Önnur gögn betri við mat á áhættu erfðablöndunar

„Lík­lega er  há­marks­líf­massi ekki besta ein­ing­in til að fylgja eft­ir áhættu erfðablönd­un­ar . Betra er að nota stuðul sem er ekki jafn háður öðrum breyt­um svo sem fjölda út­settra fiska eins og gert er í Fær­eyj­um, enda er það stærð sem er aðgengi­leg í skrán­inga­kerfi stöðvanna og er hægt að tengja beint inn í eft­ir­lit­s­kerfi Mat­væla­stofn­un­ar,“ seg­ir Þor­steinn Sig­urðsson, for­stjóri Haf­rann­sókna­stofn­un­ar, í skrif­legu svari við fyr­ir­spurn vegna at­huga­semda Rík­is­end­ur­skoðunar er varðar end­ur­skoðun áhættumats erfðablönd­un­ar.

Í stjórn­sýslu­út­tekt sinni á sjókvía­eldi hér á landi vek­ur Rík­is­end­ur­skoðun at­hygli á að við end­ur­mat áhættumats erfðablönd­un­ar árið 2020 hafi verið talið for­svar­an­legt að hækka til muna þann líf­massa sem for­svar­an­legt er að hafa í sjó með til­liti til mögu­legs fjölda strokulaxa.

Frétt af mbl.is

Veik­b­urða og brota­kennt eft­ir­lit með sjókvía­eldi

„Stór hluti þeirr­ar aukn­ing­ar kom til þar sem Haf­rann­sókna­stofn­un ákvað að not­ast við líf­massa í stað há­marks­fram­leiðslu við út­gáfu eins og gert var í fyrsta áhættumat­inu. Við þessa breyt­ingu ákvað Haf­rann­sókna­stofn­un að nota stuðull­inn 0,8:1 sem þýðir um 800 tonn af fram­leiðslu á móti 1.000 tonn­um af líf­massa. Var áhættumatið því upp­fært til hækk­un­ar sem þessu nam. Í skýr­ing­um Haf­rann­sókna­stofn­un­ar kom fram að við ákvörðun stuðuls­ins hefði verið horft til reynslu úr sjókvía­eldi hér á landi á síðustu árum. Reynd­in er hins veg­ar sú að sam­kvæmt reynslu síðustu ára hefði stuðull­inn frem­ur átt að vera nær 1:1,“ er full­yrt í skýrslu Rík­is­end­ur­skoðunar.

Frétt af mbl.is

Leggja til 20% aukn­ingu í leyfi­legu eld­is­magni

Önnur gögn ekki til

„Við end­ur­skoðun áhættumats erfðablönd­un­ar 2020 óskaði at­vinnu­vegaráðuneytið eft­ir því að niður­stöður yrði miðaðar við líf­massa en ekki fram­leitt magn. Við gerð áhættumats var stuðst við gögn sem miða við  fjölda stroku­fiska sem fall af fram­leiðslu, því þarf að nota hlut­fallstuðul fram­leiðslu og há­marks­líf­massa,“ seg­ir Þor­steinn

Hann bend­ir hins veg­ar á að þegar Haf­rann­sókna­stofn­un var gert að end­ur­skoða áhættumat erfðablönd­un­ar hafi ekki verið til staðar gögn frá Mat­væla­stofn­un um há­marks­líf­massa árin 2017 til 2019. „Því var úr nokkuð vöndu að ráða. Stuðull­inn er ekki fasti held­ur breyti­leg­ur milli fisk­eld­is­fyr­ir­tækja, og jafn­vel milli svæða og tíma­bila inn­an sama fyr­ir­tæk­is. Hann er háður ýms­um breyt­um, t.d. hita, stærð seiða við út­setn­ingu, tíma­setn­ingu út­setn­ing­ar, af­föll­um vegna veðurs, sjúk­dóma o.fl.“

„Skoðaðar voru upp­lýs­ing­ar úr um­hverf­is­mats­skýrsl­um og upp­lýs­inga aflað frá fyr­ir­tækj­um. Starfs­hóp­ur stofn­un­ar­inn­ar komst  að þeirri niður­stöðu að á þeim tíma væri stuðull­inn um 0,8 það er hlut­fallið milli fram­leiðslu og líf­massa  8 á móti 10. Þetta hlut­fall hef­ur farið hækk­andi með línu­leg­um hætti eins og nú má sjá á Mæla­borði fisk­eld­is­ins en vefsíðan var gerð eft­ir að áhættumats­skýrsl­an var unn­in. Ef lín­an er fram­lengd til árs­ins 2019, en það er loka­ár viðmiðunar mats­ins 2020, má áætla að gildið hafi verið  0,8 á ár­inu 2019,“ út­skýr­ir hann.

Hlut­fallið milli fram­leiðslu og líf­massa. Það hef­ur vaxið línu­lega á því tíma­bili sem það er skráð á mæla­borð fisk­eld­is­ins. Ef lín­an er fram­lengd til árs­ins 2019 en það er loka­ár viðmiðunar mats­ins 2020 sést að gildið er 0,8. Mynd/​Haf­rann­sókna­stofn­un

Taka und­ir sjón­ar­mið um fjár­muni

„Taka verður til skoðunar hvort fjár­mögn­un lög­bund­inna verk­efna Haf­rann­sókna­stofn­un­ar þurfi að vera trygg­ari en nú er,“ seg­ir í ábend­ing­um Rík­is­end­ur­skoðunar. Er þar bent á meðal ann­ars á að stofn­un­in þurfi að sækja um fjár­magn í Um­hverf­is­sjóð sjókvía­eld­is til að fjár­magna lög­bund­in verk­efni svo sem burðarþols­mat og vökt­un á um­hverf­isáhrif­um sjókvía­eld­is.

Þor­steinn seg­ir Haf­rann­sókna­stofn­un taka und­ir þessi sjón­ar­mið og að „fjár­mun­ir til lög­bund­inna verk­efna Haf­rann­sókna­stofn­un­ar, þurfa á hverj­um tíma, að vera trygg­ir og hald­ast í hend­ur við um­fang þarfa og verk­efna. Með því auk­ist bæði rekstr­arör­yggi og fag­leg geta til vökt­un­ar og rann­sókna sem leiði til bættr­ar þekk­ing­ar og ráðgjaf­ar á viðkom­andi sviðum og verk­efn­um.“

Fjár­skort­ur stærsti vand­inn

Þor­steinn seg­ir fyr­ir­komu­lag fjár­mögn­un­ar hafi hamlað fram­kvæmd vökt­un­ar á líf­rænu álagi sjókvía­eld­is og bend­ir á að al­mennt hafi  út­hlut­un Um­hverf­is­sjóðs sjókvía­eld­is til vökt­un­ar og rann­sókna verið lægri fjár­hæð en það sem sótt hef­ur verið um ár hvert. Þá hafi fjár­mögn­un og skort­ur á fyr­ir­sjá­an­leika verið „stærsti vand­inn við fram­kvæmd vökt­un­ar á líf­rænu álagi og rann­sókn­um.“

Ljóst er að það krefst „um­tals­vert“ meira fjár­magn en nú er ráðstafað til að sinna þess­um verk­efn­um, að mati hans.

„Rétt er að taka má fram að Haf­rann­sókna­stofn­un sinn­ir vökt­un á líf­rænu álagi á fjar­svæðum sjókvía­eld­is­svæða en sjókvía­eld­is­fyr­ir­tækj­un­um ber að vakta nærsvæði eld­is­ins skv. starfs­leyf­um sín­um frá Um­hverf­is­stofn­un. Nauðsyn­legt er að vakta líf­rænt og annað álag sem auk­ist get­ur fjarri eld­is­svæðum svo hægt sé að grípa til aðgerða ef vart verður við rýrn­un á gæðum um­hverf­is fjarða vegna sjókvía­eld­is.  Nei­kvæð um­hverf­isáhrif sjókvía­eld­is á fjar­svæði myndu kalla á end­ur­skoðun á burðarþols­mati svæðanna. Þá er mik­il­vægt að vakta vist­kerf­is­leg áhrif sem hef­ur verið gert með vökt­un og rann­sókn­um á botn­dýr­um sam­hliða vökt­un á líf­rænu álagi,“ seg­ir Þor­steinn.