Óséðar perlur á Patreksfirði

Sýnd­ar voru Óséðar perl­ur frá Patró, gaml­ar film­ur Garðars Ó. Jó­hann­es­son­ar af bæj­ar­líf­inu, og var það vel til fundið enda fönguðu þær þá miklu vænt­umþykju í garð Pat­reks­fjarðar sem ein­kenn­ir hátíðina. Þá minnt­ust Skjald­borg­ar­ar einnig holl­vin­ar síns, Ásgeirs H. Ing­ólfs­son­ar menn­ing­ar­blaðamanns, sem lést fyr­ir ald­ur fram í byrj­un árs.Hon­um til heiðurs var efnt til nýrra verðlauna, Ásgeirs­ins, sem héðan í frá verða veitt fyr­ir­myndaráhorf­anda hátíðar­inn­ar á ári hverju. Í þetta skiptið féll Ásgeir­inn Bea­te Rosskopf í skaut og var þó hart bar­ist um titil­inn á meðal fasta­gesta.

Skjald­borg­ar­ar minnt­ust holl­vin­ar síns, Ásgeirs H. Ing­ólfs­son­ar menn­ing­ar­blaðamanns, sem lést fyr­ir ald­ur fram í byrj­un árs. Ljós­mynd/​Pat­rik Ont­kovic

Heiðurs­gest­ur Skjald­borg­ar í ár var ít­alska leik­stýr­an Al­ess­andra Celesia sem átti opn­un­ar­mynd­ina, The Book­sell­er of Belfast (2012), hjart­næma heim­ild­ar­mynd með póli­tísk­um und­ir­tón­um um norðurírsk­an bók­sala á eft­ir­laun­um. Þá var einnig sýnd verðlauna­mynd­in The Flats (2024) eft­ir hana sem ger­ist sömu­leiðis í Belfast og fjall­ar um úr­vinnslu eft­ir­lif­andi kyn­slóða á átök­um Vand­ræðanna á Norður-Írlandi sem stóðu frá 1968-1998.

Báðar mynd­ir bregða ljósi á þjóðarsjálf Norður-Íra í sam­tím­an­um og nálg­ast leik­stjór­inn efniviðinn af svo mik­illi alúð og næmni að ómögu­legt er annað en að kom­ast við. Eft­ir stend­ur hið sam­mann­lega og breyska sem bind­ur okk­ur öll sam­an: von­in um betra líf. The Flats ferðast um þess­ar mund­ir hátíðar­hring­inn og vann t.a.m. aðal­verðlaun­in á heim­ild­ar­mynda­hátíðinni CPH:DOX 2024 og IFTA, írsku kvik­mynda­aka­demíu­verðlaun­in, fyr­ir heim­ild­ar­mynd árs­ins 2025. Eigi les­end­ur leið á er­lend­ar heim­ild­ar­mynda­hátíðir á næst­unni gætu þeir því rek­ist á hana þar.

Ítalska leik­stýr­an Al­ess­andra Celesia, heiðurs­gest­ur hátíðar­inn­ar í ár, átti opn­un­ar­mynd­ina sem fjallaði um norðurírsk­an bók­sala á eft­ir­laun­um. Ljós­mynd/​Pat­rik Ont­kovic

Óseðjandi sýniþörf?

Fal­leg og flók­in fjöl­skyldu­tengsl, bar­átta ein­stak­lings­ins við kerfið, óseðjandi sýniþörf og um­deil­an­leg­ur aktív­ismi var meðal ann­ars þess sem Skjald­borg bauð sýn­ing­ar­gest­um upp á í ár. Þrett­án nýj­ar ís­lensk­ar heim­ild­ar­mynd­ir voru frum­sýnd­ar á hátíðinni og voru þær jafn ólík­ar og þær voru marg­ar þó að ein­hverja sam­eig­in­lega þræði hefði mátt greina þeirra á milli. Sýn­ir þetta fram á ákveðna breidd í ís­lenskri heim­ild­ar­mynda­gerð þessa stund­ina.

Þrjár kvik­mynd­ir voru verðlaunaðar á hátíðinni. Ljós­kast­ar­ann, dóm­nefnd­ar­verðlaun Skjald­borg­ar fyr­ir mynd í fullri lengd, hlaut Para­dís ama­törs­ins í leik­stjórn Janus­ar Braga Jak­obs­son­ar. Mynd­in fylg­ir veg­ferð fjög­urra ís­lenskra karl­manna af ólík­um kyn­slóðum á streym­isveit­unni Youtu­be og varp­ar ljósi á hina mann­legu þörf fyr­ir sýni­leika og tengslamynd­un en ekki síður ís­lenska, brot­hætta karl­mennsku. Þetta er sterk mynd sem fer hættu­lega ná­lægt siðferðismörk­um heim­ild­ar­mynda­gerðar­inn­ar og skil­ur áhorf­and­ann eft­ir með ótal spurn­ing­ar. Fyr­ir áhuga­sama les­end­ur þá verður hún sýnd á RÚV bráðlega.

Ljós­kast­ar­ann, dóm­nefnd­ar­verðlaun Skjald­borg­ar fyr­ir mynd í fullri lengd, hlaut Para­dís ama­törs­ins í leik­stjórn Janus­ar Braga Jak­obs­son­ar. Ljós­mynd/​Pat­rik Ont­kovic

Áhorf­enda­verðlaun­in Ein­ar­inn hlaut Bónd­inn og verk­smiðjan í leik­stjórn Barða Guðmunds­son­ar og Hrafn­hild­ar Gunn­ars­dótt­ur. Hún fjall­ar um strembna bar­áttu hrossa­bónda í Hval­f­irði við kerfið og við því hef ég bara eitt að segja á þess­ari stundu: ég mun hvorki geta litið Hval­fjörðinn né ál­verið þar sömu aug­um eft­ir að hafa séð hana. Með öðrum orðum þá opnaði hún augu mín fyr­ir knýj­andi vanda­máli og órétt­læti sem ég vissi ekki af.

Mynd­in Ósigraður sem hlaut Skjöld­una, verðlaun dóm­nefnd­ar fyr­ir heim­ild­astutt­mynd, fjall­ar líka um bar­áttu eins manns við kerfið en þó á held­ur ann­an hátt. Hún er eft­ir Jónu Grétu Hilm­ars­dótt­ur og hverf­ist um sam­band henn­ar við föður sinn sem hef­ur staðið í ára­löngu máli við Reykja­vík­ur­borg vegna lóðar í Gufu­nesi. Mynd­in er í senn marglaga og áræðin og býður upp á skýra rödd ungs höf­und­ar, eins og seg­ir ein­mitt í um­sögn dóm­nefnd­ar. Jóna Gréta, sem fædd er 1999, á greini­lega framtíðina fyr­ir sér í kvik­mynda­gerð og er vert að hafa auga með henni.

Dag­skrá­in var iðulega brot­in upp með margs kon­ar uppá­kom­um, svo sem plokk­fisks­veislu, bingó, skrúðgöngu, limbókeppni og kónga. Ljós­mynd/​Pat­rik Ont­kovic

Eft­ir sýn­ing­arn­ar mynduðust jafn­an líf­leg­ar umræður fyr­ir utan Skjald­borg­ar­bíó þar sem verk­in voru rædd í þaula og bor­in sam­an af at­hug­ul­um sýn­ing­ar­gest­um. Það skal minnst á það hér að vissu­lega voru heim­ild­ar­mynd­irn­ar mis­jafn­ar og sum­ar féllu ekki eins vel í kramið og aðrar. Töfr­arn­ir liggja engu síður í þeim munaði að geta sökkt sér ofan í bíó­sæti heila helgi, horft á hverja mynd­ina á fæt­ur ann­arri og þannig látið bera sig á vit annarra heima.

Ekki bara bíó

En Skjald­borg býður held­ur ekki bara upp á bíó og var dag­skrá­in iðulega brot­in upp með margs kon­ar uppá­kom­um og viðburðum. Má þar nefna mar­grómaða plokk­fisks­veislu, Ragga­bingó, skrúðgöngu, limbókeppni, kónga og sveita­ball þar sem hljóm­sveit­in Inspector Spacetime lék svo fjör­lega fyr­ir dansi að þakið ætlaði að rifna af Fé­lags­heim­ili Pat­reks­fjarðar. Vel var að öllu staðið af hálfu hátíðart­eym­is­ins sem var held­ur ekki lengi að bregðast við óvænt­um áskor­un­um, eins og þegar fisk­ur­inn kláraðist í fisk­veisl­unni (hann var líka sér­lega góm­sæt­ur) og fram­reidd­ar voru dýr­ind­is fiski­boll­ur fyr­ir svanga gesti í staðinn á svo til engri stundu.

Sátt­ur sig­ur­veg­ari ár­legu limbókeppn­inn­ar. Ljós­mynd/​Pat­rik Ont­kovic

Á verk­stæði bóka­út­gáf­unn­ar Skriðu var hátíðargest­um síðan boðið að taka þátt í ljóðræn­um gjörn­ingi eða svo­kallaðri end­ur­ljóðblönd­un sem stóð alla helg­ina. Þá gátu þátt­tak­end­ur valið sér orð sem búið var að klippa niður úr gam­alli, illa far­inni bók og límt á blað svo að úr varð nokkuð glæsi­legt ljóð. Það var síðan prentað á fal­leg­an papp­ír og dreift til hátíðargesta á loka­kvöld­inu.

Það er mögu­lega ekk­ert betra en heil helgi af bíóg­lápi í fal­leg­um bæ á Vest­fjörðum að sumri til. Sú var í það minnsta til­finn­ing­in sem lædd­ist að blaðamanni þegar hún keyrði heim til Reykja­vík­ur frá Pat­reks­firði á ann­an í hvíta­sunnu eft­ir viðburðaríka Skjald­borg­ar­daga. Er hún þegar far­in að huga að næstu heim­sókn að ári liðnu.

Skjald­borg - hátíð ís­lenskra heim­ilda­mynda er hald­in á ári hverju á Pat­reks­firði. Ljós­mynd/​Pat­rik Ont­kovic