Nýj­asti grunn­skóli lands­ins, Ásgarðsskóli, er að hefja sitt annað skóla­ár. Nem­end­ur skól­ans eru bú­sett­ir vítt og breitt um landið sem og er­lend­is. Staðsetn­ing þeirra skipt­ir engu máli því öll kennsla skól­ans fer fram á net­inu. 

Að sögn Esther­ar Asp­ar Valdi­mars­dótt­ur, skóla­stjóra Ásgarðsskóla, stunduðu 15 nem­end­ur nám í skól­an­um á síðasta skóla­ári og býst hún við svipuðum fjölda eða fleir­um í vet­ur. Seg­ir Esther að þetta fyrsta skóla­ár í þess­um eina grunn­skóla lands­ins, þar sem öll kennsla fer fram á net­inu, hafi gengið von­um fram­ar en vissu­lega hafi ýms­ar áskor­an­ir mætt þeim.

„Það sem kom okk­ur kannski mest á óvart var sam­setn­ing­in á nem­enda­hópn­um. Þegar við fór­um af stað með skól­ann þá höfðum við séð fyr­ir okk­ur að við vær­um að fá ung­linga frá dreif­býlli svæðum þar sem ekki feng­ust sér­hæfðir kenn­ara. Við sáum fyr­ir okk­ur að skól­inn gæti tryggt gæði óháð staðsetn­ingu þannig að fjöl­skyld­ur sem kusu að búa fjarri skólaþjón­ustu þyrftu ekki að hafa áhyggj­ur af skóla­göngu barna sinna. Þá átt­um við einnig von á nem­end­um sem dvelja lang­dvöl­um er­lend­is til dæm­is vegna íþróttaiðkun­ar eða at­vinnu for­eldra. Það sem kom hins veg­ar á óvart var hversu hátt hlut­fall í hópn­um voru krakk­ar sem voru að glíma við langvar­andi skóla­forðun. Þetta er greini­lega fal­inn hóp­ur og það var óvænt áskor­un að mæta hon­um. En það gekk vel enda Ásgarðsskóli full­kom­inn fyr­ir krakka sem af ein­hverj­um ástæðum eiga erfitt með að tak­ast á við áreitið í um­hverfi hefðbund­inna skóla, áreiti sem erfitt er að stýra, hvort sem það eru frí­mín­út­ur, birta, hljóð eða hvaðeina. Þegar skól­inn er heima þá er ein­fald­ara að tempra allt þetta áreiti,“ seg­ir hún.

Eng­in bekkjar­skipt­ing

Eins og staðan er í dag er námið í Ásgarðsskóla ein­göngu fyr­ir krakka á ung­linga­stigi og fer þannig fram að nem­enda­hóp­ur­inn opn­ar tölvurn­ar heima hjá sér klukk­an níu á morgn­ana og stend­ur skól­inn að öllu jöfnu til klukk­an tvö. Eng­in bekkjar­skipt­ing er í skól­an­um, öll­um nem­end­um er kennt sam­an þótt hópa­sam­setn­ing­in sé fjöl­breytt og efnis­tök í verk­efna­vinnu séu mis­jöfn eft­ir færni og hæfni nem­anda. Reynt er að vekja áhuga ung­ling­anna á nám­inu út frá þeirra eig­in áhuga­sviði og styrk­leik­um. Esther nefn­ir sem dæmi að ef verið sé að læra um seinni heims­styrj­öld­ina þá er alltaf ákveðið val í verk­efn­inu. Til dæm­is gæti ein­hver nem­andi ákveðið að ein­beita sér að skriðdrek­un­um, ann­ar að tísk­unni en hvor nálg­un­in fyr­ir sig leiðir að sama marki það er að segja að átta sig bet­ur á seinni heimstyrj­öld­inni. Ein­hverj­um skóla­stjórn­end­um og kenn­ur­um gæti fund­ist þetta flókið í fram­kvæmd enda meiri áhersla lögð á bekk­inn í heild sinni í hefðbundnu skóla­starfi og minna svig­rúm inn­an kennslu­stof­unn­ar fyr­ir ein­stak­lings­miðaðar þarf­ir. Í Ásgarðsskóla er þessu akkúrat öf­ugt farið, þar er það ein­stak­ling­ur­inn sem er í for­grunni.

Breytt álag á kenn­ara

Þá koma nem­end­ur líka á virk­an hátt að stjórn skól­ans, skipu­leggja nám sitt og taka bein­an þátt í verk­efn­um sem bæta heim­inn. „Þetta er í raun allt fem­ur ein­falt þegar nám­inu er stýrt í gegn um Náms­gagna­torgið sem held­ur utan um náms­efni, viðmið um ár­ang­ur, verk­efna­skil og náms­mat. Þetta er bara spurn­ing um viðhorf og við erum með kenn­ara sem sjá þetta ekki sem vanda­mál. Álagið á kenn­ar­ann breyt­ist vissu­lega þegar námið er ein­stak­lings­miðað. Það er kannski meira að gera utan kennslu­stund­anna en á sama tíma verða þær þægi­legri þegar hver ein­stak­ling­ur er að njóta sín og er að vinna í flæði,“ seg­ir Esther. Hún tal­ar af reynslu því áður en hún hóf störf við Ásgarðsskóla hafði hún sinnt hefðbund­inni kennslu og hef­ur því sam­an­b­urðinn. Þá er mik­il áhersla lögð á samþætt­ingu náms­greina í skól­an­um en skóla­nám­skrá­in bygg­ir á Aðal­nám­skrá grunn­skóla og In­ternati­onal Middle Ye­ars Curricul­um.

„Allt náms­efnið sem Ásgarðsskóli not­ar er aðgengi­legt inn á Náms­gagna­torg­inu okk­ar þannig að nem­end­ur þurfa ekki að vera með nein­ar bæk­ur. Við búum mikið til sjálf en not­um einnig efni sem hef­ur verið gefið út af Mennta­mála­stofn­un. Við lát­um hins veg­ar aldrei bæk­urn­ar stjórna náms­ferl­inu frá a-ö held­ur nýt­um okk­ur það sem hent­ar hverju sinni, til þess að ná mark­miðum aðal­nám­skrár­inn­ar.“

Mark­viss fé­lags­færni

Þó skól­inn hafi fengið já­kvæðar viðtök­ur seg­ir Esther að það sem fólk hafi hvað mest­ar áhyggj­ur af og spyr mikið um sé fé­lags­færni nem­enda. Hvernig er hún eig­in­lega þegar öll sam­skipti fara fram í gegn­um tölv­una? „Já það eru aðal­gagn­rýn­isradd­irn­ar sem við höf­um fengið, en við pöss­um mjög upp á það að hafa fé­lags­færniþjálf­un inn í skóla­deg­in­um. Ég held reynd­ar að fáir skól­ar hafi mark­vissa fé­lags­færni á dag­skrá hjá sér held­ur er frek­ar reiknað með að það ger­ist sjálf­krafa í frí­mín­út­un­um. En fé­lags­færni er eitt­hvað sem þarf sann­ar­lega að huga að hjá ung­menn­um í dag. Á sum­um heim­il­um er ekk­ert leng­ur spjallað sam­an, fjöl­skyld­an er bara hver í sínu tæki við mat­ar­borðið, svo auðvitað byrj­ar þetta þar.“

Esther bæt­ir við að það hafi reynd­ar komið kenn­ur­um skól­ans á óvart hversu lít­il hindr­un það var í aug­um krakk­anna að eiga sam­skipti í gegn­um netið og hversu vel það gekk. „Það sýndi sig vel síðasta vet­ur að það var vel hægt að skapa sam­held­inn nem­enda­hóp þótt við vær­um ekki á sama stað. Þar sem hóp­ur­inn varð svona þétt­ur og góður, þá ákváðu krakk­arn­ir sem voru staðsett­ir á Íslandi að hitt­ast í vor og gera sér glaðan dag sam­an í Reykja­vík sem tókst ótrú­lega vel,“ seg­ir Esther sem sér fyr­ir sér að slík­ir hitt­ing­ar á haust­in og vor­in geti orðið fast­ur liður í skóla­starf­inu. Þá er skól­inn líka ný­bú­inn að stofna sína eig­in fé­lags­miðstöð, Í skýj­un­um, sem er kom­in með aðild að Sam­fés. „Við fund­um að krakk­arn­ir þurftu meira rými til þess að hanga sam­an og gera það sem þeim lang­ar og því byrjuðum við með þessa fé­lags­miðstöð sem var með viðburði tvisvar í viku. Það eru krakk­arn­ir sem stýra al­veg hvað fer fram þar, en und­ir leiðsögn, og svo tök­um við líka þátt í viðburðum Sam­fés,“ seg­ir Esther. Áhugi er fyr­ir því að opna fé­lags­miðstöðina fyr­ir fleir­um en bara nem­end­um skól­ans en það verði að þró­ast í ró­leg­heit­um í takt við fjár­mögn­un og ósk­ir ung­ling­anna.

Gjald­frjáls skóla­ganga

Ásgarðskóli er í eigu Í skýj­un­um sem er syst­ur­fyr­ir­tæki Ásgarðs, einka­fyr­ir­tæk­is sem veit­ir fag­leg­an stuðning og ráðgjöf til fræðsluaðila, sveit­ar­fé­laga og mennta­stofn­ana. Skól­inn er með þró­un­ar­skóla­leyfi frá mennta­málaráðuneyt­inu til þriggja ára. Skól­inn er með þjón­ustu­samn­ing við sveit­ar­fé­lagið Reyk­hóla­hrepp, en ekki er leyfi­legt að reka grunn­skóla á Íslandi nema þjón­ustu­samn­ing­ur sé til staðar við að minnsta kosti eitt sveit­ar­fé­lag. Skóla­pláss við skól­ann er gjald­frjálst en til þess að hægt sé að skrá barn í nám við skól­ann sem ekki býr í Reyk­hóla­hreppi þurfa for­ráðamenn barns­ins að sækja um nám­svist utan lög­heim­il­is. Lög­heim­il­is­sveit­ar­fé­lagið þarf að samþykkja flutn­ing­inn en með flutn­ingn­um flytj­ast þeir pen­ing­ar sem sveit­ar­fé­lagið hefði ann­ars nýtt í mennt­un barns­ins til Ásgarðsskóla. Ef sveit­ar­fé­lagið samþykk­ir ekki flutn­ing en for­ráðamenn vilja samt sem áður skrá barnið í skól­ann þá þurfa for­eldr­arn­ir að greiða að fullu fyr­ir skóla­göngu barns­ins. Þetta á einnig við um börn sem eiga lög­heim­ili er­lend­is. Upp­hæðin miðast við viðmiðun­ar­gjald­skrá Sam­bands ís­lenskra sveit­ar­fé­laga og er svipuð og í einka­skól­um er­lend­is. „Það er mis­jafnt eft­ir sveit­ar­fé­lög­um hvort þau samþykkja flutn­ing en ég hef á til­finn­ing­unni að í þeim til­fell­um sem beiðnum hef­ur verið hafnað að þá ætli sveit­ar­fé­lög­in að vinna að betri nálg­un fyr­ir barnið heima fyr­ir. Sem er auðvitað ákveðinn sig­ur líka því auðvitað er þetta ákveðið tæki­færi til upp­bygg­ing­ar og fyr­ir sveit­ar­fé­lög­in að gera bet­ur.“

Styðja við heima­kennslu

Auk hefðbund­ins skóla­starfs, sem er þó í eðli sínu óhefðbundið þar sem það fer allt fram á net­inu, hvort sem um er að ræða íþrótt­ir, heim­il­is­fræði eða önn­ur fög, þá er skól­inn einnig með ýmis önn­ur áhuga­verð verk­efni í gangi. Í haust er til dæm­is að fara af stað til­rauna­verk­efni sem kall­ast „Home but not alone“ eða „Ekki týn­ast heima“. Verk­efnið geng­ur út á það að búa til, prófa og út­færa heima­skóla í sam­vinnu og sam­starfi við tvo pólska skóla og ráðgjafaþjón­ustu.

„Part­ur af því að vera þró­un­ar­skóli er að koma með nýj­ar nálgan­ir og lausn­ir sem geta hjálpað skóla­kerf­inu. For­eldr­ar sem skrá sig í þetta heima­skóla­verk­efni fara á nám­skeið hjá okk­ur og fá aðgang að okk­ar náms­efni og Náms­gagna­torg­inu en það eru for­eldr­arn­ir sem stjórna dag­lega starf­inu. Við erum ráðgef­andi stuðningsaðili og met­um hvernig heima­skóla­plön­in ganga. Þetta verk­efni hef­ur það mark­mið að finna leiðir til að færa sönn­ur á að for­eldr­ar geti kennt börn­um sín­um og fá yf­ir­völd til þess að átta sig á því,“ seg­ir Esther og bæt­ir við að eins og staðan sé í dag þá þurfa ís­lensk­ir for­eldr­ar að vera með leyf­is­bréf til kennslu til þess að geta kennt börn­um sín­um heima. Með því að skrá sig í verk­efnið hjá Ásgarðsskóla þá auðveld­ar það allt ferlið bæði fyr­ir fjöl­skyld­urn­ar og sveit­ar­fé­lög­in sem geta orðið frek­ar ráðvillt varðandi það hvernig eigi að fylgja eft­ir eft­ir­liti með börn­um í heima­skóla.

Það er ekki hægt að kveðja Esther án þess að spyrja hana hvernig hún sjái fyr­ir sér að þessi nýj­asti og ný­stár­leg­asti skóli lands­ins þró­ist. „Auðvitað sé ég fyr­ir mér að skól­inn vaxi og dafni og nem­end­um fjölgi jafnt og þétt. Mark­mið okk­ar er að nem­enda­miðað nám óháð staðsetn­ingu verði raun­veru­legt val fyr­ir alla. Það tek­ur alltaf tíma að sanna sig en þeir sem hafa verið í sam­bandi við okk­ur og kynnt sér starfið hafa sann­færst hægt og ró­lega um að þetta sé hægt. Fólk sá í Covid hvað hægt var að gera með fjar­kennslu, við erum bara að taka þetta skref­inu lengra.“