Beint úr sveitinni í þorskastríðin

Hall­dór B. Nell­ett kom til hafn­ar úr síðustu sjó­ferð sinni sem skip­herra á varðskip­inu Þór í vik­unni. Hann mun láta af störf­um um ára­mót­in eft­ir að hafa tengst starfi stofn­un­ar­inn­ar í nærri hálfa öld, en hann ætlaði að ger­ast bóndi.

Þetta hef­ur nú ekki verið al­veg óslitið, var nú skóli þarna í millitíðinni en það voru liðin 48 ár frá því ég byrjaði fyrst 17. sept­em­ber,“ seg­ir Hall­dór sem er stadd­ur á sjó er blaðamaður ræðir við hann.

Frétt af mbl.is

Þakkað fyr­ir óeig­ingjarn starf í þágu þjóðar

Hall­dór kveðst sátt­ur við að láta af störf­um eft­ir all­an þenn­an tíma hjá stofn­un­inni. „Mér líður bara ljóm­andi vel með þetta og finn bara að núna er rétti tím­inn kom­inn. Ég verð 65 ára núna í fe­brú­ar og mín skoðun er nú sú að menn eiga ekki að vera mikið eldri í þessu starfi. Þetta er þess eðlis þetta starf, hvort sem maður er skip­stjóri eða flug­stjóri er það bara þannig. Svo þegar maður er bú­inn að helga æv­inni þessu starfi þá er kannski kom­inn tími til að eyða efri ár­un­um í eitt­hvað annað, ég lít á þetta með til­hlökk­un bara.“

Hall­dór B. Nell­ett skip­herra. Ljós­mynd/​Land­helg­is­gæsl­an

Ætlaði að verða bóndi

Það var ekki sjálf­gefið að Hall­dór myndi halda til sjós enda var hann alltaf mik­ill sveitastrák­ur að eig­in sögn. „Ég er reynd­ar al­inn upp í sveit og ætlaði alltaf að verða bóndi, það var alltaf á stefnu­skránni að fara í bænda­skóla,“ seg­ir hann og minn­ist þess að hafa fundið fyr­ir svaka­leg­um skóla­leiða þegar hann var sex­tán ára. Þá hafi verið tek­in ákvörðun um að taka hlé frá skóla­göngu og var ekki verra að finna eitt­hvað að gera sem gæti hjálpað hon­um á veg­ferðinni að bónd­a­starf­inu.

„Á þeim tíma voru ekki alltaf mikl­ir aur­ar eins og all­ir vita, þannig að ég ákvað að skella mér á sjó til að ná mér í skotsilf­ur svo ég gæti farið í bænda­skól­ann. Ég var nú aðeins tengd­ur stofn­un­inni, mág­ur henn­ar mömmu var yf­ir­maður og ein­hvern veg­inn fór ég til Gæsl­unn­ar og byrjaði sem messagutti 17. sept­em­ber 1972 á varðskip­inu Ægi.

Mik­il sjó­veiki á fyrsta túr

Það var hins veg­ar eng­inn dans á rós­um í fyrsta túr Hall­dórs. „Ég var al­veg hrika­lega sjó­veik­ur fyrstu dag­ana. Maður get­ur eig­in­lega ekki valið verri stað til að vera sjó­veik­ur en í glugga­lausu eld­húsi og í allri mat­ar­lykt­inni. Þetta er ekki góður staður til að byrja á. Ég var þarna ný­byrjaður og grænn af sjó­veiki. Það kom allt upp úr mér, ældi bara galli í rest­ina.“

Hann kveðst af feng­inni reynslu alls ekki mæla með því að hefja sjó­mennsku í eld­hús­inu. „Mæli frek­ar með því að menn byrji á fiski­skipi und­ir beru lofti, enda leið manni bet­ur þegar maður fór með kaffið og teið til skip­stjórn­ar­mann­anna uppi í brú. Þá sá maður sjón­deild­ar­hring­inn. Oft var það þannig að ég ílengd­ist þarna uppi í brú og þar voru marg­ir góðir menn sem fóru að kynna mig fyr­ir því hvað þetta gengi út á. Sýna mér tæk­in og virkni þeirra og þess hátt­ar. Ég man sér­stak­lega eft­ir Jóni Stein­dórs­syni heitn­um loft­skeyra­manni hann var dug­leg­ur við þetta. Mér leið alltaf vel þarna og þetta endaði oft í með því að það var hringt upp til að kalla mig niður í eld­hús.“

Varðskipið Ægir í Sunda­höfn. mbl.is/Ó​mar Óskars­son

Þrátt fyr­ir mikla sjó­veiki kom ekki til greina að hleypa mönn­um í koju út­skýr­ir Hall­dór sem rifjar upp hversu mikið var að gera um borð, sér­stak­lega í upp­vask­inu sem var iðulega gert í hönd­un­um enda eng­ar uppþvotta­vél­ar. Þá voru 24 í áhöfn og allt leirtau og mat­ur borið á borðin. „Menn sátu bara við borðin og það þurfti að bera allt í menn­ina. Núna er þetta allt öðru­vísi, það er kom­inn mat­sal­ur og menn ná í allt sjálf­ir.“ Sem bet­ur fer vand­ist hann sjón­um og fór að draga úr sjó­veik­inni.

Spurður hvort aðbúnaður áhafna hafi ekki tekið gríðarleg­um breyt­ing­um frá þess­um tíma svar­ar Hall­dór því ját­andi. „Já, maður lif­andi það er ekki spurn­ing. Þetta er orðið allt annað í dag en þegar ég var að byrja. Þá mátti ekki hringja í land, sjón­varp var ekki en bara þegar var stutt frá landi. Maður fékk að hlaupa til að hringja þegar maður var í landi, ann­ars mátti ekki hringja heim. Nú eru all­ir með sinn klefa, síma, in­ter­net og sjón­varp. Gervi­hnatta­sjón­varp gef­ur sjón­varp um all­an sjó. Þetta er gríðarleg breyt­ing.“

Frétt af mbl.is

Seld­ur eft­ir nær 50 ára þjón­ustu

Vildi ekki hætta vegna þorska­stríða

Hall­dór ætlaði sér aldrei lang­an starfs­fer­il hjá stofn­un­inni enda stóð bara til að safna fyr­ir skóla­göngu. „Sex­tán ára strák­ur er kannski ekki mikið að fylgj­ast mikið með frétt­um og áður en maður vissi af var maður kom­inn á kaf í þorska­stríðin með Guðmundi Kærnested og hans járn­körl­um. Þegar þeir kláruðu 50 míl­urn­ar sum­arið 1973 þá var ákveðið að færa út í 200 og ég ákvað að halda áfram enda kom ekki til greina að fara í skóla á meðan bar­ist var fyr­ir yf­ir­ráðum yfir fiski­miðunum.

Maður sá það síðar að á þess­um árum þarna 1972 til 1976 var al­veg síðasti séns að vernda fiski­miðin hér við Ísland, ansi hrædd­ur um að ef ekki verið verið farið í þess­ar út­færsl­ur á land­helg­inni hefði eins farið fyr­ir þorsk­stofn­in­um við Ísland og fór hjá þeim á Ný­fundna­landi. Þarna á þess­um tíma var fjöldi er­lendra tog­ara, milli eitt og tvö hundruð að fiska við landið og nýir skut­tog­ar­ar streymdu til lands­ins.“

Hall­dór með tog­araklipp­ur.

Það var fyrst þegar þorska­stríðunum lauk 1976, fjór­um árum eft­ir að hann hóf störf hjá Land­helg­is­gæsl­unni, að Hall­dór fór að hugsa sér til hreyf­ings. „Hann var nú enn að blunda í mér bænda­skól­inn eða iðnnám, maður var aðeins að hugsa um stýri­manna­skól­ann en var ekk­ert hrif­inn af því að vera svona lengi að heim­an. Ég var mjög lengi að ákveða mig en tók að lok­um ákvörðun um að fara í stýri­manna­skól­ann og þar með var sú braut mörkuð.“

Fjöldi starfa

Óhætt er að segja að Hall­dór hafi víðtæka reynslu úr störf­um sín­um fyr­ir Land­helg­is­gæsl­una. Fyrst var hann messi, síðar há­seti, svo bátsmaður, þriðji stýri­maður, ann­ar stýri­maður og yf­ir­stýri­maður, en á því tíma­bili lærði hann einnig köf­un. Þá hef­ur hann prófað sjó­mæl­ing­ar á sjó­mæl­inga­skipi og úr­vinnslu gagna hjá sjó­mæl­inga­deild.

Jafn­framt hef­ur hann starfað í landi um ára­bil og var um átta ár yf­ir­maður aðgerðasviðs. Hall­dór hef­ur auk þess verið viðloðandi flug­deild­ina í ára­tug þar sem hann starfaði sem sigl­ingamaður á Fokk­er-vél Gæsl­unn­ar og síðan spilmaður og sigmaður á þyrl­um. „Síðan hlotnaðist mér sá heiður að gegna stöðu for­stjóra í þrjá mánuði á meðan for­stjór­inn fór í náms­leyfi,“ bæt­ir Hall­dór við og hlær.

Frétt af mbl.is

Maraþon­köf­un við Run­ólf

Að öllu þessu sögðu er eðli­legt að vilja vita hvað hafi verið skemmti­leg­ast. „Ætli það sé ekki bæði að vera á sjó og í flug­deild­inni. Það hef­ur verið mjög skemmti­leg­ur tími. Mesta argaþrasið var þegar maður var yf­ir­maður aðgerðasviðs, það var mesta ónæðið. Aldrei friður og ansi oft á bakvökt­um,“ svar­ar Hall­dór og skell­ir upp úr.

Það sem stend­ur upp úr á ferl­in­um eru all­ar vel heppnuðu bjarg­an­irn­ar sem hann hef­ur komið að, seg­ir Hall­dór. „Það hafa verið marg­ar vel heppnaðar bjarg­an­ir á þess­um tíma hjá flug­deild­inni og á sjón­um bæði hér heima og í Miðjarðar­haf­inu í verk­efn­um fyr­ir Frontex eða landa­mæra­stofn­um Evr­ópu. Ég er nú ekki með tölu og hef ekki hug­mynd um fjölda en það eru ansi marg­ar.“

Frétt af mbl.is

Þröng á þingi á varðskip­inu Tý

Land­helg­is­gæsl­an kom að fjölda björg­un­araðgerðum á Miðjarðar­haf­inu. Ljós­mynd/​Land­helg­is­gæsl­an

Hyggst ekki skrifa bók

Spurður hvernig hon­um lít­ist á yngri kyn­slóðina kveðst Hall­dór bara nokkuð sátt­ur. „Mér líst bara vel á þau og treysti þeim full­kom­lega fyr­ir þessu verk­efni. Ég er ekki einn af þeim sem held að ég sé ómiss­andi. Ég lærði sjálf­ur af gömlu mönn­un­um og von­andi hef ég kennt þessu unga fólki eitt­hvað líka. Það er nú bara þannig eins og sagt er; gam­all tem­ur, ung­ur nem­ur. Það á alltaf við í þessu og mjög efni­legt fólk sem er að taka við.“

Hall­dóri var fagnað með form­leg­um hætti er hann snéri aft­ur úr síðasta túr sín­um sem skip­herra. mbl.is/Á​rni Sæ­berg

Eins og fyrr seg­ir er al­veg ljóst að Hall­dór hef­ur á löng­um ferli öðlast mikla þekk­ingu en kveðst ekki ætla að nýta tím­ann sem nú gefst til að skrifa bæk­ur.

„Nei, ég hef al­veg nóg að gera. Ég er að stækka sum­ar­bú­staðinn í Gríms­nesi og svo er maður alltaf að gauf­ast eitt­hvað í golfi þótt maður sé eng­inn snill­ing­ur í því. Maður vill líka ferðast eitt­hvað, ég á eft­ir að skoða marga áhuga­verða staði hér heima og er­lend­is eins og píra­míd­ana, Pom­pei og Kínamúr­inn. Von­andi end­ist mér ald­ur til þess að skoða allt þetta.“

Frétt af mbl.is

Hall­dór hætt­ir eft­ir nærri hálfa öld hjá LHG