Gagnrýni LS á starfsháttum Hafró vísað á bug

Marg­ir lýstu von­brigðum sín­um og undr­un þegar fram kom í kynn­ingu Haf­rann­sókna­stofn­un­ar vegna ráðgjaf­ar um há­marks­afla fyr­ir fisk­veiðiárið 2021/​2022 að viðmiðun­ar­stofn þorsks hafi reynst minni en áður var talið. Fram kom að stofn­inn hefði verið of­met­inn und­an­far­in ár og að hann hafi í fyrra verið tal­inn 1.208 þúsund tonn en reynd­ist hafa verið 982 þúsund tonn og sé í ár 941 þúsund tonn.

„Of­matið á stærð þorsk­stofns­ins er til­komið vegna breyt­inga sem gerðar voru á líkan­inu sem notað er til að meta stærð stofns­ins,“ svar­ar Guðmund­ur Þórðar­son, sviðsstjóri botnsjáv­ar­sviðs Haf­rann­sókna­stofn­un­ar, er hann er spurður hvað skýri of­matið. „Á und­an­förn­um árum hef­ur ald­urs­sam­setn­ing stofns­ins gjör­breyst vegna lækkaðs veiðihlut­falls. Það veld­ur því að nú eru hlut­falls­lega mun fleiri þorsk­ar 8 ára og eldri í stofn­in­um en áður, en jafn­framt að 10 til 14 ára þorsk­ar sem voru mjög sjald­gæf­ir í stofn­in­um áður fást nú í auknu mæli í stofn­mæl­ing­um botn­fiska (ralli).“

Frétt af mbl.is

Tölu­verð frá­vik í mati Hafró – þorsk­stofn­inn minni

„Eft­ir því sem ár­un­um hef­ur fjölgað þar sem mikið er af eldri fiski hef­ur komið í ljós að sam­band milli fjölda í stofni og í stofn­mæl­ingu er ekki línu­legt eins og áður var talið hjá eldri fiski held­ur eykst vísi­tala hlut­falls­lega hraðar en fjöldi í stofni. Þetta ásamt því að upp­lýs­ing­ar um nýliðun í stofn­mæl­ingu að haust­lagi bentu til mun sterk­ari nýliðunar en raun­in varð ger­ir það að verk­um að stofn­möt síðustu ára hafa of­metið stærð þorsk­stofns­ins miðað við nú­ver­andi stofn­mat,“ út­skýr­ir hann.

Mynd/​mbl.is

Ekki sér­ís­lenskt

Það er hins veg­ar ekki bara um­hverf­is Ísland sem þorsk­stofn­inn hef­ur verið of­met­inn og ráðlagði Alþjóðahaf­rann­sókna­stofn­un­in (ICES) að veiðar á þorski í Bar­ents­hafi yrðu 177 þúsund tonn­um minni á næsta ári sem er 20% lækk­un, sú ráðgjöf hefði verið 43% minni ef ekki væri fyr­ir ákvæði um há­marks­breyt­ing­ar milli ára. Gat norska haf­rann­sókna­stofn­un­in, Hav­forskn­ings­instituttet, upp­lýst að þorsk­stofn­inn í Bar­ents­hafi hafi verið of­met­inn und­an­far­in ár.

Spurður hvort of­matið í Bar­ents­hafi eigi eitt­hvað sam­eig­in­legt við of­matið hér á landi svar­ar Guðmund­ur því ját­andi. „Þær breyt­ing­ar sem gerðar voru á stofn­mat­inu í ár eru um margt svipaðar og gert var fyr­ir bar­ents­hafsþorskinn í ár. Þar, líkt og hér, hef­ur tek­ist að draga veru­lega úr sókn með sömu af­leiðing­um, að eldri fiski fjölg­ar og þær for­send­ur sem áður voru gefn­ar um sam­band vísi­talna og stofn­stærðar stand­ast ekki leng­ur og þarf því að upp­færa í ljósi nýrra gagna.“

Frétt af mbl.is

177 þúsund tonna lækk­un og boða frek­ari lækk­an­ir

„Of­mat og van­mat á fiski­stofn­um er hluti af þeirri óvissu sem við er að eiga um mat á stærð og afrakst­urs­getu villtra stofna og hef­ur sést í mörg­um öðrum stofn­um eins og í ufsa, gull­karfa og skar­kola. Við höf­um hins veg­ar van­ist því á und­an­förn­um árum að stofn­mat þorsks hef­ur ekki haft mik­il frá­vik milli ára fyrr en í fyrra og svo aft­ur í ár. Rétt er að halda því til haga að við mat á nýt­ing­ar­stefnu þorsks [afla­reglu] er gert ráð fyr­ir að slíkt end­ur­mat geti orðið öðru hvoru.“

Viður­kennd aðferðarfræði

Lands­sam­band smá­báta­eig­enda (LS) hef­ur sakað Haf­rann­sókna­stofn­un um að styðjast við ótrú­verðuga starfs­hætti og talið ástæðu til að fá ut­anaðkom­andi aðila til að skoða aðferðafræði stofn­un­ar­inn­ar. „Haf­rann­sókna­stofn­un beit­ir í grunn­inn sömu aðferðafræði og not­ast er við alls staðar í heim­in­um þar sem byggt er á vís­ind­um við stjórn fisk­veiða,“ seg­ir Guðmund­ur, innt­ur álits á gagn­rýni LS.

Frétt af mbl.is

Aðferðir Haf­rann­sókna­stofn­un­ar sagðar ótrú­verðugar

„Nú er ný­lokið end­ur­skoðun á afla­reglu þorsks á veg­um nefnd­ar sem sjáv­ar­út­vegs­ráðherra skipaði. Í nefnd­inni sátu full­trú­ar ráðuneyt­is, hags­munaaðila, Haf­rann­sókna­stofn­un­ar og vís­inda­sam­fé­lags­ins, þ.e. Há­skóla Íslands og Há­skól­ans á Ak­ur­eyri. Niðurstaða nefnd­ar­inn­ar var að mæla með óbreyttri afla­reglu. Í kjöl­farið óskaði ráðuneytið eft­ir að Alþjóðahaf­rann­sókn­aráðið (ICES) færi yfir afla­regl­una og aðferðafræði Haf­rann­sókna­stofn­un­ar á mati á stærð þorsk­stofns­ins,“ út­skýr­ir hann.

„Niðurstaða ICES var að afla­regl­an stæðist alþjóðleg­ar kröf­ur um sjálf­bærni og leiddi til há­marks­a­frakst­urs til lengri tíma litið. Í kjöl­far end­ur­skoðunar afla­reglu fóru er­lend­ir sér­fræðing­ar yfir aðferðafræði Haf­rann­sókna­stofn­un­ar við mat á stofn­stærð þorsk­stofns­ins á vett­fangi ICES. Ráðgjafa­nefnd ICES (ACOM) féllst á niður­stöður þess­ara sér­fræðinga og því bygg­ir ICES ráðgjöf sína á sömu aðferðafræði og Haf­rann­sókna­stofn­un. Aðferðafræðin er í grunn­inn sú sama og beitt er bæði í Evr­ópu og Norður-Am­er­íku (Kan­ada/​USA) sem og alls staðar þar sem ráðgjöf bygg­ir á vís­inda­legri nálg­un.“

Lönd­un úr Sturla GK. Sjáv­ar­út­veg­ur­inn mun hafa minni veiðiheim­ild­ir í þorski næstu árin. mbl.is/​Krist­inn Magnús­son

„Önnur gagn­rýni sem oft heyr­ist er að tog­ar­arallið nái ekki utan um þorsk­stofn­inn, því er til að svara að rallið bygg­ir á viður­kenndri aðferðafræði sem notuð er alls staðar við mat á stofn­stærð þorsks eins og í Banda­ríkj­un­um, Kan­ada, Nor­egi og fleiri lönd­um. Haf­rann­sókna­stofn­un fylg­ist vel með rann­sókn­um á slíkri aðferðafræði en enn sem komið er hef­ur ekki verið sýnt fram á betri aðferðir til að meta stærð bol­fisk­stofna á vís­inda­leg­an og sam­ræmd­an hátt.“

Komið hef­ur fram sú gagn­rýni að þrátt fyr­ir að ráðgjöf Haf­rann­sókna­stofn­un­ar hafi verið fylgt er þorsk­stofn­inn ekki að gefa meira af sér en þegar kvóta­kerf­inu var komið á 1984. Er eitt­hvað til í þessu?

„Það er rétt að afli er nú mun lægri en þegar veiðar voru óheft­ar, það hins veg­ar þarf að halda því til haga að ekki er dregið veru­lega úr þorskafla fyrr en afla­regl­an kem­ur fram um miðjan tí­unda ára­tug­inn. Ef litið er á stofnþróun frá lok­um sjötta ára­tug­ar­ins til þess tí­unda sést að viðmiðun­ar­stofn­inn fór úr um 1.800 þúsund tonn­um í um 600 þúsund tonn. Veiðar á þess­um tíma voru því langt um­fram afrakst­urs­getu stofns­ins. Það sem hins veg­ar flæk­ir málið er að fram­an af komu göng­ur frá Græn­landi inn á Íslands­mið sem héldu uppi afla hér við land. Þorsk­stofn­inn við Græn­land hrundi á átt­unda ára­tugn­um og síðan hafa ekki komið stór­ar göng­ur þaðan inn í ís­lenska stofn­inn.“

Frétt af mbl.is

„Það er eitt­hvað stór­kost­legt að“

Þarfn­ast skoðunar

Guðmund­ur seg­ir stofn­un­ina ekki gera ráð fyr­ir að viðmiðun­ar­stofn þorsks stækki á ný fyrr en stærri ár­gang­ar koma inn í stofn­inn. „Það eru ágæt­ar horf­ur með 2019 og 2020 ár­gang­inn sem koma þá inn í viðmiðun­ar­stofn­inn 2023 og 2024. Horf­ur fyr­ir næsta ár eru að stofn­inn minnki lít­il­lega þar sem lé­leg­ir ár­gang­ar frá 2013 og 2016 vega enn mikið í viðmiðun­ar­stofni.“

Það sé enn margt á huldu varðandi þorsk­stofn­inn að sögn Guðmund­ar og þörf á að rann­saka bet­ur marga þætti í líf­fræði og vist­fræði hans. „Af­drif ungviðis þorsks eru lítt rann­sökuð, tengsl þorsks hér og við Græn­land þarfn­ast skoðunar sem og far hans um hafsvæðið við Ísland. Rann­sókn­ir hafa einnig sýnt fram á mis­mun­andi at­ferli þorsks, sk. djúp­fars og grunn­fars, en hvernig hlut­föll þess­ara at­ferl­is­gerða hafa áhrif á afrakst­urs­getu þorsks er lítt skoðað. Það er því margt sem er óþekkt í tengsl­um við þorskinn en öll slík vitn­eskja mun nýt­ast við að geta bet­ur metið stærð og afrakst­urs­getu þessa lang­mik­il­væg­asta nytja­stofns okk­ar,“ út­skýr­ir hann.

Frétt af mbl.is

Gera ráð fyr­ir minni tekj­um í tvö til þrjú ár