Loka­tón­leik­ar Hannig­an með Sin­fón­íu­hljóm­sveit Íslands áður en hún tek­ur form­lega við sem aðal­hljóm­sveit­ar­stjóri og list­rænn stjórn­andi fara fram í apríl 2026 og bera líka með sér mik­il fyr­ir­heit: Joseph ­Haydn, Ruth Craw­ford, György Ligeti og Rich­ard Strauss. Kannski er þetta val Hannig­an ein­hvers kon­ar vís­ir að því sem koma skal þegar hún fer að vinna yfir lengra tíma­bil með hljóm­sveit­inni; hver veit.

Hannig­an er einkar frum­leg­ur listamaður og það er hugs­un á bak við hverja ein­ustu pró­grammer­ingu sem hún býður upp á. Ég kann því einkar vel þegar hljóm­sveit­ar­stjór­ar tala við áheyr­end­ur (hvort held­ur sem er með hljóðnema á tón­leik­um eða þá með því að skrifa pistla í tón­leika­skrár) og út­skýra hvað býr að baki vali á verk­um. Ég held að það dýpki ekki bara skiln­ing tón­leika­gesta á þeim verk­um sem flutt eru, held­ur auki al­mennt áhuga á sí­gildri tónlist og sam­tíma­mús­ík. Þetta gerði Hannig­an ein­mitt á tón­leik­un­um í Hörpu fimmtu­dag­inn 5. júní síðastliðinn.

Annað sem ger­ir Hannig­an að frum­leg­um lista­manni er að hún stjórn­ar ekki bara, held­ur syng­ur líka og snýr þá oft­ast nær baki í hljóm­sveit­ina. Það hef­ur kosti og galla. Það eru til hljóm­sveit­ir í heim­in­um sem leika alltaf frá­bær­lega, sama hver er að stjórna og með hvaða hætti. Þær eru senni­lega fleiri en fimm en lík­lega ekki mikið fleiri en tíu. Þar er stand­ar­dinn það hár að hver einn og ein­asti hljóðfæra­leik­ari hlust­ar eft­ir því sem aðrir hljóðfæra­leik­ar­ar eru að gera og sam­hljóm­ur­inn er full­kom­inn (Orfeus-kammer­sveit­in, fíl­harm­óníu­sveit­irn­ar í Berlín og Vín­ar­borg, Concert­ge­bouw-hljóm­sveit­in, Cleve­land- og Fíla­delfíu-hljóm­sveit­irn­ar, Sin­fón­íu­hljóm­sveit­in í Chicago og kannski tvær eða þrjár til viðbót­ar; þið getið fyllt í eyðurn­ar). Ég er ekki að hall­mæla Sin­fón­íu­hljóm­sveit Íslands þegar ég segi að hún sé ekki af þessu kalíberi. Ég held því að það muni fara mikið eft­ir því hvað Hannig­an vel­ur að syngja og stjórna um leið með hljóm­sveit­inni hvernig til tekst. Vissu­lega kem­ur þetta ef­laust til með að styrkja hljóm­sveit­ina upp að því marki að hljóðfæra­leik­ar­ar verða að vera á tán­um og hlusta grimmt en ein­kenni á framúrsk­ar­andi hljóm­sveit er að hljóðfæra­leik­ar­ar gera það alltaf, sama hvort stjórn­and­inn heit­ir Riccar­do Muti eða Jón Jóns­son.

Á tón­leik­un­um hinn 5. júní sl. var greini­legt að keme­strí­an milli Sin­fón­íu­hljóm­sveit­ar Íslands og Barböru Hannig­an var prýðileg. Flutn­ing­ur­inn á hljóm­sveit­ar­svít­unni Music for a Theatre eft­ir ­Aaron Cop­land (1900-1990) var prýðileg­ur; kannski mætti lýsa verk­inu sem svítu fyr­ir blás­ara og strengi en flutn­ing­ur­inn sýndi ein­mitt styrk­leika hljóm­sveit­ar­inn­ar með topp-blás­ara í hverju rúmi. Ég ætla að hætta mér út á hálar braut­ir og hrósa nokkr­um þeirra: Grími Helga­syni (kla­rín­ett), Matth­íasi Nardeau (enskt horn) og trom­pet­leik­ur­un­um Zach Sil­berschlag og Ein­ari Jóns­syni sér­stak­lega (en fleiri áttu stór­leik). Styrk­ur Hannig­an fólst líka ekki síst í því að of­stjórna ekki, held­ur leyfa hljóm­sveit­inni að leika og ein­beita sér frek­ar að heild­ar­mynd­inni.

Hannig­an hef­ur sér­stakt dá­læti á Joseph Haydn (1732-1809). Áður hafði hún stýrt flutn­ingi á sin­fón­íu tón­skálds­ins nr. 96 (krafta­verkið) en nú var komið að sin­fón­íu nr. 90, sam­in á tíma­bil­inu milli þess sem tón­skáldið gekk frá Par­ís­ar-sin­fón­í­un­um (nr. 82-87) og Lund­úna-­sin­fón­í­un­um (nr. 93-104). Þrátt fyr­ir að hljóma kannski sem býsna „ein­fald­ar“ tón­smíðar eru sin­fón­í­ur Haydns kannski í hópi erfiðustu tón­verka til að láta ganga upp á tón­leik­um og það er ansi langt bil frá góðum flutn­ingi á Haydn og svo frá­bær­um. Flutn­ing­ur Sin­fón­íu­hljóm­sveit­ar Íslands á 90. sin­fón­íu Haydns var góður og vissu­lega gabb­ar tón­skáldið áheyr­end­ur til þess að klappa á röng­um stöðum í lokaþætt­in­um (með fjög­urra takta þögn) eft­ir glæsi­legt C-dúr- niður­lag, ein­ung­is til þess að hefja leik­inn á ný, nú í Des-dúr. Grínið var botnað með því að Hannig­an gekk af sviðinu og hljóm­sveit­in kláraði kafl­ann við mik­inn hlát­ur og fögnuð áheyr­enda. Fyr­ir mína parta á tón­list­in að tala sínu máli sjálf og óþarfi að gera Haydn fyndn­ari en hann í raun og veru er.

Eft­ir hlé var hljóm­sveit­in á sviðinu stærri og Sin­fón­íu­hljóm­sveit Íslands lék fyrst kafla úr ball­ett­in­um Gaîté parisienne eft­ir Jacqu­es Of­fen­bach (1819-1880) sem bæði Þjóðverj­ar og Frakk­ar vilja eigna sér (hann telst þó franskt tón­skáld). Kafl­arn­ir voru vel vald­ir, þar á meðal báts­söng­ur­inn (Barcarolle), upp­haf­lega úr Ævin­týr­um Hoffm­ans (sem leyni­gest­ur­inn Hildigunn­ur Ein­ars­dótt­ir söng með Barböru Hannig­an), og svo auðvitað can-can-dans­inn, upp­haf­lega úr Orfeus í und­ir­heim­um. Syrp­an var vel flutt, myndaði mikla stemn­ingu og rús­ín­an í pylsu­end­an­um var söng­ur þeirra Hildigunn­ar og Hannig­an.

Eins og Hannig­an út­skýrði fyr­ir tón­leika­gest­um helgaðist hluti efn­is­skrár­inn­ar af lífs­gleði en henni lauk í ró­legri kant­in­um á tveim­ur söng­lög­um Kurts Weills (1900-1950), „Youkali“ og „Lost in the Stars“ (báðum í frá­bær­um út­setn­ing­um Bills Elliots). Fyrra lagið lýs­ir unaðseyj­unni Youkali sem reyn­ist aðeins draum­sýn en seinna lagið er úr sam­nefnd­um söng­leik Weills. „Youkali“ var frá­bær­lega flutt, „Lost in the Stars“ síður og myndaði nokk­urs kon­ar „anti-klimax“, kannski ein­mitt eins og Hannig­an hafði út­skýrt: Lífið er ekki bara ein­tóm gleði, í því fel­ast líka áskor­an­ir.