Morgunblaðið | 18.4.2024 | 14:51

Hafa kortlagt um sex þúsund ferkílómetra

Ólafur P. Steingrímsson stýrimaður í brúnni á Árna Friðrikssyni. Skipið sinnir nú fjölgeislamælingum á hafsbotni vestur af landinu. Ljósmynd/Hafrannsóknastofnun

Árni Friðriksson, rannsóknarskip Hafrannsóknarstofnunar, er nú miðunum vestur af landinu. Þar er unnið að því að kortleggja hafsbotninn, nánar til tekið er nú verið að mæla svæði vestan Jökulbanka og eru veðurskilyrði hagstæð.

Mælingin er liður í þrettánda fjölgeislaleiðangri Hafrannsóknastofnunar en sértakt átaksverkefni um kortlagningu Hafsbotnsins hefur staðið yfir um nokkurt skeið. Um 40% af hafsbotni innan lögsögu Íslands hefur verið fjölgeislamældur en markmið er um að ná að hafa mælt 65% hans árið 2029.

Á svæðinu sem Árni Friðriksson er nú einkennist hafsborninn af hallandi landgrunnshlíð vesturlands með tilheyrandi setskriði, eðjustraumum, farvegum og skriðusárum, að því er segir í færslu á vef Hafrannsóknastofnunar.

Leiðangurinn hófst 9. apríl og á leiðinni frá Vestmannaeyjum vestur fyrir Reykjaneshrygg, var hafsbotninn kortlagður á Reykjanesgrunni, Faxabanka og Jökuldjúpi. Þrátt fyrir norð-norðvestan hvassviðri og mikla brælu hefur tekist að safna dýpismælingum um 5.996 ferkílómetrum.

„Tignarlegasta jarðfræðiafbrigðið á þessu svæði er um 450 metra hár norðaustur – suðvestur hryggur sem þverar allt mælingasvæðið en endar skyndilega við landgrunnshlíðina 27,25° V. Hafskorpan á þessu svæði er líklegast um 13 – 15 milljón ára gömul hulin þykkum setbunkum og ber ummerki um mikla eldvirkni í formi sæfjalla (e. seamounts), hryggja (e. ridges) og keilufjalla, svipuð þeim sem fyrst voru mæld með fjölgeislamæli árið 2009 í Keiludjúpi. Þessi eldvirkni hefur líklega átt sér stað samhliða virkni á Vestfjarðarekbeltinu fyrir um það bil 15 milljón árum síðan,“ segir í færslunni.

Norðaustur – suðvestur hryggurinn er um 450 metra hár. Ljósmynd/Hafrannsóknastofnun

Þá er í færslunni vísað í leiðangursskýrslu A200907 eftir Guðrúnu Helgadóttur. Þar segir:

„Árið 2009 voru kortlagðir um 2.700 km2 á djúpslóð á lítt þekktu veiðisvæði. Forsendur leiðangursins voru að ljúka við kortlagningu á einum fengsælustu fiskimiðum landsins, Nesdjúp. Tveimur síðustu sólahringum leiðangursins, 18. – 19. júní 2009, var hið fyrrnefnda svæði kortlagt sem var nefnt af leiðangursfólki Keiludjúp, en ábendingar höfðu fengist frá skipstjóra á grálúðuveiðum um strýtulaga fyrirbær. Ábendingar um strýtur á hafsbotninum reyndust sannarlega vera réttar. Fyrirbærin fundust á 900-1300 metra dýpi við rætur landgrunnsins um 100 sjómílur vestsuðvestur af Snæfellsnesi. Keilurnar eru 40-200 metra háar. Á norðanverðu mælingasvæðinu fannst 450 metra hátt reglulega lagað fjall með tiltölulega flötum gíg á toppinum.“