Morgunblaðið | 27.4.2020 | 15:50 | Uppfært 16:08

Segir Hæstarétt hafa brugðist þjóðinni

Það þótti mikill fengur að makríll kom í lögsöguna á sínum tíma. Fyrrverandi ráðherra segist hafa staðið rétt að ráðstöfun aflaheimilda þrátt fyrir að Hæstiréttur hafi dæmt gegn ríkinu málinu. Morgunblaðið/ Börkur Kjartansson

„Það er mín skoðun að Hæstiréttur hafi brugðist þjóðinni í þessu máli og gengið í lið með einstökum „kvótagreifum“ og dæmt gegn þeirri lagagrein sem honum bar fyrst og fremst að horfa til,“ segir Jón Bjarnason, fyrrverandi sjávarútvegsráðherra, um makríldóma Hæstaréttar og skaðabótamál sjö útgerða á hendur íslenska ríkinu í aðsendri grein í Morgunblaðinu í dag. Fimm útgerðanna hafa fallið frá skaðabótamálinu.

Frétt af mbl.is

Fimm útgerðarfélög falla frá skaðabótakröfu

Jón vísar með orðum sínum til fyrstu greinar laga um stjórn fiskveiða, en þar segir: „Nytjastofnar á Íslandsmiðum eru sameign íslensku þjóðarinnar. Markmið laga þessara er að stuðla að verndun og hagkvæmri nýtingu þeirra og tryggja með því trausta atvinnu og byggð í landinu.“

Hann segir að eftir komu makrílsins í íslenska lögsögu hafi verið „ákveðið að skipta veiðiheimildum í makríl á útgerðarflokka, þannig að stóru uppsjávarskipin sem höfðu eingöngu veitt til bræðslu fengju áfram svipað magn og þau höfðu veitt árið á undan en auknum heildarafla var deilt út á frystitogara, ísfiskskip, smábáta og línubáta. Jafnframt var sett ströng skylda um manneldisvinnslu á allan makríl, sem stórjók verðmæti aflans og skapaði fjölda mikilvægra starfa í fiskvinnslum vítt og breitt um landið.“

Jón Bjarnason.

Þá hafi verið talið að ákvarðanir ráðherra hafi verið lögmætar þar sem um nýjan fiskistofn hafi verið að ræða. Telur Jón að ákvarðanir hans í embætti ráðherra, bæði hvað varðar makrílinn og aðra þætti svo sem strandveiðar, „hafi átt drjúgan þátt í því að leiða þjóðina út úr þrengingum fjármálahrunsins“.

Deilt á mörgum vígstöðvum

Samhliða því að rekja makríldóminn víkur Jón meðal annars að makríldeilunni við Evrópusambandið og þeim deilum sem um málið virðast hafa verið innan ríkisstjórnar Jóhönnu Sigurðardóttur á árunum 2009 til 2011.

„Vinna við ESB-umsóknina var á fullri ferð þessi ár og allir vissu um mína afstöðu í þeim málum. Við stóðum auk þess í harðvítugum deilum við ESB um rétt okkar til makrílveiðanna. ESB afneitaði öllum rétti okkar í þeim efnum og lét afar dólgslega, hótaði ítrekað að stöðva aðildarviðræðurnar við ESB ef við hættum ekki makrílveiðunum. Fætur forsætisráðherra og fleiri vildu bogna undan þeim hótunum.

Það verður að segjast hér hreint út að hvorki þær útgerðir, sem síðar höfðuðu mál og kröfðust tuga milljarða í bætur vegna veiðiheimilda í makríl, né aðrir, hefðu fengið marga brönduna ef ESB-aðildarsinnar í ríkisstjórnarflokkunum hefðu fengið að ráða. Það er köld staðreynd. ESB hélt því fram, alveg eins og stóru bræðsluútgerðirnar, að bandalagið ætti allan makríl sem synti meðfram Íslandsströndum. Hótanir ESB voru afar grófar og vöktu það mikinn ugg að fulltrúar LÍÚ komu á fund ráðherra og báðu hann að slaka á kröfunum í makríldeilunni ef það mætti friða ESB. Þá hafði ESB hótað viðskiptastríði og löndunarbanni á íslenskan fisk sem það lét koma til framkvæmda á Færeyingum.“