Fjölbreytnin þykir með ólíkindum

Í miðsjáv­ar­lög­un­um er áætlað að hægt sé að finna um 10 millj­arða tonna líf­massa sem kann að koma að not­um við að mæta pró­tínþörf mann­kyns­ins. Fátt er þó vitað um líf­ríkið á þessu mikla dýpi.

Miðsjáv­ar­lög­in, sem við köll­um líka stund­um teppi, eru þykkt „lag“ líf­vera sem fyr­ir­finn­ast á mörk­um þess í sjón­um þar sem dags­ljós þrýt­ur og myrkrið verður al­gert, Am­eríkan­ar kalla þetta twilig­ht zone,“ seg­ir Klara Björg Jak­obs­dótt­ir, fiski­fræðing­ur hjá Haf­rann­sókna­stofn­un.

Stofn­un­in tek­ur þátt í alþjóðlegu rann­sókna­verk­efni um líf­ríkið á þessu mikla dýpi sem nefn­ist MEESO og er styrkt af Evr­ópu­sam­band­inu. „Í stór­um drátt­um er eitt af mark­miðum verk­efn­is­ins að meta um­fang líf­massa og fram­leiðni í miðsjáv­ar­lög­um N-Atlants­hafs­ins,“ út­skýr­ir Klara, en miðsjáv­ar­lög­in ná frá um 200 metra dýpi að 1.000 metr­um.

Í miðsjáv­ar­lög­um er að finna millj­arða tonna af próteini sem ekki er nýtt í dag. Ljós­mynd/​Haf­rann­sókna­stofn­un/​Svan­hild­ur Eg­ils­dótt­ir

Ljós­mynd/​Haf­rann­sókna­stofn­un/​Svan­hild­ur Eg­ils­dótt­ir

Lítið þekkt

Lagt var í leiðang­ur til að afla gagna síðasta sum­ar og er Klara einn höf­unda skýrslu sem birt var ný­lega um niður­stöðurn­ar. Í leiðangr­in­um var magn, dreif­ing og sam­setn­ing miðsjáv­ar­fánu rann­sökuð í tengsl­um við um­hverf­isþætti og vöxt og viðgang plöntu­svifs.

„Segja má að líf­ver­ur í þess­um miðsjáv­ar­lög­um myndi vist­kerfi út af fyr­ir sig og þykir teg­unda­fjöl­breytn­in í og við þessi miðsjáv­ar­lög með ólík­ind­um. Miðsjáv­ar­lög­in eru enn lítið þekkt fyr­ir­brigði en það hef­ur lengi verið vitað að tölu­vert magn líf­massa leyn­ist í miðsjáv­ar­lög­um út­haf­anna og ný­lega var líf­massi þeirra áætlaður um 10 millj­arðar tonna. Það er því eft­ir tölu­verðu að sækj­ast með aukna pró­tínþörf heims­byggðar­inn­ar í huga. MEESO rann­sak­ar því einnig mögu­lega nýt­ingu á þess­um miðsjáv­ar­lög­um bæði með til­liti til arðbærni en einnig til sjálf­bærni þess hátt­ar veiða,“ seg­ir Klara.

Greina þarf vand­lega hverja teg­und. Ljós­mynd/​Haf­rann­sókna­stofn­un/​Svan­hild­ur Eg­ils­dótt­ir

Við rann­sókn­irn­ar á þessu mikla dýpi er stuðst við berg­máls­mæla. Ljós­mynd/​Haf­rann­sókna­stofn­un/​Svan­hild­ur Eg­ils­dótt­ir

Spurð hverj­ar helstu áskor­an­ir séu í slík­um rann­sókn­um svar­ar hún: „Helsta áskor­un rann­sókn­anna er vissu­lega dýpt­in. Berg­máls­tækni spil­ar stórt hlut­verk í rann­sókn­um af þessu tagi. Þróun í berg­máls­tækni hef­ur fleygt fram og þ.a.l. þekk­ing okk­ar auk­ist til muna. Hins veg­ar eru þetta dýr mæli­tæki og erfitt hef­ur verið að halda í við framþróun þeirra.“

Ekki er ólík­legt að mörg­um les­end­um kunni að finn­ast þeir fisk­ar sem finn­ast á þessu mikla dýpi ekki líta út fyr­ir að henta vel í mat­væli. Innt álits á því hvort raun­hæft sé að nýta þess­ar teg­und­ir seg­ir Klara svo vera.

Þegar með veiðireynslu

„Veiðar í og við þessi miðsjáv­ar­lög eru Íslend­ing­um alls ekki ókunn: Úthaf­skarfi held­ur sig í og við þess hátt­ar miðsjáv­ar­lög. Einnig fóru fram til­rauna­veiðar á gull­deplu fyr­ir um ára­tug hér við land en gull­depla (Maurolicus mülleri) ásamt ísalaxsíld (Bent­hosema glaciale) eru tvær helstu fisk­teg­und­ir sem veiðast í nýt­an­legu magni í N-Atlants­hafi.“

Þá bend­ir hún á að nokk­ur ís­lensk út­gerðarfyr­ir­tæki taki þátt í vinnufund­um á veg­um MEESO-verk­efn­is­ins og hef­ur veiðireynsla nokk­urra ís­lenskra fiski­skipa í gull­deplu­veiðum fyr­ir ára­tug verið mik­il­vægt fram­lag í verk­efnið, að sögn Klöru.

Bjúgt­anni er ekki fal­leg­ur en áhuga­verður. Ljós­mynd/​Haf­rann­sókna­stofn­un/​Svan­hild­ur Eg­ils­dótt­ir

Sloans-gelgja hef­ur tvö­falda röð ljós­færa. Ljós­mynd/​Haf­rann­sókna­stofn­un/​Svan­hild­ur Eg­ils­dótt­ir

Um 130 teg­und­ir greind­ar úr sjö dýra­flokk­um

Meg­in­svæði rann­sókn­ar­leiðang­urs­ins síðasta sum­ar fylgdi sniði sem ligg­ur eft­ir 61°50'N-breidd­ar­baug, frá 38°49'V og að 16°05'V. Frá Græn­lands­hafi yfir Reykja­nes­hrygg og inn í Suður­djúp, sem og á stöð í Grinda­vík­ur­dýpi.

Fram kem­ur í skýrsl­unni að „eft­ir endi­löngu sniðinu var um það bil 50 metra þykkt blönd­un­ar­lag sem svifgróður virt­ist dafna í. Sam­kvæmt berg­máls­mæl­ing­um voru tvö meg­in­lög miðsjáv­ar­líf­vera. Hlut­falls­lega sterkt end­ur­varp á tíðninni 18 kHz stafaði einkum frá miðsjáv­ar­fisk­um sem héldu sig til­tölu­lega grunnt á nótt­unni (ofan við 100 m dýpi) en djúpt á dag­inn (~300-400 m). Annað lag af sterku end­ur­varpi, sem ekki virt­ist ferðast upp á nótt­unni en halda sig á 500-700 m dýpi all­an sól­ar­hring­inn, kom fram á 38 kHz tíðni. Þetta voru aðallega miðsjáv­ar­fisk­ar og svif­læg krabba­dýr.“

Fjöldi teg­unda var greind­ur í rann­sókn Haf­rann­sókna­stofn­un­ar á miðsjáv­ar­lög­um. Ljós­mynd/​Haf­rann­sókna­stofn­un/​Svan­hild­ur Eg­ils­dótt­ir

Þá sýndu niður­stöður að líf­mass­inn í efstu 200 metr­um sjáv­ar hafi verið al­mennt meiri í Græn­lands­hafi en í Suður­djúpi. Meiri þétt­leiki var í dýra­svif­inu á bil­inu 0-50 metra dýpi en á bil­inu 50-200 metr­ar.

„Mar­glytt­ur (aðallega Per­ip­hylla sp. og Atolla sp.) voru yf­ir­leitt meira en helm­ing­ur líf­mass­ans sem kom í stór­átu­vörpu. Um það bil 130 teg­und­ir voru greind­ar úr sjö dýra­flokk­um. Þar af voru um 50 fisk­teg­und­ir og 40 teg­und­ir krabba­dýra. Al­geng­ustu fisk­teg­und­irn­ar reynd­ust vera ísalaxsíld (Bent­hosema glaciale), fisk­ar af stirna­ætt (Gonostom­ati­dae) og ís­hafslaxsíld (Protomyctoph­um arctic­um). Í skýrsl­unni eru sýnd lengd­ar-þyngd­ar­sam­bönd nokk­urra helstu teg­unda sem komu í vörp­una.“