Yf­ir­lýs­ing­arn­ar nú má rekja til þess að Mar­ine Conservati­on Society (MCS) og Alþjóðasjóður villtra dýra (WWF) ráðleggja nú neyt­end­um að sniðganga mak­ríl úr Norðaust­ur-Atlants­hafi vegna viðvar­andi of­veiði.

Ekki hef­ur verið sam­komu­lag um skipt­ingu hlut­deilda í mak­ríl milli strand­ríkj­anna svo­kölluðu um ára­bil. Gefa því rík­in sjálf­stætt út kvóta til sinna skipa á grund­velli þess hlut­falls sem rík­in telja sig eiga til­kall til á hverj­um tíma. Vegna þessa hef­ur veiði síðustu ára verið langt um­fram ráðgjöf Alþjóðahaf­rann­sókn­aráðsins (ICES).

Frétt af mbl.is

Mæla gegn neyslu mak­ríls

Full­yrðir að ESB stundi sjálf­bær­ar veiðar

„Sjáv­ar­út­veg­ur ESB harm­ar og gagn­rýn­ir illa upp­lýsta ákvörðun fiskneyslu­leiðbein­inga­rit fyr­ir ESB, rek­in af um­hverf­is­vernd­ar­sam­tök­um eins og Good­Fish og World Wild­li­fe Fund (WWF), um að ráðleggja neyt­end­um gegn því að kaupa og neyta mak­ríls úr Norðaust­ur-Atlants­hafi. Við skilj­um ein­stak­lega vel og deil­um helstu áhyggj­um af minnk­andi líf­massa mak­ríls, en með því að „rauðskrá“ teg­und­ina er vikið frá nú­ver­andi vís­indaráðgjöf sem set­ur stofn­inn yfir upp­hafspunkt varúðar­stjórn­un­ar. Ef kaup­end­ur og smá­sal­ar fylgja ráðlegg­ing­um þess­ara fé­laga­sam­taka mun það ekki auka lík­urn­ar á far­sæl­um strand­ríkjaviðræðum. Það mun hins veg­ar skila höggi á síðasta flot­ann sem sýn­ir aðhald og ábyrgð í þess­um veiðum: ESB flot­an­um,“ sagði í yf­ir­lýs­ingu sam­taka evr­ópskra út­gerða, Europeche.

Sam­tök­in segja ábyrga stjórn­un mak­ríl­veiða hafa verið stefnt í hættu vegna skorts á samn­ing­um milli strand­ríkja um skipt­ingu hlut­deilda í ráðlögðum heild­arafla, en strand­rík­in eru auk Evr­ópu­sam­bands­ins Bret­land, Nor­eg­ur, Ísland, Græn­land, Fær­eyj­ar og Rúss­land.

Útbreiðsla kol­munna mak­ríls og norsk-ís­lenskr­ar síld­ar. Eng­ir samn­ing­ar eru til staðar um skipt­ingu afla­hlut­deild­ar milli strand­ríkj­anna. Kort/​mbl.is

Full­yrt er að sjáv­ar­út­veg­ur­inn í Evr­ópu­sam­band­inu hafi stöðugt kallað eft­ir því að kom­ist verði að heild­ar­sam­komu­lagi sem trygg­ir sjálf­bæra nýt­ingu mak­ríl­stofns­ins. Jafn­framt kallað eft­ir aðgerðum gegn því sem Eurpeche kall­ar viðvar­andi út­hlut­un óhóf­legra mak­ríl­kvóta af ríkj­um utan Evr­ópu­sam­bands­ins. Nefnt er í því sam­hengi allt að 55% aukn­ingu milli ára og eru það aðeins Norðmenn og Fær­ey­ing­ar sem hafa stundað slíkt.

„Þess­ar út­víkkuðu kröf­ur eru byggðar á meintu breyttu flutn­ings­mynstri og land­fræðilegri dreif­ingu stofns­ins,“ seg­ir í yf­ir­lýs­ingu Europeche sem bein­ir gagn­rýni sinni einnig að þeirri aðferðarfræði sem Nor­eg­ur beit­ir til að rétt­læta stór­auk­inn mak­ríl­kvóta til sinna skipa. Um er að ræða svo­kallaða svæðisteng­ing­ar­nálg­un sem bygg­ir á að hlut­deild í deili­stofn­in­um end­ur­spegli hlut­fall fiski­stofns inn­an lög­sögu hvers rík­is, vegið með tíma sem hann eyðir á svæði hvers aðila.

Flest strand­ríki hafna þess­ari aðferðarfræði, þar á meðal Ísland.

Frétt af mbl.is

Seg­ir Norðmenn bera mesta ábyrgð á of­veiði

Telja Breta til fyr­ir­mynd­ar

Sam­tök skoskra upp­sjáv­ar­út­gerða, Scott­ish Pelagic Fis­her­men’s Associati­on (SPFA), sendu einnig frá sér yf­ir­lýs­ingu á dög­un­um vegna ráðlegg­inga um­hverf­is­sam­tak­anna þar sem aðferðir þeirra voru gagn­rýnd­ar.

„MCS hef­ur orð á sér fyr­ir að „tala í fyr­ir­sögn­um“ þegar kem­ur að út­gáfu ár­legra ráðlegg­inga um fiskneyslu ig það er sann­ar­lega til­fellið í ráðgjöf þeirra fyr­ir mak­ríl úr Norðaust­ur-Atlants­hafi. Á síðasta ári var það töskukrabbi sem þeir beittu sér gegn og árið á und­an var það kjaftag­elgj­ur, og það var því hugs­an­lega óhjá­kvæmi­legt að þeir myndu beina sjón­um sín­um að mak­ríln­um næst,“ seg­ir Ian Gatt fram­kvæmda­stjóri SPFA í yf­ir­lýs­ing­unni.

Hann viður­kenn­ir að of­veiði mak­ríls eigi sér stað, það sé þó alls ekki bresk­um út­gerðum að kenna.

Vís­ar á gagn­rýnda samn­inga

„Of­veiði á sér stað vegna þess að önn­ur strand­ríki veiða á grund­velli eig­in ein­hliða kvóta án alþjóðlegra samn­inga, en staðreynd­in er sú að Bret­land hef­ur haldið upp­runa­legri mak­ríl­hlut­deild sinni en ekki aukið hana og hef­ur unnið hörðum hönd­um að því að draga úr veiðiþrýst­ingi, meðal ann­ars með ný­leg­um samn­ing­um við Nor­eg og Fær­ey­inga. MCS hef­ur ekki gert sér grein fyr­ir þessu með því að lækka mat­s­ein­kunn sína fyr­ir stöðu mak­ríls,“ seg­ir Gatt.

At­hygli vek­ur að hann vísi til samn­inga Bret­lands við Nor­eg og Fær­eyj­ar, en þeim samn­ing­um hef­ur verið mót­mælt af öðrum strand­ríkj­um og hef­ur verið bent á að Norðmenn nýti hluta af um­fangs­mik­illi aukn­ingu veiðiheim­ilda sinna til að kaupa aðgang að breskri lög­sögu.

Sum­arið 2023 sömdu Bret­land, Nor­eg­ur og Fær­eyj­ar um mak­ríl­veiðar bæði í þríhliðasamn­ing­um og svo í tví­hliðasamn­ing­um milli ríkj­anna þriggja. Samn­ing­arn­ir voru til næstu þriggja ára með mögu­leika á fr% af mak­ríl­kvóta sín­um í breskri lög­sögu, en Bret­ar fá í staðinn þrjú pró­sentu­stig af þeirri hlut­deild sem Norðmenn gera til­kall til af ráðlögðum heild­arafla.

Frétt af mbl.is

Vilja viðskiptaaðgerðir gegn Nor­egi og Fær­eyj­um

Gatt gagn­rýn­ir MCS fyr­ir að líta aðeins á veiðiálag mak­ríl­stofns­ins en líta fram hjá raun­veru­legu ástandi hans. Full­yrðir hann að stofn­inn sé í góðu standi og stofn­stærðin heil­brigð.

Að lok­um bend­ir hann á að unnið sé að því hjá ICES að end­ur­skoða stofn­mat mak­ríls og því ekki ljóst hvort til­efni sé til þess að full­yrða um slaka stöðu hans. „Það hefði verið mun skyn­sam­legra fyr­ir MCS að hafa beðið eft­ir út­gáfu skýrslu þess­ar­ar vinnu frek­ar en að gefa út þeirra eig­in fljót­færu og illa upp­lýsta mat.“