Margfalt meira rusl við Ísland

Dæmi um rusl sem fannst. Efst er trollnet sem fannst …
Dæmi um rusl sem fannst. Efst er trollnet sem fannst í Skeiðarárdjúpi árið 2019 flækt við kóralrif á 243 metra dýpi. Niðri til vinstri er fiskilína sem fannst á kóralsvæði í Háfadjúpi árið 2012 þakin möttuldýrum, hveldýrum, mosadýrum, svömpum, sæfíflum og burstaormum. Niðri til hægri má sjá Faxe Condi dós sem liggur meðal svampa og möttuldýra í Jökuldjúpi á 220 m dýpi. Samsett mynd/Hafrannsóknastofnun

Magn rusls á hafs­botni um­hverf­is Ísland kann að vera fjór­falt meira en við Nor­egs­strend­ur. Þetta má lesa úr nýrri skýrslu Haf­rann­sókna­stofn­un­ar sem nefn­ist: „Rusl á hafs­botni við Ísland: Sam­an­tekt á skrán­ingu rusls við kort­lagn­ingu búsvæða á hafs­botni 2004-2019“.

„Sam­tals fund­ust 272 ein­ing­ar af rusli á 13 af 21 svæði á ár­un­um 2010‐2019. Upp­reiknaður meðalþétt­leiki rusls var 872 ein­ing­ar km2,“ seg­ir í skýrsl­unni sem birt hef­ur verið á vef stofn­un­ar­inn­ar. Um er að ræða mun meiri meðalþétt­leika en við strend­ur Nor­egs þar sem hann er tal­inn 230 ein­ing­ar af rusli á fer­kíló­meter og 200 rusla­ein­ing­ar á fer­kíló­meter við land­grunn­inn í Evr­ópu.

Fram kem­ur að frá ár­inu 2004 hafa ýmis svæði á hafs­botni verið mynduð vegna kort­lagn­ingu búsvæða. Hafa fisk­veiðisvæði við Suður- og Vest­ur­land og tvö svæði norðan við landið verið mynduð og eru notaðar sta­f­ræn­ar mynda­vél­ar á fjar­stýrðum neðan­sjáv­ar djúpk­anna (ROV) eða þrífættri stál­grind sem er dreg­inn á eft­ir skip­inu. Við úr­vinnslu mynd­efn­is­ins hef­ur rusl óhjá­kvæmi­lega fund­ist og það verið skráð og gef­ur skýrsl­an yf­ir­lit yfir dreif­ingu og magn rusls sem hef­ur fund­ist á hafs­botni við landið með þess­um hætti.

Dreifing rusls sem fannst í myndefninu skipt niður eftir hópum. …
Dreif­ing rusls sem fannst í mynd­efn­inu skipt niður eft­ir hóp­um. Stærð punkt­anna er meiri eft­ir fjölda rusla­ein­inga. Kort/​Haf­rann­sókna­stofn­un

Mest á Reykja­nes­hryggi

Árin 2010 til 2019  var mesta ruslið að finna fyr­ir sunn­an landið. „Reykja­nes­hrygg­ur hafði mesta magn og þétt­leika af rusli, eða 151 rusla­ein­ingu með þétt­leika upp á 5.094 ein­ing­ar km‐2. Einnig var tölu­vert af rusli í Lóns­djúpi og Skeiðar­ár­djúpi, eða 49 og 10 ein­ing­ar, með þétt­leika upp á 1.361 og 1.469 rusla­ein­ing­ar km‐2. Í Breiðamerk­ur­djúpi, Háfa­djúpi, Kötlu­grunn og Reyn­is­djúpi var þétt­leiki rusls á bil­inu 600‐1024 rusla­ein­ing­ar km‐2. Minna en 300 ein­ing­ar km‐2 var að finna í Horna­fjarðar­djúpi, Jök­ul‐  og Faxa­djúpi, Kollu­ál, Sel­vogs­banka og Víkuráli.“

Þá fannst ekk­ert rusl á átta af tutt­ugu svæðum á tíma­bil­inu, þ.e. í Djúpáli, Deild­ar­grunni, Horn­banka, Kol­beins­eyj­ar­hrygg, Látra­grunni, Papa­grunni, Pat­reks­firði, Sel­vogs­banka og Skaft­ár­djúpi.

92,2% plast

Alls var 94,1% af rusl­inu sem fannst veiðarfæri, megnið fiskilína eða 80,5%. Al­mennt rusl eins og til að mynda plast­pok­ar, plast­film­ur og áldós­ir var aðeins 5,9% af því sem fannst.

„Ef gert er ráð fyr­ir að fiskilín­ur, troll­net, reipi og band­spott­ar séu úr plasti þá er heild­ar­magn plasts sem fannst hér 92,2% af rusl­inu. [ …] Flest nú­tíma veiðarfæri eru gerð úr sterk­um plastefn­um og eru afar lengi að brotna niður svo magn veiðarfæra á hafs­botni mun ein­ung­is aukast og vera til staðar í fjölda ára,“ seg­ir í skýrsl­unni.

Þá seg­ir að áber­andi hafi verið að lín­ur og troll­net fund­ust flækt í, við eða inn­an um kór­al og steina. „Lín­ur og troll­net geta skemmt viðkvæm búsvæði eins og kór­al­breiður sem geta verið mjög lengi að jafna sig eft­ir skemmd­ir þar sem kór­al­ar eru hæg­vaxta,“ seg­ir í skýrsl­unni.

Plastrusl kemur sér ekki vel fyrir lífríkið á hafsbotni.
Plastrusl kem­ur sér ekki vel fyr­ir líf­ríkið á hafs­botni. Ljós­mynd/​Haf­rann­sókna­stofn­un

Held­ur áfram að safn­ast upp í haf­inu

„Greini­legt er að mynda þarf fleiri svæði á hafs­botni og kanna bet­ur hvar rusl er að finna í kring­um landið. Hingað til hef­ur aðeins brota­brot af hafs­botni inn­an efna­hagslög­sögu Íslands verið myndað en ljóst er að mynd­irn­ar gefa dýr­mæta sýn á ástandið á hafs­botn­in­um,“ skrifa skýrslu­höf­und­ar.

Telja þeir aug­ljóst að þurfi að tak­marka það magn rusls sem end­ar í haf­inu og vernda viðkvæm búsvæði.

„Þar til búið er að þróa lausn­ir við þessu mikla vanda­máli sem mann­gert rusl er þá mun það áfram safn­ast í miklu magni í haf­inu. Enn er lítið vitað um ör­lög og áhrif rusls í haf­inu og er því mik­il­vægt að stunda frek­ari rann­sókn­ir á því hvar rusl safn­ast sam­an og hvernig það hef­ur áhrif á vist­kerfi í haf­inu ásamt því að skoða sam­spil veiðiálags og rusls á hafs­botni,“ seg­ir lok skýrsl­unn­ar

mbl.is