Björgunarleiðangur varð að kvikmynd

Þeir Fil­ip og Fredrik eru á svipuðum aldri, rétt komn­ir yfir fimm­tugt og hafa til fjölda ára notið vin­sælda í Svíþjóð sem kynn­ar í sjón­varpsþátt­um en hófu fer­il sinn í fjöl­miðlum sem blaðamenn. Síðasta ferðalagið er þeirra fyrsta heim­ild­ar­mynd og sú tekju­hæsta frá upp­hafi af slík­um kvik­mynd­um í Svíþjóð. Naut mynd­in afar mik­illa vin­sælda í Svíþjóð þar sem hún var frum­sýnd í fyrra og hef­ur verið sýnd síðan víðar um lönd og sömu­leiðis við góðar und­ir­tekt­ir.

Og nú er komið að Íslandi, sýn­ing­ar þegar hafn­ar í Bíó Para­dís og var Fredrik Wik­ings­son viðstadd­ur frum­sýn­ingu mynd­ar­inn­ar 30. apríl sl. og sat fyr­ir svör­um en blaðamaður ræddi við hann í síma fyrr um dag­inn, þá ný­bú­inn að sjá mynd­ina.

Kynnt­ust á Aft­on­bla­det

„Ég er sá með per­sónutöfr­ana, sá há­vaxni og mynd­ar­legi sem fer með vini sín­um í ferðina,“ seg­ir Fredrik glett­inn í upp­hafi sam­tals en þá hef­ur blaðamaður farið manna­villt og haldið að hann væri með Fil­ip í sím­an­um. Fredrik skal það vera og seg­ir hann al­gengt að fólk rugl­ist á þeim fé­lög­um.

Sam­starf þeirra Fredriks og Fil­ips hófst á dag­blaðinu Aft­on­bla­det­um miðjan tí­unda ára­tug­inn og seg­ir Fredrik að þeir hafi fljót­lega orðið bestu vin­ir. „Við fór­um að skrifa í sam­ein­ingu lengri grein­ar og töld­um að gam­an væri að gera heim­ild­ar­efni fyr­ir sjón­varp. Við fór­um að vinna í sjón­varpi upp úr ár­inu 2002 eða 2003 og höf­um gert sjón­varps­efni og kvik­mynd­ir æ síðan,“ seg­ir Fredrik.

Hann er spurður að því hvers vegna þeir fé­lag­ar hafi ákveðið að gera þessa heim­ild­ar­mynd, Síðasta ferðalagið. „Þetta hófst með því að Fillip vildi gera eitt­hvað fyr­ir pabba sinn og ég hef þekkt hann jafn­lengi og Fillip sjálf­an, í um 30 ár. Ég hef líka fylgst með því hversu þung­ur Lars varð á geði eft­ir að hann sett­ist í helg­an stein. Þegar Fillip sagði mér frá því að hann ætlaði að fara með hann í þessa ferð datt mér strax í hug að við gæt­um fest hana á filmu. Að hér væri komið efni sem ætti er­indi við heims­byggðina,“ seg­ir Fredrik. „Þetta hófst sem björg­un­ar­leiðang­ur og varð á end­an­um kvik­mynd.“

Þetta er al­var­legt um­fjöll­un­ar­efni, aldraður maður sem virðist hafa misst lífs­vilj­ann en þið nálg­ist það nokkuð spaugi­lega …

„Já, ég held að okk­ar upp­á­halds­heim­ild­ar­mynd sé The Act of Kill­ing­sem­fjall­ar um þjóðarmorð þannig að um­fjöll­un­ar­efni henn­ar er mjög al­var­legt. Hún er ein galn­asta kvik­mynd sem ég hef séð en samt sem áður er hún frá­bær. Hún veitti okk­ur mik­inn inn­blást­ur og þótt mynd­in okk­ar hafi ekki orðið jafn­góð reynd­um við að taka fyr­ir al­var­legt efni og skemmta áhorf­end­um um leið,“ svar­ar Fredrik. Faðir Fil­ips sé fynd­inn maður og það hafi hann viljað að kæmi fram í mynd­inni líka.

Nokk­ur atriði eru leik­in og þeirra á meðal eitt bráðfyndið. Í því sjást tveir Frakk­ar ríf­ast heift­ar­lega um bíla­stæði, karl og kona, og end­ar rifr­ildið með því að kon­an slær mann­inn í and­litið. Þetta atriði er leikið eft­ir lýs­ingu Lars á at­b­urði sem hann varð vitni að í Frakklandi fyr­ir nokkr­um ára­tug­um, þá ung­ur maður. Fredrik seg­ir að Fil­ip hafi komið með þessa hug­mynd, að láta gamla mann­inn upp­lifa svipaðan at­b­urð en þó ekki í þeim til­gangi að hrekkja hann held­ur búa til eins ánægju­lega upp­lif­un og mögu­legt væri.

Hjart­næm augna­blik

Den sista res­an naut mik­ill­ar aðsókn­ar í Svíþjóð, meiri en Dune: Part 2 og seg­ir Fredrik ástæðuna lík­lega að marg­ir eldri Sví­ar fari í bíó og tengi við efni mynd­ar­inn­ar. „Hún er skemmti­leg og fynd­in en það gráta líka marg­ir yfir henni því hún er líka mjög sorg­leg. Það er eitt­hvað þarna sem fólk teng­ir við,“ seg­ir hann. Spurður út í aðalboðskap sög­unn­ar, hvort ein­hverja lex­íu megi læra af henni, seg­ir hann að lík­lega sé hann sá að meta fólk eins og það sé, ekki eins og það hafi verið á árum áður.

Í mynd­inni eru nokk­ur hjart­næm augna­blik, m.a. eitt und­ir lok­in sem sýn­ir fyrr­ver­andi nem­end­ur gamla manns­ins votta hon­um virðingu og sýna hon­um vænt­umþykju. Sá gamli kemst við og son­ur­inn græt­ur í þessu til­finn­ingaþrungna atriði. Fredrik seg­ir að þeir hafi gætt þess við klipp­ingu mynd­ar­inn­ar að leyfa atriðinu að njóta sín vel og lengi. Þeir Fil­ip hafi viljað sýna þau miklu áhrif sem Lars hafi haft á nem­end­ur sína. „Hann kenndi í smá­bæ í fjög­ur ár og snerti líf svo margra,“ seg­ir Fredrik frá.

Það er held­ur bet­ur góður ár­ang­ur hjá ykk­ur fé­lög­um að eiga tekju­hæstu inn­lendu heim­ild­ar­mynd­ina í sögu Svíþjóðar. Áttuð þið von á slíkri vel­gengni?

„Neineinei. Ég var mjög smeyk­ur þegar við byrjuðum að gera hana, smeyk­ur um að eng­inn myndi vilja sjá hana því hún væri of per­sónu­leg,“ svar­ar Fredrik. Að öll­um myndi standa á sama um mynd­ina og þá feðga. „En í því per­sónu­lega er hægt að snerta á ein­hverju sam­mann­legu,“ bæt­ir Fredrik við og að gott gengi mynd­ar­inn­ar hafi komið ánægju­lega á óvart, væg­ast sagt, og hversu vel fólki tengi við efni henn­ar óháð upp­runa og menn­ingu. Þá sé ekki síður ánægju­legt að mynd­in hafi hlotið verðlaun, m.a. hin sænsku Guld­bag­ge. Rús­ín­an í pylsu­end­an­um hafi svo verið enn nán­ara sam­band þeirra feðga.

Þess má geta að dóm­ur um mynd­ina er birt­ur á menn­ing­arsíðum Morg­un­blaðsins í dag, laug­ar­dag.