Verk­efni sem varð að áráttu

„Þetta byrjaði sem hug­mynd en varð síðan að þrá­hyggju sem varði í þrjú ár. Fyrsta árið fór að mestu í að kanna hvort þetta væri yf­ir­höfuð ger­legt. Ég réð til mín aðstoðarfólk sem hafði það að starfi að horfa á kvik­mynd­ir og finna vís­an­ir í tím­ann. Mitt hlut­verk var svo að koma skipu­lagi á mynd­brot­in, setja þau sam­an og búa til tíma­línu. Þetta verður að áráttu hjá manni en maður þarf að finna hverja mín­útu í deg­in­um. Það vantaði kannski mín­útu hér og þar og ég þurfti að finna hana. Þá fór líka öll hljóðvinnsla fram eft­ir á. Und­ir lok­in reyndi þetta mikið á en ég var bú­inn að lofa galle­ríi að sýna verkið á ákveðnum tíma og þurfti því að leggja mig all­an fram að klára í tæka tíð. Þetta var erfitt en mjög skemmti­legt.“

Minnið get­ur truflað flæðið

Eins og tit­ill verks­ins gef­ur til kynna gegn­ir tím­inn lyk­il­hlut­verki og vek­ur hug­leiðing­ar um hversu háð við erum hon­um. Verkið var frum­sýnt 2010 og er því 15 ára gam­alt en á samt enn er­indi við okk­ur í dag. Mynd­brot­in eru stutt og gríp­andi, rétt eins og á sam­fé­lags­miðlum, og halda þannig stöðugt at­hygli áhorf­enda, jafn­vel klukku­stund­um sam­an.

„Eitt af því sem ég hafði áhyggj­ur af var hvernig „The Clock“myndi eld­ast og hvort það myndi halda áfram að höfða til fólks. Þegar ég vann að verk­inu voru snjallsím­arn­ir komn­ir en fólk ekki að nota þá jafnáráttu­kennt og viðgengst í dag. Nú erum við alltaf í sím­an­um, meðvituð um hvað tím­an­um líður og fáum stöðugt upp­lýs­ing­ar um það sem er að ger­ast í lífi okk­ar eða annarra. Tækn­in leyf­ir ekki hug­an­um að reika eða að gleyma sér í stund­inni. Ég hafði líka áhyggj­ur af yngri kyn­slóðinni en verkið virðist líka höfða til þeirra þó þau þekki ekki til allra kvik­mynd­anna. En það gef­ur þeim líka visst frelsi um­fram þá sem þekkja alla leik­ar­ana. Þeir verða þá síður fyr­ir trufl­un eig­in minn­inga. En þeir sem eldri eru virðast þurfa meira að rifja upp hvaðan þessi eða hin klipp­an sé. Hinn ungi áhorf­andi get­ur frek­ar sleppt tök­un­um, horft á flæði mynd­brot­anna og fundið fyr­ir sam­heng­inu, því minnið er ekki að trufla upp­lif­un­ina.“ Spurður út í viðtök­urn­ar verður Marclay afar hóg­vær. „Það er gam­an að fá lof því það er ekki sjálf­gefið en ég veit ekki hvort þessi dóm­ur muni stand­ast tím­ans tönn því tím­inn er harður gagn­rýn­andi og það er ef­laust margt betra til í heim­in­um en mitt verk.“

Hef­ur skiln­ing­ur þinn á tím­an­um breyst eft­ir að hafa unnið að verk­inu?

„Nei, í raun ekki. Ég er hald­inn sama kvíða og hver ann­ar um það hversu lít­inn tíma maður hef­ur og hversu stutt lífið er. Ég segi alltaf að ég hefði ekki gert þetta verk meðan ég var ung­ur, því þá hugs­ar maður ekki um tím­ann með sama hætti og nú. Að horfa á tím­ann líða með svona bók­staf­leg­um hætti skap­ar líka áhuga­verða spennu og er mjög ólíkt því að horfa á kvik­mynd­ir sem venju­lega taka mann úr raun­tíma og inn í til­bú­inn heim þar sem maður miss­ir allt tíma­skyn. Í sum­um mynd­um er teygt úr tím­an­um eða hann samþjappaður en hér veit maður ná­kvæm­lega hvað tím­an­um líður og engu máli skipt­ir hvenær maður kem­ur eða fer,“ seg­ir Marclay sem lagði mikla áherslu á að upp­lif­un­in yrði sem best og ákveðnar regl­ur gilda um hvernig sýna eigi verkið. Ekki er hægt að horfa á verkið ann­ars staðar en á safni og aðeins má nota ákveðna teg­und af IKEA-sóf­um.

Hrifn­ast­ur af morgn­in­um

„Ég valdi þessa til­teknu sófa því þeir voru ódýr­ast­ir en líka þægi­leg­ir. Þá hef ég skipu­lagt upp­röðun þeirra þannig að maður er frjáls­ari að koma og fara án þess að trufla heilu raðirn­ar af fólki. Öll upp­lif­un­in á að vera góð. Það ger­ist oft þegar maður sér inn­setn­ingu á lista­safni að maður veit aldrei hvort maður hafi komið inn á rétt­um tíma, hvað mikið er eft­ir, hvort maður þurfi að vera all­an tím­ann. Það get­ur verið mjög óþægi­leg upp­lif­un að sýna verk sem er háð tíma. Eins vil ég að þetta sé reynsla sem við deil­um líkt og í kvik­mynda­hús­um. Upp­lif­un­in er ekki sú sama og að horfa bara á þetta á litl­um skjá heima hjá sér, hvað þá hér á Íslandi að vera t.d. að horfa á næt­ur­sen­urn­ar með miðnæt­ur­sól­ina skín­andi inn um glugg­ann.“

Eitt af því sem er áhuga­vert við „The Clock“ en á sama tíma svo aug­ljóst, ef út í það er farið, er hvernig sen­urn­ar taka mið af mis­mun­andi tím­um dags en á nótt­unni eru til dæm­is draum­ar mjög áber­andi.

Hver er þinn upp­á­halds­tími í verk­inu?

„Ég hef mest gam­an af sen­um sem ger­ast árla morg­uns eða eft­ir klukk­an fimm. Það er svo áhuga­vert að sjá hvernig líf hefst að nýju eft­ir nótt­ina,“ seg­ir Marclay en þess má geta að blaðamaður tók hann á orðinu og fór að sjá verkið klukk­an sex að morgni þegar safnið var opið all­an sól­ar­hring­inn. Eðli máls­ins sam­kvæmt gegndu vekj­ara­klukk­ur þar stóru hlut­verki, fólk var ým­ist á hlaup­um, orðið of seint í skóla eða vinnu eða að vakna upp eft­ir gjá­lífi næt­ur­inn­ar. Þá má vekja at­hygli á því að klukk­an 8:22 má sjá eft­ir­minni­legt atriði úr kvik­mynd­inni Pla­nes, Trains and Automobiles með þeim John Can­dy og Steve Mart­in. Þar vakna þeir, tveir gagn­kyn­hneigðir karl­menn, í faðmlög­um. Mart­in spyr Can­dy hvar hin hönd hans sé og Can­dy svar­ar að hún hvíli á milli tveggja kodda. Fram­haldið skal hér látið ósagt en þetta er aðeins eitt af fjöl­mörg­um dæm­um um hvernig upp­lifa má rómaðar sen­ur úr kvik­mynda­sög­unni á raun­tíma.

Veit ekki fjöld­ann

Marclay seg­ist ekki vita hversu marg­ar kvik­mynd­ir liggi að baki verk­inu.

„Nei, mér finnst fjöld­inn ekk­ert áhuga­verður í sjálfu sér en maður get­ur fengið grófa hug­mynd ef maður lít­ur til þess að það eru um 1.440 mín­út­ur í deg­in­um og það er a.m.k. ein klippa á mín­útu. Sum­ar eru úr sömu mynd­inni en stund­um eru marg­ar klipp­ur á sömu mín­út­unni eins og þegar klukk­an slær tólf á miðnætti,“ seg­ir Marclay sem seg­ir að ekki all­ar kvik­mynd­ir vísi í tíma.

„Það eru helst fant­as­íu-kvik­mynd­ir þar sem ekki er að finna vís­un í tíma. Ég var bú­sett­ur í London þegar ég vann að verk­inu þar sem er mjög mik­il ind­versk menn­ing og ég hélt að ég myndi geta notað mikið af Bollywood-mynd­um en svo reynd­ist ekki vera þar sem þær eru að miklu leyti um fant­así­ur og eiga sér síður stoð í raun­veru­leik­an­um eins og aðrar og því óháðar tíma.“

Ekki hægt með gervi­greind

Aðspurður hvort gervi­greind gæti unnið verk sem þetta seg­ir Marclay svo ekki vera. „Hún hefði mögu­lega getað hjálpað mér við leit­ina og ég hefði þá kannski ekki þurft að ráða sex aðstoðar­menn til að horfa á kvik­mynd­ir en verkið snýst líka um mína eig­in áráttu um ákveðna hluti á borð við síma og plötu­spil­ara svo dæmi sé tekið. Þá skipti máli að fyr­ir tíu árum gat maður farið í búðir og mynd­banda­leig­ur og fundið fá­gætt efni. Nú er staðan önn­ur og gæði þeirra mynda sem hægt er að finna á net­inu eru minni. Ég held því að það sé bara ekki hægt að búa til þetta verk í heim­in­um sem við lif­um í í dag.

Gæti gervi­greind­in komið í staðinn fyr­ir lista­mann­inn?

„Það velt­ur á ýmsu en fyr­ir mitt leyti er hún bara tól til að gera hluti. Maður þarf alltaf að hafa skoðanir, eig­in vink­il, og vinna út frá per­sónu­legu sjón­ar­horni. Mögu­lega eru ein­hverj­ar hætt­ur en ég reyni að vera já­kvæður gagn­vart tækn­inni og trúi því að lista­menn séu kannski það eina sem gervi­greind­in geti ekki komið í staðinn fyr­ir. Lista­menn eru góðir í að gera skap­andi mis­tök sem vél­menni geta ekki,“ seg­ir Marclay en sýn­ing hans The Clock stend­ur til 22. júní og næsta sól­ar­hrings­sýn­ing verks­ins verður 21. júní, frá kl. 10 til kl. 10 þann 22. júní.