Morgunblaðið | 31.1.2025 | 10:25 | Uppfært 5.2.2025 9:21

Svona vill almenningur hagræða ríkisrekstri

Í upphafi árs bað ríkisstjórnin almenning um að senda inn tillögur um hagræðingu í rekstri ríkisins. mbl.is/Eyþór

Tillögur um hagræðingu, einföldun stjórnsýslu og sameiningu stofnana sem bárust verkefninu Verum hagsýn í rekstri ríkisins hafa verið teknar saman. Almenningur hefur sent tillögur sínar inn í samráðsgátt frá því í byrjun janúar.

Alls bárust 3.985 umsagnir sem sérstakur hagræðingarhópur, sem forsætisráðherra skipaði, hefur nú tekið saman.

Í ljósi fjöldans var stuðst við gervigreindarhugbúnað til að aðstoða við að greina og flokka umsagnir. Þá var farið sérstaklega yfir efni hverrar einustu umsagnar.

Hópurinn mun nýta umsagnirnar í tillögum sínum um hagræðingu og umbætur í ríkisrekstri ásamt tillögum sem berast frá forstöðumönnum hjá ríkinu og frá ráðuneytum.

Áætlað er að útgjöld ríkisins í ár verði um 1.552 milljarðar króna.

Hér fyrir neðan má sjá megintillögur almennings um hvernig best væri að hagræða rekstrinum.

Frétt af mbl.is

„Hefur tekist að virkja fólkið í landinu með okkur“

Sameining stofnana og bætt nýting fasteigna

Meðal þess sem almenningur vill gera til að hagræða rekstri og koma í veg fyrir tvíverknað er að sameina stofnanir, ráðuneyti og embætti ríkisins. Þá er til að mynda átt við sameiningu eða samvinnu stofnana og opinberra bygginga er hafa verkefni á sama sviði, eins og sjávarútvegsmál, ferðamál, heilbrigðismál og menningarmál.

Er tillögunum m.a. ætlað að draga úr húsnæðiskostnaði ríkisins.

Þá bárust einnig tillögur um að endur- og samnýta teikningar af húsnæði, selja einstaka fasteignir og endurskoða leigusamninga opinberra aðila.

Sameiningar lögregluembætta, háskóla og framhaldsskóla voru einnig nefndar sem og ýmsar aðrar tillögur að sameiningu stofnana og fækkun nefnda og ráða á vegum hins opinbera.

Alþingi og Stjórnarráðið

Einnig sneru margar tillögur að hagræðingu í rekstri Alþingis og Stjórnarráðsins.

Þar á meðal má nefna fækkun aðstoðarmanna og upplýsingafulltrúa, hagræðing í tengslum við akstur og bifreiðar ráðherra, fækkun alþingismanna og sparnaður við greiðslur til þeirra, til dæmis vegna aksturs og ferðalaga.

Einnig var lagt til að lækka styrki til stjórnmálaflokka og biðlaun kjörinna fulltrúa, fækka og sameina ráðuneyti og sameiginlega þjónustumiðstöð Stjórnarráðsins.

Stafrænar lausnir, sjálfvirknivæðing og endurskoðun opinberrar þjónustu

Stafrænar lausnir í rekstri og þjónustu ríkisins voru nefndar, sem og einfaldað regluverk á ýmsum sviðum og bætt samstarf opinberra aðila.

Notkun gervigreindar við gagnagreiningu, innleiðing sjálfvirkra lausna fyrir samskipti við almenning og breytingar í átt að sjálfvirkni eða aukinni skilvirkni í bókunar- og fjárhagskerfum voru einnig nefnd.

Sala á eignum og breytingar á rekstri fyrirtækja í eigu ríkisins

Tillögur um sölu eða breytt fyrirkomulag fyrirtækja í eigu ríkisins komu oft fram.

Má þar nefna minnkun umsvifa Ríkisútvarpsins og sölu eða breytt fyrirkomulag ÁTVR. Þó bárust einnig tillögur sem mæltu gegn breyttu fyrirkomulagi á einkasölu ríkisins á áfengi.

Þá bárust einnig tillögur er varða sölu á hlut ríkisins í Íslandsbanka og sölu eða breytingar á rekstrarfyrirkomulagi Isavia.

Skattar, endurgreiðslur frá ríkinu og tilfærslukerfi

Breytingar á skattkerfinu og fyrirkomulagi á endurgreiðslum úr ríkissjóði komu oft fram í tillögum almennings, meðal annars vegna kvikmyndagerðar, nýsköpunar og þróunar.

Fyrirkomulag virðisaukaskatts á ólíkar atvinnugreinar eða vöruflokka kom einnig fram og tillögur um breytingar á fyrirkomulagi og stjórnsýslu ýmissa tilfærslukerfa.

Þá telur almenningur að hagræðingu megi einnig ná fram við opinber innkaup, til dæmis vegna kaupa á flugmiðum og hugbúnaðarleyfum. Bætt innkaupaferli og samræmd framkvæmd við innkaup voru einnig nefnd.

Samgöngumál

Borgarlínuverkefnið bar oft á góma. Bárust tillögur um að draga úr umfangi verkefnisins eða slaufa því alveg. Einnig bárust þó tillögur um hvernig mætti hagræða við verkefnið.

Hagræðing við smíði brúa og annarra samgöngumannvirkja var meðal tillagna, meðal annars vegna Ölfusárbrúar og Sundabrautar.

Almenningur vill einnig sjá bætt aðgengi að almenningssamgöngum og hagkvæmni í rekstri þeirra og bendir á gjaldtöku fyrir notkun samgöngumannvirkja sem leið til tekjuöflunar og fjármögnunar innviðaframkvæmda.

Heilbrigðisþjónusta og lyf

Heilbrigðisþjónusta lá á hjörtum almennings. Má þar nefna lyfjainnkaup, rekstur heilbrigðisstofnana, stafrænar lausnir í heilbrigðisþjónustu, fjarheilbrigðisþjónustu og forvarnir.

Orku- og umhverfismál

Orku- og umhverfismál er varða bætta orkunýtingu í margvíslegu samhengi komu einnig frá almenningi. Rafbílavæðing, bygging sorpbrennslustöðva, efling hringrásarhagkerfisins, innlend matvælaframleiðsla og fleira kom þar fram.

Vert er þó að nefna að ýmsar tillögur bárust er snerust að því að draga úr framlögum til loftslagsmála.

Utanríkismál og erlent samstarf

Hagræðing í rekstri sendiráða, til dæmis með fækkun þeirra eða tilfærslu þeirra í ódýrara húsnæði kom oft fram, auk þess sem fjöldi tillagna barst um að stöðva framlög til vopnakaupa og Atlantshafsbandalagsins. Margar tillögur beindust einnig að því að draga úr ferðum starfsmanna ríkisins erlendis.

Ýmsar kerfisbreytingar og hagræðingartillögur

Starfsmannamál ríkisins voru mikið til umfjöllunar í tillögum almennings, þar á meðal breytingar á lögum um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins. Algengt var einnig að nefna sameiningar sveitarfélaga og fyrirkomulag auðlindagjalda og fiskveiðistjórnunar, með tekjuöflun fyrir ríkissjóð í huga.

Lagt var til að draga úr framlögum til starfslauna listamanna, trúmála og kirkjunnar.

Þá vildu margir draga úr þjónustu við umsækjendur um alþjóðlega vernd og aðra innflytjendur.

Bent var á kostnað við jafnlaunavottun og mælt með því að hætta að veita áfengi í boðum á vegum ríkisaðila.