einnig fleira fólks.

„Viðfangsefni fólks er náttúrlega að hafa umsjón með tækjum og vélum og snyrta fiskinn. Það þarf að sjálfsögðu eins og í allri fiskvinnslu enn að raða inn í margar vélarnar. Þó að tæknin létti störfin þá er enn mikið af störfum. Við erum að reyna að eyða erfiðustu störfunum. Burði til dæmis. Burður er erfiður og þú vilt reyna að minnka hann eins og kostur er. Það er markmiðið,“ segir Jón Kjartan.

Viðtalið birtist fyrst í sjávarútvegsblaði 200 mílna og Morgunblaðsins, sem fylgdi blaðinu þriðjudaginn 16. apríl.