„Okk­ur finnst umræða um líðan barna og ungs fólks bein­ast allt of mikið að því nei­kvæða í stað þess að byggja upp já­kvæðni. Van­líðan má ekki vera aðal­atriðið, held­ur bara að líta til já­kvæðra eig­in­leika barna og ung­menna sem þau búa þegar yfir. Heil­brigð sjálfs­mynd skipt­ir meg­in­máli um það hvernig börn­um og ung­menn­um vegn­ar síðar meir í líf­inu,“ segja sál­fræðing­arn­ir Paola Car­den­as og Soffía Elín Sig­urðardótt­ir, stjórn­end­ur Sjálfstyrks. 

Sjálfstyrk­ur sér­hæf­ir sig í heild­ar­lausn­um í sjálfstyrk­ingu hjá börn­um, ung­ling­um og ungu fólki. Hug­mynda­fræðin bygg­ist á því að í fólki búi of­urkraft­ar sem þurfi að virkja. „Auk­in þekk­ing á okk­ur sjálf­um og bjargráð gera okk­ur öfl­ugri til þess að tak­ast á við erfiðleika og mót­læti í líf­inu. Innra með okk­ur býr súperút­gáf­an af okk­ur sjálf­um,“ segja þær. 

Á vef Sjálfstyrks kem­ur fram að leit­ast er við að miðla þekk­ingu sem varðar sjálfs­mynd og sjálfstyrk­ingu, fé­lags­færni, til­finn­inga­stjórn­un og sam­skipt­um. 

Paola Car­den­as er klín­ísk­ur sál­fræðing­ur, fjöl­skyldu­fræðing­ur og doktorsnemi í sál­fræði við Há­skól­ann í Reykja­vík. Paola er með cand. psych.-gráðu í sál­fræði frá Há­skóla Íslands auk meist­ara­prófs í fjöl­skyldumeðferð frá sama skóla. Hún lauk grunn­námi í sál­fræði við Su­ffolk Uni­versity í Bost­on. Hún er með mikla reynslu í vinnu með börn­um, ung­ling­um og fjöl­skyld­um. Hún hef­ur starfað meðal ann­ars hjá Barna­húsi, Heil­brigðis­stofn­un Suður­nesja, Rauða kross­in­um og á barna- og ung­linga­geðdeild Land­spít­al­ans. Paola hef­ur stýrt fjöl­mörg­um sjálfstyrk­ing­ar­nám­skeiðum ætluðum börn­um, ung­ling­um og full­orðnum. Hún kenn­ir einnig börn­um og ung­menn­um jóga. 

Paola Car­denes er klín­ísk­ur sál­fræðing­ur, fjöl­skyldu­fræðing­ur og doktorsnemi í sál­fræði við Há­skól­ann í Reykja­vík. mbl.is/​Eggert Jó­hann­es­son

Soffía Elín er klín­ísk­ur sál­fræðing­ur og hef­ur starfað og rekið sál­fræðistof­una Sentiu frá ár­inu 2011. Hún hef­ur unnið sem skóla­sál­fræðing­ur bæði hér á landi sem og í Ástr­al­íu við bæði grein­ing­ar- og meðferðar­vinnu barna, ung­linga og ung­menna. Hún er með mikla reynslu í vinnu með börn­um, ung­ling­um og fjöl­skyld­um. Soffía Elín starfaði einnig sem sál­fræðing­ur hjá Barna­vernd Reykja­vík­ur. Hún kenn­ir klín­íska barna­sál­fræði við Há­skól­ann í Reykja­vík. Soffía Elín lauk meist­ara­námi í sál­fræði við Western Syd­ney Uni­versity í Ástr­al­íu og lauk grunn­námi í sál­fræði við Há­skóla Íslands. Hún sér­hæf­ir sig meðal ann­ars í meðferð við áföll­um, fé­lags­færni, ákveðniþjálf­un, náms­leg­um vand­kvæðum og öðru sem snýr að líðan og hegðun barna og ung­menna. Soffía Elín út­bjó og stýr­ir Nex­us No­obs-sjálfstyrk­ing­ar­nám­skeiðum ætluðum börn­um, ung­ling­um og full­orðnum.

Soffía Elín Sig­urðardótt­ir er klín­ísk­ur sál­fræðing­ur og hef­ur starfað og rekið sál­fræðistof­una Sentiu frá ár­inu 2011. mbl.is/​Eggert Jó­hann­es­son

Að sögn Soffíu er langt síðan þær hófu und­ir­bún­ing að nám­skeiðunum og stóð til að halda fyrsta al­menna nám­skeiðið í haust. Þær ákváðu að fresta því vegna Covid-19 en þess í stað hafa þær haldið sér­sniðin nám­skeið fyr­ir vel­ferðar­stofn­an­ir þar sem unnið er í mjög smá­um hóp­um. Stefnt er að því að opna fyr­ir al­menn nám­skeið í janú­ar.

Paola seg­ir að á Íslandi sé tak­markað fram­boð af náms­gögn­um, fræðslu og nám­skeiðum sem hafa verið út­bú­in hér á landi og þar með sniðin að okk­ar menn­ingu og þær Soffía eru sam­mála um mik­il­vægi þess að búa til efni sem snýr að sjálfstyrk­ingu barna og ung­menna á ís­lensku sem miðast við gildi ís­lenskr­ar menn­ing­ar og alls þess fjöl­breyti­leika sem hér er að finna. 

Mest þörf á að sinna börn­um af ólík­um upp­runa

Hóp­ur sem þær telja að þörf sé á að sinna eru börn af ólík­um upp­runa. Mörg börn eiga erfitt með að tjá sig um líðan sína á ís­lensku.

„Eitt það síðasta sem þú lær­ir þegar þú kem­ur til Íslands er að tjá til­finn­ing­ar þínar á ís­lensku“, seg­ir Paola og bæt­ir við að þannig hafi það verið í henn­ar til­viki. Hún hafi fljótt lært að panta mat á veit­inga­stöðum en það hafi verið erfitt fyr­ir hana að tjá sig á ís­lensku um hvernig henni liði.

Þær telja að mik­il­vægt sé að hlúa að börn­um og ung­menn­um með ólík­ar þarf­ir og þroska í sam­fé­lag­inu. „Við erum ekki öll eins eða með sama bak­grunn og auga leið gef­ur að við verðum að sér­sníða nám­skeið fyr­ir hvern hóp. Á það meðal ann­ars við um börn sem hafa orðið fyr­ir áfalli, eru af ólík­um upp­runa, eða eru með ýmis frá­vik í taugaþroska o.s.frv.,“ segja þær.

Blaðamaður spyr um kvíða og þung­lyndi barna og ung­menna, ekki síst stúlkna, vegna umræðu í sam­fé­lag­inu og að sögn Paolu er sjálfstyrk­ing barna og ungs fólks svarið við kvíða og þung­lyndi.

Soffía Elín bæt­ir við að þar eigi þær við að unnið sé með börn­um og ung­menn­um úr erfiðum upp­lif­un­um, meðal ann­ars með því að efla bjargráð og styrkja þá hæfi­leika sem þegar búa innra með þeim. „Ef við horf­um á þetta mynd­rænt, þá búum við yfir bæði of­ur­kröft­um og ógn­um. Mik­il­vægt er að þekkja hvort tveggja til þess að geta nýtt styrk­leika okk­ar og tek­ist á við mót­læti. Streita er dæmi um ógn við vellíðan.“

Þær segja gott fyr­ir alla full­orðna að rifja upp hvað við viss­um ekki þegar við vor­um ung og hvað það vantaði oft upp á sjálfs­traustið og jafn­vel fé­lags­færni. „Við vit­um þetta í dag en ég man vel eft­ir því hversu óör­ugg ég var með margt á þess­um aldri,“ seg­ir Paola.

„Við erum öll fljót­ari að læra og skilja viðfangs­efni á mynd­rænu formi, óháð aldri,“ segja þær. Þess vegna hafa þær hannað í sam­starfi við Vikt­oriu Buzuk­ina mynd­efni sem kem­ur fyr­ir í náms­gögn­um sem þær nota á nám­skeiðum, fræðslu og fyr­ir­lestr­um. Vikt­oría Buzuk­ina er sjálf­stætt starf­andi grafískur hönnuður sem sérhæf­ir sig í teikn­ing­um og hef­ur hún teiknað mynd­ir fyr­ir hvern súper­styrk. Vikt­oria er lærður grafískur hönnuður frá Listaháskóla Íslands og hef­ur mikla reynslu í sínu fagi. Vikt­oria myndskreyt­ir bæk­urn­ar um súper­styrk­ina, sem eru fyr­ir börn og ung­linga sam­an, á næsta ári.

Vikt­oría hef­ur teiknað mynd­ir fyr­ir hvern súper­styrk en nán­ar er hægt að lesa um þá á vefn­um sjalfstyrk­ur.is.

Hreyf­ing af hinu góða

Sam­hliða kennslu í sjálfstyrk­ingu og gagn­semi henn­ar er not­ast við jóga á nám­skeiðinu. „Hreyf­ing er góð og get­ur hjálpað okk­ur þegar erfiðlega geng­ur. Stund­um þegar okk­ur líður illa þá höf­um við ekki orku til að hreyfa okk­ur en það er ein­mitt það sem hjálp­ar okk­ur að kom­ast í gegn­um erfiðleika. Hreyf­ing er mjög mik­il­væg­ur part­ur af líf­inu og eyk­ur ekki bara vel­ferð held­ur stuðlar að betri teng­ingu við lík­ama okk­ar,“ seg­ir Paola.

„Við sjá­um að krakk­ar hætta oft að æfa íþrótt­ir á unglings­ár­un­um en það er mik­il­vægt að halda áfram að hreyfa sig á þess­um árum þó svo þau hætti í skipu­lögðu íþrótt­a­starfi. Niður­stöður rann­sókna gefa til kynna að hreyf­ing hef­ur já­kvæð áhrif á heilsu okk­ar og dreg­ur úr streitu,“ seg­ir Paola.

Byggt á gagn­reynd­um aðferðum

Soffía seg­ir að eitt af því sem sé sér­stakt við þeirra nám­skeið sé að þau byggi á fleiri en einni gagn­reyndri aðferð. Þær reyni að tengja bestu meðferðarúr­ræði sam­an. Þrátt fyr­ir að hafa lagt stund á sál­fræði í ólík­um sam­fé­lög­um hafi þær feng­ist við svipuð viðfangs­efni síðastliðna ára­tugi og búa yfir mik­illi þekk­ingu á að vinna með áföll og fé­lags­færni barna og ung­menna. „Það skipt­ir miklu máli að fagaðilar með mikla þekk­ingu og reynslu komi að áfalla­vinnu með börn­um og ung­menn­um þegar verið er að vinna með viðkvæm­um hóp­um,“ seg­ir Soffía.

Kvíði og áhyggj­ur viðbragð við ógn og hættu

„Við upp­lif­um öll alls kon­ar til­finn­ing­ar, það er bara mann­legt,“ seg­ir Paola. Kvíði og áhyggj­ur eru viðbragð við ógn og hættu. Eðli­leg­ar ógn­ir sem börn og ung­ling­ar upp­lifa eru til dæm­is sam­an­b­urður við aðra, álag í námi eða frí­stund­um, fé­lags­legt samþykki og al­mennt áreiti. Þetta árið bætt­ist Covid-19 við sem ný ógn og raskaði fjöl­skyldu­lífi svo um mun­ar. Nýj­ar og skrítn­ar áskor­an­ir urðu til, eins og að vera í ein­angr­un, nota grímu í skóla, vera í fjar­námi, geta ekki stundað íþrótt­ir eða áhuga­mál, óleyfi­legt að hitta vin­ina eða fá að mæta á skemmt­an­ir eins og skóla­böll og af­mæli. Börn velta fyr­ir sér hvort hægt verði að halda jól­in eins og venja er til og hafa áhyggj­ur af for­eldr­um sem eru alltaf heima eða eru at­vinnu­laus­ir. Ástandið reyn­ir því tölu­vert á þol­in­mæði og út­sjón­ar­semi.

Paola Car­denes og Soffía Elín Sig­urðardótt­ir. mbl.is/​Eggert Jó­hann­es­son

„Að sama skapi er ým­is­legt já­kvætt sem teng­ist ástand­inu sem nú rík­ir í sam­fé­lag­inu,“ seg­ir Soffía. Til að mynda geta fjöl­skyld­ur eytt meiri tíma sam­an og fundið upp nýja hluti til afþrey­ing­ar og sam­veru. Við höf­um öll þurft að stoppa aðeins og end­ur­meta stöðuna og stefnu fjöl­skyld­unn­ar, finna ný bjargráð til þess að tak­ast á við nýj­ar og krefj­andi aðstæður.

Minni fé­lagskvíði og bjargráð mik­il­væg

Ein­kenni hafa minnkað hjá þeim sem eru að glíma við fé­lagskvíða. Aft­ur á móti á eft­ir að koma í ljós hvernig þeim geng­ur að tak­ast á við fé­lagskvíðann að nýju þegar dregið verður úr þeim tak­mörk­un­um sem gilda á Covid-tím­um. Bjargráð á tím­um Covid-19 eru því ofboðslega mik­il­væg. Sum­ir hafa ekki þurft að tak­ast á við eig­in­legt mót­læti í líf­inu en niður­stöður rann­sókna gefa til kynna að aðstæður sem þess­ar geta laðað fram seiglu hjá fólki. Seigla er eig­in­leiki sem ger­ir fólki kleift að stand­ast erfiðleika sem við þurf­um að tak­ast á við í okk­ar lífi. Áföll og kreppa þurfa því ekki endi­lega að hafa nei­kvæð áhrif á okk­ur því seigla get­ur veitt okk­ur styrk og sýnt okk­ur að innra með okk­ur býr styrk­ur sem við höf­um öll. Styrk­ur sem get­ur minnt okk­ur á að við erum í grunn­inn sterk og höf­um miklu meiri getu og færni en við telj­um sjálf, segja þær.

Á sama tíma er tæki­færið núna til þess að tak­ast á við vanda­mál af ýms­um toga og þær Paola og Soffía segja að fólk hafi meiri tíma til að tak­ast á við erfiðleika sem flest­ir glíma við. Lífið er því upp­fullt af tæki­fær­um, þótt á móti blási.

Eins og áður var sagt er stefnt að því að hefja al­mennt nám­skeiðahald í janú­ar auk fræðslu og fyr­ir­lestra. All­ar upp­lýs­ing­ar um Sjálfstyrk og of­ur­hetj­urn­ar er að finna hér.