Morgunblaðið | 1.3.2022 | 15:00

„Höfum náð tökum á stöðunni“

Stein Ove Tveiten, forstjóri Arctic Fish, segir laxadauða í sjóeldi fyrirtækisins í Dýrafirði hafa verið högg. Samsett mynd

„Þetta seinkar áformum okkar um uppbyggingu og er einnig áfall fyrir starfsfólk okkar og samfélagið sem við störfum í en við höfum fjárfest hér fyrir 18 milljarða króna í tækjum, aðstöðu og lífmassa á síðustu árum. En við erum fjárhagslega öflugt fyrirtæki sem er nauðsynlegt í laxeldi til að geta tekið höggin þegar svona gerist og við komumst því í gegnum þetta,“ segir Stein Ove Tveiten, forstjóri Arctic Fish á Vestfjörðum.

Fyrirtækið varð fyrir miklu tjóni þegar lax drapst í sjóeldi þess í Dýrafirði. Það var allt stór fiskur, kominn í sláturstærð, og þurfti að flytja hann til Noregs í meltuvinnslu. Tapaðar tekjur og kostnaður við aðgerðir vegna dauðans eru áætlaðar 1,6 milljarðar íslenskra króna.

Frétt af mbl.is

Vel á annað þúsund tonn af laxi drapst

Miklar aðgerðir til bjargar

Stein Ove segir að árið 2021 hafi verið einstaklega gott framleiðsluár hjá Arctic Fish. Fiskurinn hafi vaxið vel og afföll verið lítil. „Við sáum að eitthvað var að gerast í kvíunum undir lok ársins og í byrjun þessa árs. Það sást á tálknum og hjartað hætti að dæla blóði vegna sýkingar í hjartavöðva. Fiskurinn átti í vandræðum og kom upp á yfirborðið,“ segir forstjórinn.

Til að bregðast við þessu og reyna að slátra sem mestu af fiski úr kvíunum var slátrun endurskipulögð og sett í forgang að slátra fiski úr umræddum kvíum. Einnig var fengið skip frá Noregi til að taka við dauða fiskinum auk þess sem notaðir voru fimm vinnubátar til að takast á við vandamálið. Þá var fengið öflugt norskt sláturskip, Norwegian Gannet, til að flýta slátrun, til viðbótar brunnbátnum sem notaður er til að flytja laxinn til slátrunar á Bíldudal. Loks var sett upp aukavakt í sláturhúsinu þannig að þar er nú slátrað 20 tíma á sólarhring en þeir fjórir tímar sem eftir eru í sólarhringnum eru notaðir til þrifa. Í raun er sláturhúsið því starfrækt allan sólarhringinn.

„Allt þetta kemur til viðbótar einstaklega góðu starfi starfsfólks okkar við að takast á við vandamálið. Það hefur komið okkur í þá aðstöðu sem við erum í nú, við teljum okkur hafa náð tökum á stöðunni, “ segir Stein Ove.

Það tekur á starfsfólk að þurfa að flokka dauðan lax frá til að geta dælt heilbrigðum fiski um borð í sláturskipið Norwegian Gannet. Ljósmynd/Bernharður Guðmundsson

Vandamálin sem komu upp í Dýrafirði tengjast of lítilli sláturgetu á Vestfjörðum og óvissu með laxeldisleyfi. „Eins og við höfum sagt er þörf fyrir aukna afkastagetu slátrunar og vonandi verður þörf fyrir enn meiri slátrun í framtíðinni með auknu eldi. Hins vegar er óöryggi með leyfisveitingar og hverju við getum búist við í framtíðinni auk stöðugra ógna við núverandi leyfi okkar sem gerir erfitt að taka ákvarðanir um fjárfrekar fjárfestingar í uppbyggingu,“ segir forstjórinn.

Of lítil afkastageta í slátrun

Spurður nánar út í þetta segir hann að ef fullnægjandi afkastageta hefði verið fyrir hendi í slátrun hefði verið búið að slátra meira fyrir áramót og auðveldara hefði verið að leysa úr vandamálunum í Dýrafirði þegar þau komu upp. Minna hefði verið undir í vetur og auðveldara að bregðast við.

Kuldi og óveður áttu þátt í vandamálunum sem komu upp í kvíunum í Dýrafirði. Stein Ove neitar þegar hann er spurður að því hvort sjórinn í Dýrafirði og öðrum vestfirskum fjörðum sé of kaldur fyrir eldi á laxi. Segir þó að viðhafa þurfi varkárni og fiskurinn þurfi að vera í góðu standi líffræðilega til að draga úr áhættunni sem alltaf er við umhverfisaðstæður á Íslandi. „Við verðum að laga okkur að aðstæðunum og safna reynslu til að gera enn betur og draga úr áhættunni af áföllum eins og þessum,“ segir hann.

Arctic Fish er að tvöfalda afkastagetu seiðastöðvar sinnar í Tálknafirði. Þar eykst svigrúm til að framleiða stærri seiði til þess að stytta eldistíma laxins í sjó og draga úr magninu sem er í kvíum yfir háveturinn.

Halda sínu striki

Tvö stærstu laxeldisfyrirtæki landsins eru á Vestfjörðum, Arnarlax og Arctic Fish. Nú hefur norska fiskeldisfyrirtækið SalMar, móðurfélag Arnarlax, tryggt sér yfirráð yfir meirihluta hlutafjár í NTS sem á meirihluta hlutafjár í Arctic Fish. Er búist við að íslensku fyrirtækin taki upp nánari samvinnu og jafnvel sameinist þegar kaupin hafa gengið í gegn.

Frétt af mbl.is

Arnarlax og Arctic í eina sæng?

Spurður um áhrif þessarar umræðu á dagleg störf stjórnenda og starfsfólks Arctic Fish segir Stein Ove að þau lesi fréttir um þessi viðskipti í Noregi, eins og aðrir. Þau ráði engu um þetta ferli. „Aðal verkefni okkar er að þróa Arctic Fish áfram sem öflugt fyrirtæki til framtíðar,“ segir Stein Ove.

Spurður hvort einhverjar breytingar verði á áformum um byggingu laxasláturhúss í Bolungarvík segir hann að ætlunin sé að koma því upp. Hins vegar þurfi leyfi að fást til eldis til þess að sláturhús geti starfað. Stöðugt seinki útgáfu eldisleyfa og óvissa um gildi núverandi leyfa sé viðvarandi. „Það vantar skýrari skilaboð frá stjórnvöldum og ríkisstjórn um að þau vilji að við fjárfestum meira,“ segir Stein Ove Tveiten.