Flest­ar til­kynn­ing­ar sem ber­ast til barna­vernd­ar­yf­ir­valda eru vegna van­rækslu en eins hef­ur of­beld­istil­kynn­ing­um fjölgað. Þetta kom fram í fyr­ir­lestri Ragn­ars Guðgeirs­son­ar ráðgjafa, sem leiðir stefnu­mót­un­ar­verk­efni á veg­um vel­ferðarráðuneyt­is­ins í mál­efn­um barna, á ráðstefnu um snemm­tæka íhlut­un í mál­efni barna.

Í fyrra bár­ust 9.969 til­kynn­ing­ar til barna­vernd­ar­yf­ir­valda en árið 2004 voru þær 5.555 tals­ins. Ragn­ar seg­ir til­kynn­ing­um hafi fjölgað fyrst eft­ir hrun og eins hafi ýmis ár­verkn­is­verk­efni verið í gangi á tíma­bil­inu sem var til skoðunar sem mögu­lega er að skila þeim ár­angri að til­kynn­ing­um fjölg­ar. En mögu­lega er þetta vegna þró­un­ar­inn­ar í sam­fé­lag­inu, seg­ir Ragn­ar.

Til­finn­inga­legt og sál­rænt of­beldi hef­ur auk­ist ef horft er á töl­ur frá Barna­vernd­ar­stofu.

Ástæður til­kynn­inga hafa verið að breyt­ast í gegn­um tíðina og hef­ur van­rækslu- og of­beld­istil­kynn­ing­um fjölgað, seg­ir hann. Starfs­hóp­ur sem hann stýr­ir hef­ur verið að rýna dýpra ofan í þess­ar til­kynn­ing­ar og ástæður þeirra.

Í ljós hafi komið að af­brota­til­kynn­ing­um barna hef­ur fækkað veru­lega, úr 22,7% árið 2004 í 8,1% árið 2017. Eins hef­ur til­kynn­ing­um um neyslu á vímu­efn­um fækkað mikið, úr 10,2% í 5,5%.

Ef of­beld­istil­kynn­ing­ar eru skoðaðar nán­ar vek­ur að sögn Ragn­ars at­hygli að til­kynn­ing­um vegna and­legs og sál­ræns of­beld­is fjölg­ar. 

Um 40% van­rækslu­til­kynn­inga eru til­felli þar sem for­eldr­ar eru í áfeng­is- eða vímu­efna­neyslu. Um helm­ing­ur af þess­um dæm­um um til­finn­inga­legt of­beldi er um  heim­il­isof­beldi að ræða.

Ragn­ar bend­ir á að vinna starfs­hóps­ins miði að því að skoða þró­un­ina næstu 12 árin, það er til árs­ins 2030. Það þýði að börn og ung­menni sem eru til skoðunar í dag eru for­eldr­ar í lok rann­sókn­ar og eins þeir sem eru for­eldr­ar í dag voru ung­menni þegar rann­sókn­in hófst, það er 2004. Á þeim tíma var mun meiri áfeng­is- og vímu­efna­notk­un ung­menna en nú er. 

Ragn­ar seg­ir að ákveðnir gall­ar séu á þess­ari töl­fræði að hún nær ekki utan um hóp sem kallaður er týndu börn­in. „Verðum að horfa á þetta með það í huga,“ seg­ir Ragn­ar.

45% stúlkna hef­ur íhugað sjálf­skaða og 28% stúlkna hef­ur skaðað sig. mbl.is/​Hari

And­leg líðan er frek­ar á niður­leið og sér­stak­lega hjá stelp­um að sögn Ragn­ars og í raun sé verið að glíma við erfiða stöðu þar. 

Þegar Ragn­ar kynnti glær­urn­ar á ráðstefnu vel­ferðarráðuneyt­is­ins í morg­un tók hann fram að ein glær­an, sem sýn­ir hlut­fall fram­halds­skóla­nem­enda á Íslandi sem hafa einu sinni eða oft­ar hug­leitt að skaða sjálfa sig, greint eft­ir kyn­ferði, árin 2010, 2013 og 2016, hafi skelft sig.

„Ég hélt að þetta væru til­vik en þetta eru pró­sent­ur,“ sagði Ragn­ar en 45% stúlkna í þess­um hópi hef­ur íhugað sjálf­skaða og 28% höfðu reynt.

Varðandi vímu­efna­notk­un þá nær rann­sókn­in aðeins til maríjú­ana og því ekki upp­lýs­ing­ar um neyslu annarra vímu­efna. Hann seg­ir að niður­stöðurn­ar bendi til þess að hóp­ur­inn sem neyt­ir vímu­efna fari minnk­andi en heim­ur­inn (neysl­an) harðnandi. 

Strák­ar eru farn­ir að fara lítið út á kvöld­in og það þykir kannski ekki endi­lega já­kvætt því vitað er að þau sitji inni í her­bergj­um sín­um en hvað þau hafi fyr­ir stafni sé annað mál. Eins hafi sam­fé­lags­miðlanotk­un stór­auk­ist og er orðin mjög mik­il á meðan tölvu­leikja­notk­un hef­ur ekki auk­ist. 

Því fyrr sem gripið er inn því meiri ávinn­ing­ur

Berg­ljót Gyða Guðmunds­dótt­ir sál­fræðing­ur, kynnti Breiðholts­mód­elið á ráðstefn­unni en í Breiðholti hef­ur verið vel staðið að snemm­tækri íhlut­un. Þetta sé já­kvætt og hafi skilað sér aft­ur inn í sam­fé­lagið. Pen­ing­arn­ir skila sér aft­ur til sam­fé­lags­ins og því fyrr sem gripið er inn þá skil­ar það meiri ár­angri. Til stend­ur að inn­leiða Breiðholts­mód­elið í allri Reykja­vík en áhersl­an er lögð á að efla skól­ana sjálfa. Að þeir leysi vanda­mál­in sjálf­ir með stuðningi frá sér­fræðing­um.

Biðlist­ar mót­sögn við snemm­tæka íhlut­un

Gyða Har­alds­dótt­ir, for­stöðumaður Þroska- og hegðun­ar­stöðvar­inn­ar, seg­ir að staðan hjá ÞHS sé sú í dag að erfitt sé að fram­fylgja mark­miðum um snemm­tæka íhlut­un. Verk­efn­in séu mun fleiri en mannafli stofn­un­ar­inn­ar get­ur sinnt og þar af leiðandi mynd­ast biðlist­ar. Boðið sé upp á mis­mun­andi nám­skeið en gall­inn sé sá að til þess að geta haldið slík nám­skeið verði stofn­un­in að reiða sig á styrki. Þvi geti sú staða komið upp að óvissa ríki um hvort hægt er yfir höfuð að halda nám­skeiðin.

„Biðlist­ar eru mót­sögn við snemm­tæka íhlut­un og ef við ætl­um að geta sinnt henni þá verður að eyða biðlist­um,“ seg­ir Gyða og aðrir fyr­ir­les­ar­ar tóku í sama streng. Flest­ir ef ekki all­ir eru aft­ur á móti sam­mála um nauðsyn þess að kerf­in vinni sam­an og unnið sé þvert á kerfi. Mik­il­vægt sé að vinna með börn­um í nærum­hverfi, það er á heim­il­um þeirra sem og skól­um svo rösk­un á hög­um þeirra verði sem minnst.

Frétt af mbl.is

Þjóðin greinda

Hér er hægt að skoða glær­ur þeirra sem fluttu er­indi á ráðstefn­unni

Frétt af mbl.is

Kerf­in tali sam­an í mál­efn­um barna

Frétt af mbl.is

Fjöl­skylduráðstefn­ur reynst vel