Stöðugt færri nýta sér ívilnun

Dagróðrar­bát­um sem nýta sér línuíviln­un með því að beita um borð hef­ur stór­lega fækkað á síðustu árum. Sam­kvæmt yf­ir­liti sem Lands­sam­band smá­báta­eig­enda hef­ur tekið sam­an hafa 65 bát­ar nýtt sér þessa íviln­un í ár, en þeir voru 300 fisk­veiðiárið 2004 til 2005 þegar opnað var fyr­ir þenn­an mögu­leika á heilu fisk­veiðiári. Fyr­ir 10 árum voru þeir 217.

Fyr­ir ein­stak­ar út­gerðir og bæj­ar­fé­lög hef­ur línuíviln­un skipt miklu máli og þannig verið mögu­legt að auka at­vinnu og færa meiri afla að landi en sem nem­ur afla­marki. Í ár hafa bát­ar úr 34 bæj­ar­fé­lög­um nýtt sér línuíviln­un, þeir voru 52 þrjú ár í röð fisk­veiðiár­in 2011-14 og 50 fyrsta heila fisk­veiðiárið 2004-5.

Alþingi samþykkti að taka upp línuíviln­un með breyt­ing­um á lög­um um stjórn fisk­veiða 15. des­em­ber 2003. Breyt­ing­in kom til fram­kvæmda í ýsu og stein­bít 1. fe­brú­ar 2004 og í þorski 1. sept­em­ber 2004. 1. júní 2010 var línuíviln­un hækkuð úr 16% í 20%.

Mynd/​mbl.is

120 tonn gera 100 tonn í kvóta

Í línuíviln­un felst að hafi lín­an verið beitt í landi má landa 20% um­fram þann afla sem reikn­ast til kvóta í þorski, ýsu og stein­bít. Hafi lín­an verið stokkuð upp í landi má landa 15% um­fram þann afla sem reikn­ast til kvóta hjá viðkom­andi. Með öðrum orðum þýðir það að sá sem á 100 tonna kvóta og má veiða 120 tonn á land­beitta línu.

Örn Páls­son, fram­kvæmda­stjóri Lands­sam­bands smá­báta­eig­enda, tel­ur að fækk­un­in sé aðallega vegna þess að dagróðrar­bát­um á línu hafi fækkað á síðustu árum. Heim­ild­ir hafi færst yfir á stærri báta, sem séu nán­ast all­ir með beitn­ing­ar­vél um borð og landi ekki all­ir dag­lega. Þeir fá ekki íviln­un. Hann tel­ur að breyt­ing­in sé ekki vegna launa­kostnaðar við beitn­ingu í landi.

Hef­ur ekki runnið sitt skeið

Örn er ekki þeirr­ar skoðunar að línuíviln­un hafi runnið sitt skeið. Þvert á móti eigi að auka heim­ild­ir vegna línu­báta í dagróðrum þannig að þeir njóti all­ir íviln­un­ar og fleiri taki þátt í verk­efn­inu. Máli sínu til stuðnings seg­ir hann að veiðar línu­báta séu um­hverf­i­s­væn­ar og vill tala um um­hverfisíviln­un frek­ar en línuíviln­un. Því til viðbót­ar sé alþekkt að línu­fisk­ur sé gæðavara.

„Lín­an er kyrr­stætt veiðarfæri og þess­ar veiðar eru um­hverf­i­s­væn­ar og hag­kvæm­ar með til­liti til orku­skipta,“ seg­ir Örn. Í álykt­un smá­báta­sjó­manna frá því á síðasta ári seg­ir: „Aðal­fund­ur skor­ar á sjáv­ar­út­vegs­ráðherra að breyta ákvæði laga um línuíviln­un (sem fram­veg­is myndi kall­ast um­hverfisíviln­un) þannig að hún gildi fyr­ir alla dagróðrar­báta minni en 30 brútt­ót­onn. Verði 30% við land­beit­ingu, 20% sé lína stokkuð upp í landi og 10% til véla­báta.“

Frétt af mbl.is

Línuíviln­un­in dauðadæmd

Bol­ung­ar­vík og Snæ­fells­bær

Mest voru 3500 tonn af þorski tek­in frá vegna línuíviln­un­ar fisk­veiðiárið 2015-16 og voru 3327 tonn nýtt eða um 95%. Heim­ild­irn­ar hafa dreg­ist sam­an síðustu ár og á þessu fisk­veiðiári var 1400 tonn­um af þorski ráðstafað í línuíviln­un. Í vik­unni var búið að nýta 1069 tonn eða 76% heim­ilda. Miðað við veiðar í maí til ág­úst í fyrra má gera ráð fyr­ir að heim­ild­ir í þorski dugi til loka fisk­veiðiárs­ins.

Af ein­stök­um byggðarlög­um hafa út­gerðir á Bol­ung­ar­vík nýtt sér línuíviln­un mest. Fram kom í skýrslu sem RR ráðgjöf tók sam­an fyr­ir Sam­tök sjáv­ar­út­vegs­sveit­ar­fé­laga fyr­ir þrem­ur árum að sex sveit­ar­fé­lög ná að jafnaði meira en 5% hlut­deild í afla sem veidd­ur hef­ur verið á grund­velli línuíviln­un­ar frá fisk­veiðiár­inu 03/​04. Sam­an­lögð hlut­deild þeirra var um 66% á tíma­bil­inu. Mest var nýt­ing­in í Bol­ung­ar­vík­ur­kaupstað með um 19% og í Snæ­fells­bæ með um 17% afl­ans.

Örn Páls­son, fram­kvæmda­stjóri Lands­sam­bands smá­báta­sjó­manna. mbl.is/​Golli

Var­huga­vert að leggja línuíviln­un af

Í niður­lagi skýrsl­unn­ar seg­ir: „Línuíviln­un hef­ur haft um­tals­verð áhrif í at­vinnu­lífi þeirra staða þar sem hún hef­ur verið mest nýtt. Með minnk­andi hag­kvæmni veiða á hand­beitta línu og minnk­andi nýt­ingu á línuíviln­un hafa horfið störf úr þeim sjáv­ar­byggðum þar sem línuíviln­un hef­ur haft mest áhrif. Þótt um tals­verð verðmæti séu fólg­in í þeim veiðiheim­ild­um sem línuíviln­un fær­ir út­gerðunum virðist það ekki duga til þess að stuðla að hag­kvæmni beitn­ing­araðferðar­inn­ar fyr­ir út­gerðaraðila í sam­an­b­urði við vél­beitn­ingu um borð.

Engu að síður eru enn mörg störf í beitn­ingu um land allt og var­huga­vert væri að leggja af línuíviln­un frá einu ári til ann­ars, nema til kæmu mót­vægisaðgerðir fyr­ir þann hóp fólks sem hef­ur lífsviður­væri af beitn­ingu og þau sveit­ar­fé­lög þar sem línuíviln­un hef­ur verið nýtt.

Bar­átta í upp­hafi ald­ar­inn­ar

Örn Páls­son minn­ist bar­átt­unn­ar fyr­ir línuíviln­un í upp­hafi ald­ar­inn­ar, en hann fór þá víða með kröf­ur Lands­sam­bands smá­báta­eig­enda, sem hann kallaði boðorðin.

Þar var meðal ann­ars farið fram á að íviln­un­in yrði miðuð við 80%, þannig að þegar einu tonni væri landað yrðu 800 kíló færð til kvóta. Rök­in voru meðal ann­ars þau að þetta fyr­ir­komu­lag væri sniðið að mark­miðum laga um stjórn fisk­veiða („stuðla að vernd­un og hag­kvæmri nýt­ingu nytja­stofn­anna og tryggja með því trausta at­vinnu og byggð í land­inu“). Veiðarn­ar væru um­hverf­i­s­væn­ar og at­vinnu­skap­andi í landi.

Ann­ar bar­áttumaður fyr­ir línuíviln­un, Guðmund­ur Hall­dórs­son á Bol­ung­ar­vík, sagði í sam­tali við grein­ar­höf­und í Morg­un­blaðinu fyr­ir tíu árum að línuíviln­un­in hefði verið „lyk­ill­inn að nýrri upp­bygg­ingu hér í pláss­inu og hef­ur skipt sköp­um fyr­ir mörg minni byggðarlög“.

Guðmund­ur rek­ur í viðtal­inu að á ár­un­um í kring­um alda­mót­in hafi marg­vís­leg bar­átta verið fyr­ir framtíð at­vinnu­lífs víða á lands­byggðinni. Varðandi línuíviln­un hafi hann ákveðið að taka málið upp á vett­vangi Sjálf­stæðis­flokks­ins.

„Þar var til­laga um línuíviln­un naum­lega felld í sjáv­ar­út­vegs­nefnd eins lands­fund­ar­ins, en ég gafst ekki upp og bar til­lög­una um línuíviln­un upp á sjálf­um lands­fund­in­um. Þar hafði ég sig­ur og ég var stolt­ur af flokkn­um,“ seg­ir Guðmund­ur í sam­tal­inu.