Morgunblaðið | 18.5.2020 | 12:50 | Uppfært 13:06

Aldrei fyrr skapað eins traust öryggisnet

Aðgerðir stjórnvalda eru sagðar hafa verið ómissandi. mbl.is/Golli

Hagfræðideild Landsbankans reiknar með að atvinnuleysi verði meira næstu tvö ár en það hefur verið frá árunum 2011-2012. Þetta kemur fram í nýútgefinni hagsjá bankans, en þar segir að búist sé við um 7% atvinnuleysi að meðaltali árið 2021, og um 6% árið 2022.

Skráð atvinnuleysi í lok apríl var 17,8% af áætluðum fjölda fólks á vinnumarkaði. Alls voru um 49.200 manns á atvinnuleysisskrá, þar af 16.400 atvinnulausir og 32.800 í skertu starfshlutfalli.

Atvinnuleysi í mars var 9,2% og hafði þá aukist frá 5% í febrúar.

Hagfræðideildin segist reikna með að sífellt fleiri þeirra sem nú fái greiðslur í gegnum aðgerðir stjórnvalda komi inn á atvinnuleysisskrá eftir því sem líður á sumarið.

Atvinnuleysi fari í 13% í ágúst og september

„Fólki í hlutabótaleiðinni fækkar sífellt og lítið er nú um nýskráningar í úrræðið. Ætla má að flestir þeirra sem hafa lent í hópuppsögnum komi inn í atvinnuleysisbótakerfið í ágúst hafi þeir ekki horfið til fyrri eða annarra starfa í millitíðinni. Við reiknum þannig með því að atvinnuleysið fari hæst í 13% í ágúst og september en lækki svo aftur síðustu mánuði ársins.“

Bent er á að stjórnvöld hinna ýmsu ríkja hafi aldrei fyrr skapað eins traust öryggisnet fyrir fólk og fyrirtæki og á síðustu vikum.

„Þessar aðgerðir hafa í raun verið ómissandi í ljósi þess hversu mikið tekjur allra hafa lækkað. Alltaf hefur legið fyrir að þessar aðgerðir væru tímabundnar og í upphafi veirufaraldursins ríkti bjartsýni um að kreppan yrði stutt. Kreppan hefur heldur lengst frekar en hitt og samtímis er ljóst að stjórnvöld þurfa að huga að útgönguleið hvað þennan mikla stuðning varðar.“

Erfið aðlögun hugsanlega fram undan

Hér á landi hafi fyrstu skrefin verið tekin, þar sem ljóst sé að hlutastarfaleiðin muni renna sitt skeið á enda í lok ágúst.

„Hér, eins og annars staðar, var litið á þessar aðgerðir sem leið til þess að halda hagkerfinu á floti um stund þannig að það gæti verið tilbúið í snatri þegar allt færi af stað aftur. Nú eru hins vegar töluverðar líkur á því að hagkerfin og hegðun fólks muni taka varanlegum breytingum hvað marga þætti varðar.

Fólk sem vinnur í mikilli nálægð við aðra gæti t.d. farið fram á hærri laun eða dýrar öryggisaðgerðir við að vinna þau störf. Greinar sem hafa byggt mikið á erlendu vinnuafli gætu í auknum mæli þurft að reiða sig á innlent vinnuafl vegna harðara landamæraeftirlits og meiri aðgæslu með útlendingum svo dæmi séu nefnd,“ segir í hagsjá bankans.

„Vinnumarkaðurinn á því mögulega eftir að breytast mikið á næstu árum og á hugsanlega eftir að fara í gegnum erfiða aðlögun. Sú aðlögun getur ekki hafist á meðan ríkissjóður greiðir starfsfólki fyrir að bíða eftir þeim störfum sem það vann áður – sum þessara starfa verða mögulega ekki til áfram. Stjórnvöld munu eftir sem áður gegna stóru hlutverki við að hjálpa fólki að finna ný störf og smyrja hjól atvinnulífsins eftir bestu getu.“