Aðferðirn­ar við að njóta á fjöll­um eru fjöl­marg­ar og það veit Tóm­as Guðbjarts­son far­ar­stjóri og fjalla­kempa bet­ur en flest­ir. Hann hef­ur frá barns­aldri þvælst um tinda, eggj­ar, skriður og kletta. Ný­skriðinn úr mennta­skóla var hann leiðsögumaður á fjöll­um og beindi mest er­lend­um ferðamönn­um í rétta troðninga og slóðir um allt há­lendi Íslands.

Hin síðustu ár hef­ur Tommi eins og hann er kallaður stýrt fjalla­skíðapró­grammi FÍ í fé­lagi við Helga Jó­hann­es­son við afar góðan orðstír en með þeim í sum­um ferðanna er Hilm­ar Már Aðal­steins­son og stund­um fleiri far­ar­stjór­ar eft­ir stærð hópa.

Fjalla­skíðamennska er mjög vax­andi grein inn­an FÍ og mæta æ fleiri í ferðir þeirra fé­laga sem opna fólki al­veg nýja vídd í ferðalög­um. Segja má að spreng­ing hafi orðið í þess­ari teg­und ferðamennsku á síðustu árum. Tommi seg­ir ástæðuna ein­falda.

„Þú kemst hraðar yfir og nærð meiru út úr deg­in­um. Það er miklu auðveld­ara að ganga á fjalla­skíðum en tveim­ur jafn­fljót­um í snjó, ekki síst ef um lausa­mjöll eða blaut­an snjó er að ræða. Fjalla­skíðin fara bet­ur með lík­amann, ekki síst á leiðinni niður, en þau minnka álag á hné, ökkla og mjaðmir.“

Skurðlækn­ir­inn á fjalla­skíðunum

Tommi veit vel um hvað hann tal­ar þegar kem­ur að stoðkerf­inu því á lág­lend­inu starfar hann sem hjarta- og lungna­sk­urðlækn­ir á Land­spít­ala og er að auki pró­fess­or í skurðlækn­is­fræði við Há­skóla Íslands. Tommi hef­ur vakið mikla at­hygli fyr­ir af­köst í mik­il­væg­um rann­sókn­um auk þess að leiðbeina gríðarleg­um fjölda nem­enda við lækna­deild Há­skól­ans við rann­sókn­ir.

Þegar tal­inu er aft­ur vikið að skíðunum seg­ir Tommi að á þeim séu minni lík­ur á að detta í sprung­ur en þegar menn fara gang­andi þar sem skíðin dreifi álag­inu.

„Svo er ferðin niður eins kon­ar rús­ína í pylsu­end­an­um sem erfitt er að toppa. Svona heilt yfir ættu all­ir sem hafa gam­an af vetr­ar- og vorferðum að íhuga fjalla­skíði. Búnaður­inn er vissu­lega dýr en kostnaður fer lækk­andi. Og þetta er góð fjár­fest­ing sem end­ist,“ seg­ir Tommi en í hans ætt hef­ur ást­in á fjöll­um og firn­ind­um gengið frá kyn­slóð til kyn­slóðar. Guðbjart­ur Kristó­fers­son faðir Tóm­as­ar var kenn­ari og  jarðfræðing­ur og fór mikið um landið með syni sín­um og langafi Tomma var hinn frægi Vig­fús Græn­lands­fari Sig­urðsson sem fyrst­ur Íslend­inga þveraði Græn­lands­jök­ul. Það var fyr­ir meira en heilli öld, árið 1912. Maður get­ur rétt ímyndað sér hvernig skíði hann hafði und­ir fót­um sér á jökl­in­um.

„Senni­lega er ég með eitt­hvert fjalla-DNA sem þarf að fá út­rás á jökl­um og fjöll­um. Þetta er hrein­lega lífs­stíll og gef­ur mér mikla lífs­fyll­ingu, en hjálp­ar mér líka að halda jafn­vægi í krefj­andi starfi sem skurðlækn­ir,“ seg­ir Tommi.

Búnaður­inn gríðarlega mik­il­væg­ur

Það er að ýmsu að huga í aðdrag­anda ferðar en rétt­ur út­búnaður er mik­il­væg­ast­ur. „At­huga þarf að skinn und­ir skíðin gleym­ist ekki og að þau passi á skíðin,“ seg­ir Tommi. „Það þarf líka að passa að skórn­ir séu rétt stillt­ir fyr­ir skíðin og að staf­ir séu í lagi. Síðan má ekki gleyma rétt­um fatnaði og hlýj­um auka vett­ling­um og hlýrri húfu en líka sólgler­aug­um og skíðagler­aug­um. Að minnsta kosti þrjú lög eiga við í öll­um vetr­ar­ferðum,“ seg­ir Tommi og er þá ekki að tala um nein pop­p­lög, held­ur lög­in í hlífðarklæðnaðinum. Fara­stjór­ar eru alltaf bún­ir GPS-tækj­um og kort­um og Tommi seg­ir að alls ekki megi gleyma góða skap­inu. Reynd­ar eru þeir það hress­ir Tommi og Helgi að það þarf að hafa mikið fyr­ir því að smit­ast ekki af fjallagleði þeirra tveggja.

Tommi er einn af fáum sem hef­ur skíðað niður snar­bratt­ar brekk­ur Herðubreiðar. Ljós­mynd/​FÍ

Öryggið í önd­vegi

Þeir Tommi og Helgi leggja gríðarlega áherslu á ör­yggið enda um vetr­ar­ferðir á fjöll­um að ræða og gera verður ráð fyr­ir því að veður geti skip­ast í lofti og ýms­ar hætt­ur leyn­ast í ís­lenskri nátt­úru allt árið um kring.

„Í fyrsta lagi þurfa all­ir þátt­tak­and­ur að hafa ýli, snjóflóðastöng og létta skóflu meðferðis,“ seg­ir Tommi. „Við gef­um eng­an af­slátt á því,“ seg­ir hann og verður mjög ákveðinn í rödd­inni. „Far­ar­stjór­ar eru bún­ir létt­um fjall­göngureip­um og sprungu­björg­un­ar­búnaði. En mark­miðið er jú að þurfa ekki að nota þenn­an búnað. All­ir eru með göngu­belti og létta ísöxi, auk mann­brodda. Í öll­um ferðum FÍ eru með í för far­ar­stjór­ar með mikla reynslu af svona ferðum og alltaf ein­hverj­ir með sprungu­björg­un­ar­rétt­indi. All­ir far­ar­stjór­ar eru bún­ir tal­stöðvum. Mark­mið ferðar­inn­ar er samt að njóta úti­ver­unn­ar og hafa gam­an af ferðinni þótt ör­yggið sé alltaf haft í fyrr­rúmi. Sem bet­ur fer hafa þess­ar ferðir gengið nán­ast snurðulaust fyr­ir sig í þau ár sem ég hef staðið fyr­ir þeim.“

Fjalla­skíðaferðir á Eyja­fjalla­jök­ul hafa verið ár­lega síðustu ár og njóta mik­illa vin­sælda. Ljós­mynd/​FÍ

Útvörður ís­lenskr­ar nátt­úru

Tóm­as hef­ur látið til sín taka í um­hverf­is­vernd og vakið lands­at­hygli fyr­ir bar­áttu sína í þeim efn­um. Hann seg­ir að hin óspillta nátt­úra Íslands sé helsta kryddið í til­ver­una og gefi hon­um orku, bæði lík­am­lega og ekki síður and­lega.

„Að koma á svæði eins og Lóns­ör­æfi, Kverk­fjöll, Öskju og Hornstrand­ir hleður batte­rí­in í fleiri mánuði. Þess vegna sæk­ir maður þangað aft­ur og aft­ur,“ seg­ir Tommi og verður dreym­inn á svip. „Ég fékk há­lendið beint í æð mjög ung­ur og dvaldi heilu sumr­in í tjaldi í óbyggðum. Eft­ir að ég flutti heim fyr­ir fimmtán árum eft­ir tólf ára sér­nám tók ég upp þráðinn með koll­eg­um mín­um og síðar FÍ sem hef­ur gefið mér mikið. Ég hef afar mikið að gera í minni vinnu en hef samt tekið frá tíma fyr­ir leiðsögn í ferðum FÍ. Það geri ég ekki fyr­ir pen­inga held­ur er fátt sem gef­ur mér meira en að sýna fólki ósnortna nátt­úru lands­ins. Þakk­lát­ir ferðalang­ar eru mik­il hvatn­ing. Ég segi líka að þetta sé besta nátt­úru­vernd­in, að sýna fólki landið og hvað það hef­ur upp á að bjóða. Nátt­úru­vernd er tví­mæla­laust eitt að því sem ég brenn mest fyr­ir og hef gert síðan ég man eft­ir mér.“ 

Ferðirn­ar fram und­an

Fram und­an í vor og sum­ar eru sex spenn­andi fjalla­skíðaferðir þar sem farið er á tinda með þeim Tomma og Helga sem gefa fólkið al­veg magnað út­sýni.  „Við reyn­um að blanda sam­an ferðum sem telj­ast hefðbundn­ar fyr­ir fjalla­skíðafólk, t.d á Heklu  og Eyja­fjalla­jök­ul,“ seg­ir Tommi en bæt­ir því svo við að þeir reyni um leið að brydda upp á nýj­um leiðum, t.d. á Hvanna­dals­hnjúk. 

„Fyr­ir tveim­ur árum þveruðum við Öræfa­jök­ul  í fjalla­skíðaferð með FÍ, en það var í fyrsta skipti sem það var gert með hóp. Fór­um þá upp Sand­fells­leiðina og niður svo­kallaða Lækna­leið í Kvísker. Við höf­um líka skíðað niður fá­farn­ar leiðir eins og niður Smjör­brekk­ur á Eyja­fjalla­jökli og þverað Snæ­fells­nes yfir bæði Helgrind­ur og Ljósu­fjöll.“

Þess­ar ferðir eru nú í boði:

Eyja­fjalla­jök­ull, 30. mars. Óviðjafn­an­legt út­sýni og skíðabrekk­ur. Dags­ferð.
Ljósu­fjöll, 13. apríl. Til­komu­mik­il tinda­leið. Dags­ferð. 
Hvanna­dals­hnjúk­ur í tvígang, 11. maí og 30. maí.  Hæsti tind­ur lands­ins. Dags­ferð. 
Hekla, 15. júní. Á skíðum hjá rjúk­andi gígn­um. Dags­ferð. 
Hæstu tind­ar við Kjöl, 4. júlí (Í leiðsögn Bryn­hild­ar Ólafs­dótt­ur og Ró­berts Mars­hall). Fjór­ir dag­ar.

„Fólk þarf alls ekki að vera í neinu súper­formi til að skella sér með í þess­ar ferðir,“ seg­ir Tommi,  „en í fjalla­skíðarpró­grammi FÍ er yf­ir­leitt um nokkuð krefj­andi ferðir að ræða þar sem fólk þarf að vera í góðu formi og vera vant skíðum. Það er ekki ráðlegt að fara í þess­ar ferðir án þjálf­un­ar eða hafa t.d. aldrei prófað fjalla­skíði áður.“

Ótrú­lega skemmti­legt sport

Tommi seg­ir að ferðir á skíðum séu ótrú­lega skemmti­leg­ar og miklu auðveld­ari en marg­ir haldi. „Þetta er ein­hver mesta bylt­ing í ferðamennsku á síðastliðnum árum. Reynd­ar eignaðist ég mín fyrstu fjalla­svigskíði fyr­ir 35 árum en síðan hafa orðið stór­stíg­ar fram­far­ir sem hafa átt þátt í þeirri sprengju sem þetta sport er orðið. Þar koma við sögu létt­ari skíði og betri skinn, breiðari skíði sem fljóta vel á púðri eða blaut­um snjó, en sér­stak­lega þó betri og létt­ari skór og full­komn­ari bind­ing­ar,“ seg­ir Tommi.

„Vett­vang­ur­inn fyr­ir þetta sport, þ.e. snævi þakin fjöll með ómældu fjalla­lofti, er síðan eitt­hvað sem fáar aðrar íþrótta­grein­ar geta státað af. Og síðast en ekki síst er það bara þannig að í þessu sporti er sér­lega skemmti­legt fólk sem tek­ur sig ekki of al­var­lega.“

Tengd­ar frétt­ir

Ferðafé­lag Íslands

„Það er miklu betra að fara ekki í bað“

• 5 skemmti­leg­ar fjall­göng­ur í ná­grenni Reykja­vík­ur
• Mik­il­vægt að al­menn­ing­ur eigi rétt á frjálsri för
• All­ir út að hreyfa sig
• Tólf góðar göngu­leiðir

» Fleiri tengd­ar frétt­ir

Vetr­aríþrótt­ir

Mynd­skeið sem sýn­ir snjó­kom­una í Njarðvík vek­ur at­hygli

• Af hverju verða Dólómíta­fjöll­in bleik í ljósa­skipt­un­um?
• Ein­stakt tæki­færi til að skíða ótroðnar slóðir á Aust­fjörðum
• Jón Arn­ar fór á skelj­arn­ar í miðri skíðabrekku á Ítal­íu
• Anna Ei­ríks tek­ur sig vel út í fána­lit­un­um

» Fleiri tengd­ar frétt­ir

• Blogga um frétt