Við erum blönduð fjöl­skylda, ég á fimm ára stelpu og tíu ára strák og maður­inn minn á 6 ára tví­burastráka. Við verðum öll sam­an í fjór­ar vik­ur, bæði heima og svo erum við fara í frí sam­an og ég kvíði því tölu­vert, því strák­arn­ir virðast þurfa lít­inn svefn og ekki van­ir rútínu eins og mín börn. Stelp­an mín þolir illa rask á svefn­venj­um og verður mjög erfið ef hún fær ekki sína 10 tíma. Hún tek­ur því­lík skap­köst og er al­gjör­lega óviðráðan­leg stund­um. Mann­in­um mín­um finnst þetta ekk­ert mál, seg­ir að ég sé að gera of mikið úr þessu, en þetta stress­ar mig mjög.

Sæl, ég skil vel að þetta stressi þig og þá er nauðsyn­legt að þið ræðið þetta og finnið lausn­ir. Svefn er ótrú­lega mik­il­væg­ur og gegn­ir marg­vís­legu hlut­verki. Þó er al­veg ljóst að svefnþörf ein­stak­linga er mis­mun­andi. Þegar börn eru ung skipt­ir rútína og rammi ákaf­lega miklu máli, svo barnið nái að þróa með sér heil­brigðar og holl­ar svefn­venj­ur. Þegar þær venj­ur eru orðnar nokkuð fast­mótaðar má líka kenna sveigj­an­leika, sem er ekki síður mik­il­væg­ur.

Ég býst við að þið öll 6 hafið nokkuð ólík­ar svefnþarf­ir og því ólík­legt að all­ir fari alltaf að sofa á sama tíma og vakni á sama tíma. Það væri eig­in­lega óeðli­legra en hitt.

Upp­eldi felst líka í því að kenna barn­inu okk­ar að þekkja sig, þekkja þarf­ir sín­ar og setja orð á til­finn­ing­ar. Það er svo gott að vita hvað læt­ur mér líða illa og ekki síður, hvað get ég gert til þess að mér líði vel.

Stelp­an þín er orðin nógu stór til þess að hægt sé að spjalla við hana um svefn, líðan og til­finn­ing­ar. Nú veit ég ekki hvort hún sé treg að fara að sofa eða ekki, en hvort sem er þá er dýr­mætt að tengja svefn við allt það sem er já­kvætt. Kenna þeim að njóta þess að slaka á og vita að svefn er vin­ur. Sé dam­an treg til þess að fara að sofa má hafa í huga mik­il­vægi þess hvernig við nálg­umst hátta­tím­ann.

Það er mun­ur á því hvort við gef­um fyr­ir­mæli „farðu að sofa, ann­ars verður þú svo erfið á morg­un“ eða „lang­ar þig að fara upp í rúm og hlusta á eða skoða bók, svo þú haf­ir of­urkraft til að gera e-ð skemmti­legt á morg­un“? Börn­um finnst oft gott að sjá til­gang með því sem þau eiga að gera og skilja hvernig það gagn­ast þeim. Ekki bara hvað það gagn­ast okk­ur lang­best að þau sofni snemma, eru svo fal­leg sof­andi þessi yndi.

Börn sem þríf­ast best í rútínu eiga að fá að halda henni eins og þau þurfa, svo ef þú mögu­lega get­ur leyft henni að halda sinni svefn­rútínu á meðan þið eruð heima er það frá­bært. En lík­lega riðlast rútín­an eitt­hvað í út­lönd­um og hún þarf að læra að höndla slíkt.

Mik­il­væg­ast er að gefa henni verk­færi til þess að tak­ast á við þær aðstæður. Hugs­an­ir okk­ar hafa mik­il áhrif á hvernig okk­ur líður, ef við und­ir­bú­um barnið ekki fyr­ir breyt­ing­ar eða rask á ann­ars þægi­legri rútínu, get­um við bú­ist við erfiðri hegðun því barnið kann ekki endi­lega að tak­ast á við þess­ar nýju aðstæður. Öll hugs­un og hegðun er í raun eins og veg­ur í heil­an­um og því oft­ar sem heil­inn „keyr­ir“ þann veg því öfl­ugri verður hann. Ef við kenn­um hegðun ekki mark­visst gæti þreytt barn búið til braut sem er hvorki holl né hjálp­leg. Það er aldrei hollt að leyfa börn­um að kom­ast upp með erfiða hegðun bara vegna þess að þau eru „þreytt“ eða „svöng“, hvor­ugt af­sak­ar skapofsak­ast eða fýlu.

Það er al­veg dá­sam­lega hjálp­legt að nota dag­bæk­ur, með texta og mynd­um til þess að kenna nýja hegðun og ýta und­ir færni til þess að tak­ast á við nýj­ar aðstæður. Spjall við börn skil­ar miklu meiri ár­angri ef við not­um líka mynd­ir eða bara ein­fald­ar teikn­ing­ar, broskalla t.d.

Alla hegðun þarf að æfa og óvíst að æski­leg hegðun verði til á einu kvöldi á Teneri­fe. Svo um að gera að æfa döm­una líka heima, áður en þið farið út. Svo má gera skemmti­lega og ein­falda sögu, með mynd­um! Eins og t.d. „Í kvöld ætl­um við að fara á veit­ingastað, ég má taka liti/​bíl/​phony hest með mér. Ég ætla að panta mér spa­gettí og fá ís í eft­ir­mat. Þegar ég er búin að borða má ég hlusta á sögu, fara í ipad eða lita mynd. Ef ég verð þreytt má ég kúra hjá mömmu/​pabba. Ég er orðin svo stór að ég veit að stund­um verð ég leið ef ég er þreytt, en það er allt í lagi því við erum öll sam­an í fríi og á morg­un get ég hvílt mig. Ég elska að ferðast með fjöl­skyld­unni minni og hlakka til að segja ömmu og afa frá hvað við gerðum.“

Þess­ar leiðir virka líka vel á okk­ur full­orðna fólkið, æfðu þig í að keyra hjálp­leg­ar heila­braut­ir og taka eft­ir því sem geng­ur vel hjá þér, henni og ynd­is­legu fjöl­skyld­unni ykk­ar.