Lækn­ar eru í dag ekki að nálg­ast sjúk­linga út frá þeirra þörf­um held­ur miklu frek­ar lyfj­um, seg­ir Ófeig­ur Tryggvi Þor­geirs­son, fag­stjóri lækn­inga á heilsu­gæsl­unni í Grafar­vogi. Hann og fleiri lækn­ar sem fluttu er­indi á Lækna­dög­um um notk­un ópíóíða lyfja eru sam­mála um að slík­um lyfj­um sé of oft ávísað.

Ófeig­ur Tryggvi var meðal þeirra sem fluttu er­indi á mál­stof­unni „Fimm­tíu skugg­ar ópíóíða“ hvað þurfa ís­lensk­ir lækn­ar að vita um þá? á Lækna­dög­um í Hörpu í morg­un.

Hann tók dæmi af sjálf­um sér sem heilsu­gæslu­lækni. Á tveim­ur dög­um end­ur­nýjaði hann 15  lyf­seðla fyr­ir ópíóíða lyf en í flest­um til­vik­um var um að ræða parkó­dín forte. Í átta af 15 til­vik­um var viðkom­andi á fleiri lyfj­um, svo sem svefn­lyfj­um eða benzódíazepín-lyfj­um sem eru ró­andi lyf .

Að sögn Ófeigs var þetta upp til hópa fólk sem hann hafði aldrei séð áður og hann velti því fyr­ir sér hvort það sé vilji fyr­ir því að fólk sé ein­fald­lega í áskrift eft­ir slík­um lyfj­um. Til að mynda fólk sem glím­ir við þráláta verki. 

Hann fjallaði meðal ann­ars um rann­sókn sem unn­in var fyr­ir nokkr­um árum sem sýndi fram á að því meiri sem erfiðleik­ar fólks voru því ósátt­ara var það með þjón­ustu heil­brigðis­kerf­is­ins. Að lækn­ar  gefi sér allt of lít­inn tíma til að ræða við sjúk­linga. Ófeig­ur seg­ir að lækn­ar eigi að taka þetta til sín og viður­kenn­ir að hann hafi ekki tíma til að sinna fólki eins og hann vildi helst. 

Koma á sam­eig­in­leg­um skiln­ingi lækna og sjúk­linga

Eitt af því sem Ófeig­ur legg­ur til að lækn­ar geri er að sjúk­linga­miða ekki þjón­ust­una held­ur eigi að breyta ferl­inu þannig að sam­eig­in­leg­ur skiln­ing­ur sé á milli lækn­is og sjúk­lings. Því það sé ekki bara hlut­verk lækna að halda sjúk­lingn­um ánægðum. Það fel­ist meðal ann­ars í því að gefa ekki ópíóíða lyf nema af vel at­huguðu máli.

mbl.is/Á​rni Sæ­berg

Magnús Jó­hann­es­son, lækn­ir í lyfjat­eymi embætt­is land­lækn­is, flutti er­indi um notk­un ópíóíða og tengsl við lyfja­eitran­ir. Hann fór yfir töl­ur um notk­un ópíóíða á Íslandi en notk­un­in hér er mun meiri en á öðrum Norður­lönd­um og þótt víðar væri leitað. Til að mynda væru dauðsföll vegna lyfja­eitr­ana átta sinn­um al­geng­ari hér en í Þýskalandi.

Bland­an heimsku­leg lyfja­fræðilega séð

Eitt af þvi sem embætti land­lækn­is hef­ur varað við er notk­un SEM-hóstamixt­úru sem er ávísað á alla ald­urs­hópa, þar á meðal börn. Mixt­úr­an inn­held­ur bæði kó­dein og dypen­hydra­mín sem dreg­ur úr verk­un­um lyfs­ins. „Lyfja­fræðilega er þessi blanda því heimsku­leg,“ seg­ir Magnús en mik­il aukn­ing hef­ur orðið í ávís­un­um á mixt­úr­unni. 

Hver barna­skeið (10 ml) af mixt­úr­unni inni­held­ur um 25 mg af kó­deini. Til sam­an­b­urðar inni­held­ur ein tafla af Par­kod­in forte 30 mg af kó­deini og er því um sterkt lyf að ræða. SEM-mixt­úr­an er mikið notuð við hósta. Sam­fara mik­illi aukn­ingu í notk­un mixt­úr­unn­ar handa börn­um hef­ur þeim börn­um fækkað sem fengu Par­kod­in eða Par­kod­in forte.

Vænt­an­lega og von­andi að sögn Magns­ar verður hætt að gefa lyfið hér á landi en um forskrift­ar­lyf er að ræða.

Al­var­leg­asta auka­verk­un ópíóíða er önd­un­ar­bæl­ing og eru viss­ir hóp­ar, m.a. börn og aldraðir, viðkvæm­ari en aðrir. Þeir sem umbrjóta kó­dein hratt eru í veru­legri hættu á að fá al­var­leg­ar auka­verk­an­ir. Alls fengu 5.844 ein­stak­ling­ar ávísað SEM-mixt­úru árið 2016 sem er 19% aukn­ing frá 2015.

Eitt þeirra ópíóða sem tals­vert hef­ur verið rætt um er trama­dól en eitt­hvað dró tíma­bundið úr notk­un þess hér á landi þegar það var gert lyf­seðils­skylt. Magnús seg­ir að það ekk­ert hættu­minna en mörg önn­ur lyf í þess­um flokki og í Svíþjóð sé smygl á því vax­andi vanda­mál. Hann seg­ir að ekki liggi fyr­ir töl­ur um hvort því sé smyglað hingað til lands en óhætt sé að tala um spreng­ingu í Svíþjóð frá ár­inu 2015.

Magnús kom einnig inn á dauðsföll vegna lyfja og seg­ir hann að megn­inu til vera ungt fólk sem deyr af of­neyslu lyfja. Yf­ir­leitt sé þetta ungt fólk sem ekki hef­ur fengið lyfj­un­um ávísað á sitt nafn held­ur lyf sem gangi kaup­um og söl­um. 

Lyfja­eitran­ir eru miklu miklu fleiri en lyfja­dauðsföll­in og biður Magnús lækni um nota lyfja­gagna­grunn­inn óspart og alls ekki ekki ávísa ópíóíða lyfj­um nema bráða nauðsyn beri til.

Hjalti Már Björns­son bráðalækn­ir á bráðamót­töku Land­spít­al­ans, seg­ir að fólk verði að átta sig á því að ópíóðar eru skaðleg­ir og þeir geta drepið. Alltaf verði að vega og meta hvort lyfið ger­ir meira gagn eða ógagn.

Verður að meta hvern og einn – ekki sama sem gild­ir um mann­eskju sem er búin að vera lengi á lyfj­um en þá sem er ekki not­ar stöðugt lyf, seg­ir hann en þeir lækn­ar sem töluðu í mál­stof­unni tóku al­mennt und­ir það sjón­ar­mið að leita ætti leiða til að draga úr notk­un ópíóíða vegna þeirr­ar hættu sem ákveðinn hóp­ur er í varðandi fíkn. Ef nota eigi slík lyf eigi að gæta þess að ávísa þeim í litl­um skömmt­um og til skamms tíma. 

Frétt af mbl.is

Höfðu nán­ast öll verið á Vogi