Sprenging í ákærum gegn hermönnum

Rússneskir hermenn og Wagner-málaliðar eru teknir að streyma aftur heim …
Rússneskir hermenn og Wagner-málaliðar eru teknir að streyma aftur heim frá átakasvæðum Úkraínu. Margir komast í kast við lögin. AFP/Natalia Kolesnikova

Morðtíðni er á upp­leið í Rússlandi í fyrsta skipti í 20 ár. Og segja má að eins kon­ar spreng­ing hafi átt sér stað í saka­mál­um þar sem fyrr­ver­andi her­menn eru ákærðir fyr­ir mann­dráp. Þykir ým­is­legt benda til að reynt sé að draga fjöður yfir vand­ann, að því er fram kem­ur í um­fjöll­un The Moscow Times.

Þegar ljóst var að Kreml­verj­ar þurftu nauðsyn­lega að fjölga í inn­rás­arliði sínu í Úkraínu í kjöl­far slæms geng­is Rúss­lands strax frá fyrstu stig­um hernaðaraðgerða ákvað Jev­gení heit­inn Prigó­sjín, stofn­andi Wagner-málaliðahóps­ins, að halda inn í fang­els­in í leit að nýliðum. Þar fengu dæmd­ir morðingj­ar, of­beld­is- og kyn­ferðis­glæpa­menn að gera samn­ing við Wagner um herþjón­ustu í hálft ár, en að þjón­ustu lok­inni fá þess­ir sömu hrott­ar að snúa aft­ur heim til Rúss­lands. Og það sem frjáls­ir menn. Sam­hliða heim­komu þess­ara manna fór nær sam­stund­is að bera á vanda­mál­um og of­beld­is­verk­um.

Tíma­bilið janú­ar til sept­em­ber 2023 voru minnst 147 fyrr­ver­andi her­menn ákærðir fyr­ir morð í Rússlandi. Eru það næst­um tíu sinn­um fleiri til­felli en allt árið í fyrra. Fram kem­ur í gögn­um dóm­stóla að flest morðin hafi verið fram­in í ölæði. Eins seg­ir þar að morðvopn­in hafi í flest­um til­vik­um verið hníf­ur, exi, skamm­byssa eða fjöl­skotariff­ill. Ná­kvæm­ar upp­lýs­ing­ar um herþjón­ustu þess­ara manna liggja ekki fyr­ir, þ.e.a.s. ekki er vitað hvort um yfir- eða und­ir­menn sé að ræða né held­ur í hvaða sveit­um hers­ins þeir þjónuðu. Ein­ung­is sé skráð að um fyrr­ver­andi her­mann sé að ræða.

Of­beldi og vanda­mál

Und­an­farna tvo ára­tugi hef­ur morðtíðni í Rússlandi verið á hægri niður­leið. Hið sama á við um saka­mál þar sem ákært er fyr­ir til­raun til mann­dráps. Í fyrra varð hins veg­ar skyndi­lega 4% fjölg­un á mál­um þar sem ákært var fyr­ir morð eða til­raun til mann­dráps. Mörg þess­ara al­var­legu mála komu upp á svipuðum tíma og rúss­nesk­ir her­menn hófu að snúa aft­ur heim frá átaka­svæðum í Úkraínu og voru sum þeirra fram­in nærri úkraínsku landa­mær­un­um.

Þá þykir einnig ým­is­legt benda til þess að fé­lags­leg­um vanda­mál­um fari einnig fjölg­andi í Rússlandi. Er þá átt við heim­il­isof­beldi, aukna áfeng­isneyslu og ómeðhöndlaða áfall­a­streiturösk­un, eða PTSD, en vitað er að fyrr­ver­andi her­menn sem upp­lifað hafa hörð átök þjást marg­ir af þess hátt­ar van­líðan.

Tug­ir þúsunda fanga

Ekki er vitað með vissu hversu marg­ir fang­ar voru tekn­ir úr tukt­hús­um Rúss­lands og send­ir til átaka í Úkraínu. Wagner-sam­tök­in sjálf hafa þó nefnt töl­una 50 þúsund.

Einn þess­ara manna er Den­is Stepanov sem í nóv­em­ber 2022 gekk til liðs við Wagner. Hann hef­ur nú verið hand­tek­inn, grunaður um að hafa myrt 68 ára gamla konu og 35 ára dótt­ur henn­ar í þorpi í Síberíu. Í von um að fela slóð sína kveikti Stepanov í húsi þeirra mæðgna. Þegar Wagner-liðar gerðu samn­ing við Stepanov sat hann inni fyr­ir stór­fellda lík­ams­árás.

Ann­ar fyrr­ver­andi Wagner-liði sem nú bíður dóms fyr­ir morð er Tsjíren-Dorjí Tsjírenzhapov, en hann var að afplána 14 ára fang­els­is­dóm fyr­ir morð þegar full­trú­ar Wagner gerðu við hann samn­ing. Skömmu eft­ir heim­komu frá Úkraínu myrti Tsjírenzhapov á nýj­an leik. Bæði fórn­ar­lömb hans voru ung­ar kon­ur, 18 og 22 ára.

Rúss­lands­for­seti þakkaði ný­verið þeim föng­um sem sinnt hafa herþjón­ustu í Úkraínu. Sagði m.a. þá sem fallið hafa vera nú búna að skila aft­ur sínu til föður­lands­ins.

Laga­breyt­ing í Bretlandi

Málaliðasam­tök­in Wagner eru þekkt fyr­ir mikla hörku, pynt­ing­ar og mis­kunn­ar­laus dráp á fólki. Hug­takið „stríðsglæp­ur“ hef­ur ósjald­an verið nefnt þegar fjallað er um voðaverk þess­ara sam­taka. Af þeim sök­um hef­ur for­sæt­is­ráðherra Bret­lands sagt tíma­bært að kalla Wagner-hóp­inn sínu rétta nafni – hryðju­verka­sam­tök.

Með því að bendla hóp­inn við hryðju­verk er í Bretlandi nú orðið ólög­legt að styðja Wagner eða ganga til liðs við sam­tök­in. Þeir sem það gera geta fengið allt að 14 ára fang­elsi.

mbl.is