Mesta áfallið hafi þó óneit­an­lega fal­ist í þeim til­mæl­um stofn­un­ar­inn­ar að há­marks­afli þorsks fyr­ir næsta fisk­veiðiár yrði lækkaður niður í 203.822 tonn eða um 4% frá yf­ir­stand­andi fisk­veiðiári. Þá gaf stofn­un­in það út að gert sé ráð fyr­ir að stofn­stærð muni drag­ast sam­an næstu tvö til þrjú ár.

Frétt af mbl.is

Ráðleggja 4% lægra afla­mark þorsks

Guðmund­ur seg­ist ósátt­ur við það hversu hægt geng­ur að byggja upp fiski­stofn­ana. Þá séu þau hjá G.RUN óánægð með nýt­ing­ar­stefnu á þorsk­in­um en þau telja þorsk­stofn­inn vannýtt­an. „Vannýtt­ir stofn­ar vaxa ekki. Full­nýtt­ir stofn­ar vaxa. Það er bara líf­fræðin,“ seg­ir Guðmund­ur. „Svo er auðvitað þetta afrán sem verður að ein­hverju leyti með þess­um ofboðslega vexti hvala­stofna við landið. Það er eitt­hvað sem hef­ur lítið eða ekki verið skoðað. Hval­ur­inn mun vænt­an­lega éta okk­ur á gat.“

Svipaðan tón má heyra í mönn­um hjá Vinnslu­stöðinni en Sig­ur­geir Brynj­ar Krist­geirs­son fram­kvæmda­stjóri seg­ir það hafa verið súrt að heyra með þorskinn. „Auðvitað vit­um við að það er sveifla í nátt­úr­unni,“ seg­ir hann. „Von­brigðin eru kannski mest að hver þorsk­ur er létt­ari. Svo töluðu þau um að það yrði ein­hver sam­drátt­ur áfram og það var mjög óþægi­legt.“ Sig­ur­geir set­ur þó spurn­ing­ar­merki við ástæður þess að þorsk­ur­inn hafi minni loðnu að éta sem valdi minni meðalþyngd hjá teg­und­inni. „Það vantaði al­gjör­lega á þess­um kynn­ing­ar­fundi að það væri fjallað um át hvala á loðnu, hvort það sé farið að hafa áhrif á þorsk­stofn­inn,“ seg­ir Sig­ur­geir. „Álagið á loðnuna verður ekki ein­göngu skýrt með hlýn­un sjáv­ar. Það verður að fara að skoða þá hlið pen­ings­ins.“

Sam­kvæmt Haf­rann­sókna­stofn­un er meðalþyngd 4-6 ára þorska afar lít­il í ár. Ástæðan er meðal ann­ars tal­in vera skort­ur á loðnu. Morg­un­blaðið/ÞÖ​K

Þorsk­stofn­ar víða gefið eft­ir

Þegar leitað var til Jónas­ar Páls Jónas­son­ar, sviðsstjóra botnsjáv­ar­sviðs hjá Haf­rann­sókna­stofn­un, sagði hann að litl­ar lík­ur væru á að stífari veiði myndi styrkja þorsk­stofn­inn. „Það var þekkt á árum áður, þegar stofn­inn var mun stærri en nú, að stærðin gæti hægt á vext­in­um,“ seg­ir Jón­as Páll. Ekki séu þó vís­bend­ing­ar um að slíkt eigi við nú. „Það hef­ur verið of mik­il sókn í þessa stofna í Evr­ópu og Am­er­íku og alls staðar þar sem veiðin hef­ur verið stíf, þar hafa þess­ir stofn­ar gefið eft­ir. Í raun hef­ur það gerst alls staðar nema á Íslandi og í Bar­ents­hafi,“ seg­ir hann jafn­framt. „Sér­stak­lega horf­um við kannski á þessi dæmi frá Am­er­íku þar sem áður voru mjög stór­ir þorsk­stofn­ar og þeir hrundu í kring­um 1995 og hafa ekki náð sér aft­ur síðan þá.“

Jón­as seg­ir einnig að breyt­ing­ar á hita­stigi sjáv­ar hafi sín áhrif, ekki aðeins á út­breiðslu­mynst­ur þorsks­ins held­ur einnig á fæðuval hans. Loðnu­gengd hafi til að mynda verið lé­leg. „Það er ekk­ert svo langt síðan við byrjuðum að veiða loðnu,“ seg­ir hann. „Við byrjuðum að veiða hana á köldu tíma­bili og við fór­um að koma inn í hlýtt tíma­bil í kring­um 2000. Það hef­ur verið mun minna um loðnu­veiðar síðan og út­breiðsla loðnunn­ar breytt­ist, hún fór eig­in­lega vest­ar og fjær landi. Þá var minni skör­un milli þorsks og loðnu og við telj­um að það sé minna aðgengi að henni hjá þess­um ár­göng­um sem eru að vaxa núna. Þeir vaxa hæg­ar og eru þar af leiðandi létt­ari. Þá er heild­ar­líf­mass­inn minni og við erum þá að ráðleggja minna.“

Mögu­leg áhrif hvala

Guðjón Már Sig­urðsson, sjáv­ar­líf­fræðing­ur hjá Haf­rann­sókna­stofn­un, seg­ir að ein­hverju leyti óvíst hvaða áhrif hval­ir hafi á loðnu­stofn­inn „Þetta eru nátt­úru­lega stór dýr sem þurfa mikið að éta,“ seg­ir Guðjón, „en hvort þetta hafi ein­hver bein áhrif á loðnu­stofn­inn eða aðra fisk­stofna er erfitt að segja eins og er.“ Þó seg­ir hann að ýms­ar rann­sókn­ir hafi verið unn­ar í því skyni að rann­saka sam­band hvala og loðnu og margt bendi vissu­lega til þess að teg­und­ir á borð við hnúfu­bak og hrefnu leiti sér­stak­lega í loðnu og haldi sig á sömu slóðum. Þá hef­ur Guðjón ásamt öðrum unnið að rann­sókn und­an­far­in ár sem hann tel­ur að muni varpa enn bet­ur ljósi á þessi áhrif. Á ár­un­um 2015-2024 voru tek­in 143 húðsýni úr hnúfu­bök­um við landið en með því að mæla ákveðin efni í sýn­un­um verður hægt að staðsetja hval­ina í vist­kerf­inu og greina helstu fæðu þeirra. Niður­stöður rann­sókn­anna hafa ekki enn verið birt­ar en þeirra er að vænta í haust.

Guðjón seg­ir að hnúfu­bak­ar, sem eru ein þeirra hvala­teg­unda sem talið er að sæki mest í loðnu, hafi verið sjald­séðir við Ísland í fyrstu taln­ing­um 1987. Árið 1995 hafði stofn­inn stækkað og var met­inn um 1.700-3.000 dýr. Síðan þá óx hann um 12% á ári eða fram til árs­ins 2001 þegar hann virðist hafa náð há­marki í tæp­lega 15.000 dýr­um. Síðan þá hef­ur stofn­inn hald­ist stöðugur og verið met­inn á bil­inu 10.000-14.000 dýr.