Andstaða við hagræðingu gerði útslagið

Árið 2013 tóku nokkr­ir út­gerðar­menn sig sam­an og stofnuðu Sam­tök smærri út­gerða um leið og þeir sögðu skilið við Lands­sam­band smá­báta­eig­enda. „Um það bil 25 bát­ar eru skráðir í sam­tök­in og fé­lagið því til­tölu­lega lítið, en þetta eru bát­ar sem eru í rekstri allt árið og köll­um við þetta oft fé­lags­skap at­vinnu­mann­anna í króka­afla­marks­kerf­inu,“ seg­ir Örvar Marteins­son, formaður sam­tak­anna og einn af eig­end­um Sverrisút­gerðar­inn­ar ehf. í Ólafs­vík.

Klofn­ing­ur­inn varð vegna skiptra skoðana inn­an LS um hvort hvetja ætti stjórn­völd til að breyta skil­grein­ingu smá­báta til að ná yfir báta allt að 15 metr­um að lengd og eins að gera ýms­ar lag­fær­ing­ar á fyr­ir­komu­lagi veiða. Örvar seg­ir það hafa valdið mikl­um breyt­ing­um inn­an LS þegar strand­veiðikerfið var tekið upp fljót­lega eft­ir banka­hrun en þá fjölgaði mjög í stétt smá­báta­út­gerðarmanna og hóp­ur­inn varð ekki jafn eins­leit­ur og áður því nýliðarn­ir í grein­inni eru aðeins starf­andi á sjó hluta úr ári.

„Gríðarleg­ur fjöldi af nýj­um at­kvæðum kom inn í Lands­sam­bandið og áhrif þeirra sem stunda veiðar árið um kring þynnt­ust út sem því nam. Fljót­lega kom í ljós, þegar reynt var að beina stefnu sam­bands­ins í til­tekna átt, að á meðal fé­lags­manna var mik­il andstaða við hvers kyns breyt­ing­ar sem gætu greitt leið stækk­un­ar og hagræðing­ar í stétt­inni.“

Frétt af mbl.is

Hart deilt um kvóta á aðal­fundi LS

Kvóti kæmi í stað veiðidaga

Að sögn Örvars eru mjög skipt­ar skoðanir um hvernig smá­báta­veiðum skuli háttað en op­in­ber umræða gefi rang­lega þá mynd að þeir sem starfi við smá­báta­út­gerð séu ein­huga. Meðal deilu­mála er hvort leyfa eigi smá­bát­um aukið veiðarfæra­frelsi til að auka af­köst og hag­kvæmni um­fram það sem hægt er með hand­færa- og línu­veiðum. „Er rétt að und­ir­strika að slík­ar breyt­ing­ar myndu ekki taka neitt af strand­veiðimönn­um þó aðrir mættu hagræða.“

Örvar minn­ist þeirra viðtaka sem hann fékk á fundi LS, skömmu áður en hann kvaddi Lands­sam­bandið, í þá veru að grá­sleppu­veiðum yrði stýrt með kvóta frek­ar en með veiðidaga­kerfi. „Haf­rann­sókna­stofn­un kem­ur með til­lögu um það hversu marga daga hver grá­sleppu­bát­ur má vera að veiðum og ráðherra gef­ur út reglu­gerð í sam­ræmi. Fyr­ir mörg­um árum var svig­rúmið tölu­vert og gátu smá­báta­út­gerðir vænst þess að fá 80 til 90 veiðidga en upp á síðkastið hef­ur niðurstaðan verið 25 til 40 dag­ar.“

Ekki eru all­ir á einu máli í sam­bandi við til­hög­un grá­sleppu­veiða. mbl.is/​Lín­ey Sig­urðardótt­ir

Bend­ir Örvar á að fyr­ir vikið sé mun erfiðara fyr­ir sjó­menn að skipu­leggja veiðarn­ar, sem fara aðallega fram yfir sum­ar­mánuðina. „Grá­sleppu­veiðar geta haf­ist 1. mars og eng­inn veit fyrr en reglu­gerðin kem­ur út hversu marg­ir veiðidag­arn­ir verða. Ger­ist það jafn­vel stund­um að regl­urn­ar eru ekki birt­ar fyrr en eft­ir að veiðar hafa haf­ist. Þetta veld­ur því að mjög snúið er að gera hvers kyns áætlan­ir um rekst­ur­inn og ill­mögu­legt að fá mann­skap til að taka þátt í veiðunum ef þær vara bara hluta úr sumr­inu. Eng­inn er að fara að ráða sig á grá­sleppu­bát ef hann veit ekki hvort hann hef­ur vinnu í 25, 30 eða 40 daga.“

Seg­ir Örvar að sum­ir smá­báta­út­gerðar­menn hafi leyst vand­ann með því að hafa tvo eða þrjá báta til umráða og geta þannig veitt sam­fleytt næst­um allt sum­arið. „En þetta er álíka hag­kvæmt og ef leigu­bíl­stjóri mætti bara taka farþega í einn til­tek­inn bíl einn mánuðinn og þyrfti að skipta yfir í ann­an bíl í næsta mánuði.“

Frétt af mbl.is

244 grá­sleppu­sjó­menn styðja kvóta­setn­ingu ráðherra

Minni sveigj­an­leiki en sömu gjöld

Örvar bend­ir á margt fleira sem mætti gera til að stuðla að meiri hagræðingu í smá­báta­veiðum, auka verðmæta­sköp­un og bæta rekstr­ar­for­send­ur. Hann seg­ir smá­báta­út­gerðir búa við óþarfa höml­ur sem t.d. tor­veldi sjó­mönn­um að stunda veiðar þegar von er á besta verðinu á markaði.

„Það er ein­fald­lega þjóðhags­lega óhag­kvæmt að geta ekki stillt veiðarn­ar bet­ur í sam­ræmi við aðstæður og eft­ir­spurn, og það þegar grein­in er að auki bund­in við mjög kostnaðar­söm veiðarfæri. Þrátt fyr­ir all­ar þær tak­mark­an­ir sem smá­báta­út­gerðir verða að búa við þurf­um við samt að borga sömu veiðigjöld­in og aðrir sem veitt geta með mun hag­kvæm­ari hætti og stýrt veiðunum þannig að þeir fá marg­falt hærra verð fyr­ir afl­ann,“ seg­ir hann. „Ég tel að sömu veiðgjöld, en mun strang­ari tak­mark­an­ir, séu að öll­um lík­ind­um á skjön við stjórn­ar­skrár­var­in rétt­indi. Sem dæmi má nefna að veiðigjöld á stein­bít eru ca. 10% af brúttóafla­verðmæti fyr­ir okk­ur, en ör­ugg­lega a.m.k. helm­ingi minni fyr­ir tog­ar­ana.“

Glíma við mikla nei­kvæðni

Þrátt fyr­ir að hafa kvatt Lands­sam­band smá­báta­eig­enda seg­ir Örvar að það væri ósk­andi ef smá­báta­út­gerðir gætu snúið bök­um sam­an til að vinna að bætt­um hag allra. Ekki veiti af sam­stöðu í grein­inni þó það væri bara til að bæta þjóðfé­lagsum­ræðuna sem er allt of oft nei­kvæð í garð sjáv­ar­út­vegs­ins.

Örvar seg­ir umræðuna um greinaina verða fyr­ir of nei­kvæðri umræðu. mbl.is/​Al­fons Fins­son

„Mér finnst það furðulegt að þessi und­ir­staða þjóðarefna­hags­ins skuli enda­laust verða fyr­ir barðinu á nei­kvæðri umræðu og stöðugt deilt um fisk­veiðistjórn­un­ar­kerfið. Var það þó þetta kerfi sem varð hvat­inn að þeirri hagræðingu sem ís­lensk­ur sjáv­ar­út­veg­ur þurfti á að halda svo að af­kom­unni varð snúið úr mín­us í plús og auður skapaður fyr­ir alla þjóðina. Ekki nóg með það held­ur spratt upp úr þessu kerfi svaka­leg ný­sköp­un í mat­vælaiðnaði og há­tækni,“ rek­ur Örvar.

„Þrátt fyr­ir allt þetta er nei­kvæðnin svo mik­il að maður þorir varla að færa það í tal á manna­mót­um að maður starfi við fisk­veiðar. Er það líka merki­legt að eins og stjórn­mála­menn virðast reiðubún­ir að greiða götu flestra at­vinnu­greina þá eru þeir svaka­lega fljót­ir að leggja steina í götu okk­ar sem vinn­um í sjáv­ar­út­veg­in­um.“