Jónsi sýnir í marglofuðu safni

Í VOX umbreyt­ist rödd Jónsa í ljós­bylgj­ur sem sveifl­ast eft­ir fjór­um stór­um LED-skjá­um og um­lykja gesti. Ljós­mynd/​Jeff McLa­ne

Tækni­leg og flók­in sýn­ing

Jónsi var með sýn­ing­una Flóð í Lista­safni Reykja­vík­ur í fyrra en fyr­ir hana var Jónsi til­nefnd­ur til Íslensku mynd­list­ar­verðlaun­anna. VOX er afar frá­brugðin þeirri sýn­ingu en geng­ur þó út á að virkja öll skiln­ing­ar­vit­in. Gengið er inn í al­myrkvað her­bergi þar sem búið er að koma fyr­ir fjór­um LED-skjá­um sem um­lykja sýn­ing­ar­gesti og varpa frá sér hvítu ljósi í takt við sí­breyti­lega rödd Jónsa.

„Þessi sýn­ing bygg­ist fyrst og fremst á rödd­inni, elsta hljóðfær­inu í heim­in­um, en ég nota LED-skjái, hljóð og lykt til þess að magna upp­lif­un­ina,“ seg­ir Jónsi. „Tit­ill­inn þýðir rödd en öll hljóðin sem maður heyr­ir á sýn­ing­unni eru rödd­in í mér sem kann að hljóma eins og ég sé „ego-maniac“,“ seg­ir Jónsi og hlær.

„Vin­ur minn í Los Ang­eles hjálpaði mér að for­rita rödd­ina þannig að hún umbreyt­ist í ljós­bylgj­ur. Þá eru 50 hátal­ar­ar í saln­um sem um­kringja mann og bekk­ur fyr­ir miðju sem hægt er að setj­ast á og upp­lifa verkið en inni í bekkn­um er bassi. Þá má þar einnig finna lykt sem ég hannaði. Með lykt­inni leit­ast ég við að fanga það hvernig rödd­in, þegar við töl­um eða syngj­um, nær beint að hjartarót­um. Þetta eru því ákveðnar rót­ar-lykt­ir, eins og til dæm­is af veti­ver-rót sem er upp­á­halds­lykt­in mín, auk til­bú­inna ilmol­ía og þetta er því blanda af 40 mis­mun­andi efn­um sem dælt er út í rýmið,“ seg­ir Jónsi en mik­il vinna ligg­ur að baki sýn­ing­unni og að mörgu er að huga.

„Þetta er langt ferli, það þarf að hanna sýn­ing­una sem er mjög tækni­leg og flók­in í upp­setn­ingu. Þá þarf einnig að búa til ilm­inn og hljóðverkið sem er 25 mín­út­ur og sam­an­stend­ur af fimm mis­mun­andi köfl­um. Þá er allt smíðað hér á staðnum. Þetta er svo­lítið vesen og ég er ekki viss um að söfn­un­um líki við það en þetta end­ar alltaf með því að vera skemmti­legt.“

Not­ar rödd­ina á marga vegu

At­hygli vek­ur að Jónsi not­ar rödd­ina á marg­vís­leg­an hátt í verk­inu, meðal ann­ars með aðstoð gervi­greind­ar.

„Ég nota rödd­ina á marga vegu. Í verk­inu er hún líf­ræn, hrein og bein, en líka stökkuð upp eins og í kór, henni snúið við, brengluð og dreg­in út og suður. Í raun er alls kon­ar bjög­un í gangi. Þá not­ast ég líka við gervi­greind­ar­for­rit sem spýt­ir út úr sér mis­mun­andi út­gáf­um af rödd­inni minni.“

Þeir sem sjá VOX upp­lifa verkið á marg­vís­leg­an hátt. Sum­ir segja upp­lif­un­ina vera eins og að ganga inn í geim­skip á meðan aðrir nefna næt­ur­klúbb eða eitt­hvað há­fleyg­ara.

Hvernig upp­lif­un ertu að reyna að skapa með inn­setn­ing­unni?

„Maður er fyrst og fremst að þessu fyr­ir sjálf­an sig. Mig lang­ar að hreyfa við mér og finna fyr­ir ein­hverju. Þar er upp­hafspunkt­ur minna inn­setn­inga, að hreyfa við fólki. Fram að þessu hef ég ekki verið í nein­um til­vist­ar­leg­um hug­leiðing­um því þegar maður skap­ar tónlist þá er allt svo hreint og beint. Allt flæðir í gegn­um okk­ur og tón­list­in er eins og gald­ur sem má ekki kryfja of mikið. Mynd­list­in virk­ar öðru­vísi, sem er skemmti­leg áskor­un fyr­ir mig. Maður skap­ar eitt­hvað og fer ósjálfrátt að hugsa af hverju og hver til­gang­ur­inn sé, til­vist­ar­leg­ar spurn­ing­ar sem eru holl­ar fyr­ir mann. En kannski þarf ekki endi­lega að kryfja allt. Stund­um standa hlut­irn­ir bara eins og þeir eru og fólk skynj­ar þá á sinn hátt.“

Jónsi er ekki hætt­ur í tón­list­inni. „Við erum á leið til Ástr­al­íu að spila þar og för­um svo á tón­leika­ferðalag um Evr­ópu með ýms­um sin­fón­íu­hljóm­sveit­um svo fátt eitt sé nefnt. Mér þykir svo vænt um Sig­ur Rós og hún er eins og fjöl­skylda.“

Já­kvæð orka staf­ar frá Jónsa

Maria Media­as Jør­stad for­stjóri Kunstsi­lo seg­ir Jónsa skapa list sem höfði til margra.

„Jónsi er frá­bær listamaður og mann­eskja. Það er okk­ur mik­ill heiður að fá hann til okk­ar. Hann kem­ur með svo mikla og já­kvæða orku bara með nær­veru sinni þannig að þetta er frá­bær reynsla. List hans á vel við á þessu safni því við vilj­um beina sjón­um að því sem er að ger­ast í nor­rænu lista­sen­unni og þar liggja áhersl­ur safns­ins. Þá er list­in hans aðgengi­leg fyr­ir alla, óháð aldri og þjóðfé­lags­stöðu. Maður þarf ekki að vera fróður um list­ir til þess að geta notið upp­lif­un­ar­inn­ar,“ seg­ir Jør­stad en sýn­ing­in VOX stend­ur til 12. októ­ber.

Kunstsi­lo-safnið í Kristiansand þykir framúrsk­ar­andi. Ljós­mynd/​Alan Williams

Meðal sjö feg­urstu safna heims

Kunstsi­lo í Kristiansand var opnað árið 2024 og hef­ur á stutt­um tíma hlotið ýms­ar alþjóðleg­ar viður­kenn­ing­ar. Nú síðast var það valið á lista Prix Versail­les yfir sjö feg­urstu söfn heims árið 2025.

Versail­les-verðlaun­in eru af­hent í höfuðstöðvum UNESCO í Par­ís og er mark­miðið með þeim að heiðra ný­stár­leg og sjálf­bær verk­efni í sam­tíma­arki­tekt­úr. Dóm­nefnd­in legg­ur mat á ný­sköp­un, staðbundna teng­ingu, sköp­un­ar­gáfu og sam­fé­lags­leg áhrif. Til­nefn­ing­in ger­ir safn­inu einnig kleift að keppa um aðal­verðlaun Prix Versail­les, auk sér­stakra heiður­sverðlauna fyr­ir bestu inn­an­húss- og ut­an­húss­hönn­un. Til­kynnt verður um úr­slit­in í des­em­ber, seg­ir í til­kynn­ingu.

Safnið hef­ur einnig verið til­nefnt til verðlaun­anna Museums + Her­ita­ge Aw­ards 2025 í flokkn­um „Best Use of Digital – In­ternati­onal“ fyr­ir sta­f­ræna um­lykj­andi upp­lif­un sem byggð var á mál­verk­inu „Tivoli“ eft­ir Rei­dar Aulie. Úrslit verða kynnt 15. maí. Þess má geta að Kunstsi­lo hef­ur einnig lent á lista yfir heims­ins bestu staði til að heim­sækja bæði í Timeog New York Times.

Kunstsi­lo er í gam­alli korn­verk­smiðju frá 1930 sem hef­ur verið breytt í safn. Sjá má móta fyr­ir sí­völu formi korng­eymsln­anna í loft­inu en leitað var til arki­tekt­anna Magnus­ar Wage, Mendoza Partida og BAX studio og hef­ur bygg­ing­in sjálf einnig hlotið lof og viður­kenn­ing­ar.

Inn­an Kunstsi­lo eru þrjú lista­söfn: Tangen-safnið, Sør­lands-safnið og Christiansands Bil­l­ed­galleri, með sam­an­lagt yfir 8.000 lista­verk. Tangen-safnið geym­ir stærsta safn heims af lista­verk­um úr nor­ræn­um mód­ern­isma, eða um 6.500 verk sem spanna tíma­bilið frá 1910 til 1990, þar af er 31 eft­ir ís­lenska lista­menn á borð við Ásgerði Búa­dótt­ur, Sig­urð Guðmunds­son og Sig­ur­jón Ólafs­son.