Guðmund­ur Ragn­ars­son er 66 ára vél­fræðing­ur og hætti að vinna fyr­ir rúm­um mánuði. Síðastliðin fimm ár hafði hann hugsað mikið um starfs­lok og þegar eig­in­kona hans veikt­ist ákváðu hjón­in að end­ur­meta gild­in í líf­inu og Guðmund­ur hætti fyrr að vinna.

Guðmund­ur vann ekki bara heima­vinn­una sína mjög vel áður en hann hætti að vinna held­ur var hann vara­formaður Vél­stjóra­fé­lags Íslands og síðar formaður Fé­lags vél­stjóra og málm­tækni­manna. Hann sat einnig í stjórn líf­eyr­is­sjóðsins Gild­is. Hann hef­ur því ákveðið að bjóða upp á fyr­ir­lestra og ráðgjöf um und­ur­bún­ing fyr­ir starfs­lok. 

„Ég tel mig geta miðlað af reynslu minni í þeim und­ir­bún­ingi og upp­lif­un sem fylg­ir því að taka ákvörðun­ina um að hætta að vinna og fara að gera það sem okk­ur lang­ar að gera á okk­ar for­send­um. Þetta eru heil­mikl­ar pæl­ing­ar og vanga­velt­ur. En með því að und­ir­búa þetta vel þá get­um við kom­ist eins ná­lægt því og hægt er að eiga áhyggju­laust ævikvöld og nota þessi ár vel. Það er mik­il áskor­un að fara inn í eft­ir­launa­ár­in og hætta á vinnu­markaði, það má ekki gera lítið úr því. Það verða bæði fjár­hags­leg­ar og fé­lags­leg­ar breyt­ing­ar sem marg­ir hræðast.“

Guðmund­ur seg­ir skipta máli að nýta árin á milli 65 til 74 ára vel. Hér er hann með Sigrúnu eig­in­konu sinni.

Ekki gott að hugsa um líf­eyr­is­mál eins og á vertíð

Hvenær þarf að byrja að huga að eft­ir­launa­aldr­in­um?

„Það er mín skoðun að við eig­um að byrja að skoða og und­ir­búa þessi mál um 55 ára ald­ur­inn og í síðasta lagi um sex­tugt. Auðvitað eig­um við að vera meðvituð um hvert við stefn­um með fram­færslu okk­ar á eft­ir­launa­ár­un­um all­an tím­ann sem við erum á vinnu­markaði. Það er at­hygl­is­vert að við eig­um litla sem enga eft­ir­launa­menn­ingu eins og við þekkj­um á Norður­lönd­un­um eða í Norður-Evr­ópu. Við erum alltaf í sömu vertíðarstemn­ing­unni í þessu eins og í svo mörg­um öðru. Vökn­um allt í einu upp 67 ára og „já góðan dag­inn,“ ég er að fara á eft­ir­laun og þá er farið að skoða stöðuna, rétt­indi í líf­eyr­is­sjóðum hjá Trygg­inga­stofn­un og fleira. Síðan kem­ur spurn­ing­in hvað á ég þá að fara að gera? Þá er oft auðveld­ast að halda bara áfram að vinna. Þess vegna verðum við að vera und­ir­bú­in og geta tekið ákvörðun hvað við vilj­um og ætl­um að gera.“

Hvaða áskor­an­ir fel­ast í því að hætta vinna?

„Þetta er rosa­lega stór spurn­ing og er ein­mitt ástæða þess að mig lang­ar að fara í ráðgjöf­ina og hjálpa fólki í þess­um mál­um og ýta við því að fara tím­an­lega í að und­ir­búa þessi ár.
Ég hef lýst þessu þannig að með því að fara tím­an­lega í að fara yfir stöðu okk­ar þá séum við að búa til hand­rit. Hverj­ar verði ráðstöf­un­ar­tekj­ur okk­ar úr líf­eyr­is­sjóðum, Trygg­inga­stofn­un, sér­eign­ar­sparnaði og fleira. Hver er kostnaður okk­ar að fram­fleyta okk­ur í dag? Eru skuld­ir, hver er upp­safnaður sparnaður, get­um við minnkað við okk­ur eign­ir og notað þann sparnað í okk­ur,“ seg­ir Guðmund­ur og bend­ir á ótal sviðsmynd­ir sem koma upp þegar horft er til aðstöðu fólks.

Guðmund­ur og eig­in­kona hans Sigrún Harpa Guðna­dótt­ir stefna á að verja meiri tíma er­lend­is.

Núna hafa það marg­ir gott við starfs­lok

Oft er talað um að elli­líf­eyr­isþegar hafi það slæmt. Guðmund­ur bend­ir hins veg­ar á að sú kyn­slóð sem er núna að koma á líf­eyris­ald­ur sé fyrsta kyn­slóðin sem er búin að greiða í full­verðtryggða líf­eyr­is­sjóði all­an sinn tíma á vinnu­markaði. Marg­ir hafa mögu­leika á því að hafa það mjög gott þó það sé ekki al­gilt en þar kem­ur Trygg­inga­stofn­un inn.

„Ljótu sög­urn­ar eru af ein­stak­ling­um sem fóru á líf­eyri fyr­ir 15 til 30 árum og áttu lít­inn sem eng­an líf­eyri því allt sem þau höfðu greitt í líf­eyr­is­sjóð frá 1968 þegar þeir voru stofnaðir þar til 1979 þegar verðtrygg­ing­in kom á hafði brunnið upp í verðbólgu. Einn góður maður orðaði það svo að inn­eign hans eft­ir öll þessi ár hefði verið fyr­ir einu lamba­læri. Þetta verðum við að standa vörð um að end­ur­taki sig ekki. Þannig að þess­ar kyn­slóðir og kon­ur sem ekki voru á vinnu­markaði hafa haft það mjög slæmt síðustu ára­tugi og sum­ir af þess­um ein­stak­ling­um búa enn við sára fá­tækt sem er sorg­legt í okk­ar ríka sam­fé­lagi, að ein­stak­ling­ar þurfi að búa við kröpp kjör síðustu ár ævi sinn­ar.“

Hvenær finnst þér að fólk eigi að hætta að vinna?

„Eins og ég sagði áðan verður hver og einn að ger­ast leik­stjóri í sínu hand­riti og ekki hægt að al­hæfa um það hvernig á að gera hlut­ina, það verður aldrei til formúla fyr­ir þessa veg­ferð. Sum­ir geta farið á eft­ir­laun og haft það gott. Aðrir hafa lent í áföll­um eða veik­ind­um og staða fólks er jafn mis­jöfn eins og við erum mörg. Hver og einn verður að fara yfir sín mál og taka ákvörðun um það. Hins veg­ar er 65 til 67 ára ald­ur­inn flott viðmið í dag, en ef meðallíf­ald­ur okk­ar held­ur áfram að hækka og heilsa okk­ar er góð þá þarf að hækka viðmiðið. Hins veg­ar eru viðmiðin fljót að breyt­ast út frá því hvort það er vönt­un á fólki á vinnu­markaði eða mikið at­vinnu­leysi, það má ekki gleyma því.“

Margt fólk hef­ur sparað alla æv­ina, á fast­eign og get­ur jafn­vel leyft sér að eyða pen­ing­um. Finnst þér á fólki að því finn­ist erfitt að eyða pen­ing­um sem það hef­ur jafn­vel reynt að spara alla ævi?

„Þetta er hlut­ur sem mín kyn­slóð og við sem erum að fara á eft­ir­laun erum kannski ekki al­veg að sjá fyr­ir okk­ur að taka upp­safnaðan sparnað og eyða hon­um á frek­ar stutt­um tíma í okk­ur sjálf. Kyn­slóðirn­ar sem nú eru að yf­ir­gefa okk­ur eru að skilja eft­ir eign­ir og fjár­muni sem eru að koma sem arf­ur til fólks svo það eru marg­ir sem hafa úr tals­verðu að spila til að eyða í sjálfa sig. Það þarf ákveðið átak hjá sum­um og hug­ar­fars­breyt­ingu til að gera það.

Ég legg áherslu á að við séum meðvituð um að árin frá 65 ára til 74 koma aldrei aft­ur og þó meðal­ald­ur Íslend­inga sé að hækka þá eru ekki mörg hjón, þar sem báðir aðilar eru að fara á Úlfars­fellið ann­an hvern dag eft­ir 74 ára ald­ur. Síðan er það kjark­ur­inn sem fer að minnka þannig að þegar ald­ur­inn fær­ist yfir er ekki sami kraft­ur og áður til að fara til dæm­is í ferðalög. Við verðum því að nota þessi ár vel.“

Geta skap­ast ein­hver leiðindi vegna pen­inga á þriðja ævi­skeiðinu?

„Fjöl­skyldu- og erfðamál­in eru eitt af því sem þarf að ganga frá og vera með á hreinu til að kom­ast eins ná­lægt því og hægt er að eiga áhyggju­laust ævikvöld og vera sátt­ur við sjálf­an sig. Við þurf­um að huga að rétt­ind­um eft­ir­lif­andi maka og gera það sem þarf til að tryggja þau og vera ekki að bíða með það. Ef það er eitt­hvað sem við vilj­um ráðstafa af eign­um okk­ar þá þurf­um við að gera það með erfðaskrá eða kaup­mála. Yfir þessi mál fer ég mjög vel í fyr­ir­lestr­in­um. Þetta eru miklu erfiðari mál en pen­inga­mál­in sem snúa að fram­færsl­unni og fólk á að gefa sér góðan tíma í þau. Það geta verið mikl­ar og flókn­ar til­finn­ing­ar og því verður fólk að vanda sig.“

Tím­inn líður of hratt

Hvað finnst þér fólk helst vera að eyða í þegar það hætt­ir að vinna?

„Al­mennt er fólk ekki mikið að upp­lýsa um stöðu sína en svo kem­ur það í ljós hvaða sparnað það hef­ur til að gera það sem það lang­ar til að gera. Kaup­ir sér sum­ar­bú­stað, fast­eign er­lend­is eða fer í ferðalög, allt eft­ir getu og löng­un hvers og eins. Eins og ég sagði eru eng­in tvö til­felli eins og minn boðskap­ur hef­ur verið að við eig­um að nota þessi ár 67 til 74 eins vel og við get­um. Því er enn og aft­ur mik­il­vægt að fara yfir stöðuna tím­an­lega og gera plön út frá raun­veru­legri stöðu. Þetta er ekki keppni um hver er rík­ast­ur held­ur að við ger­um það sem við get­um út frá okk­ar for­send­um.

Það er áskor­un og verk­efni að eyða upp­söfnuðum sparnaði í sjálf­an sig ef hann er til og hver og einn verður að velja sína leið í því. Ekki tök­um við þetta með okk­ur þegar við yf­ir­gef­um þetta jarðlíf.“

Hvað lang­ar þig að gera við ævi­sparnaðinn þinn?

„Sem bet­ur fer erum við hjón­in með ásætt­an­leg­an líf­eyri úr líf­eyr­is­sjóðunum okk­ar, sem gef­ur meira en við þurf­um til að lifa á eins og við lif­um í dag. Við ætl­um að ferðast eins og við get­um. Við höf­um verið að fara í skíða- og golf­ferðir auk annarra ferðalag er­lend­is og inn­an­lands sem við mun­um halda áfram að fara í. Við eig­um sum­ar­bú­stað sem okk­ur hef­ur alltaf fund­ist við vera alltof lítið í. Síðan höf­um við verið að skoða þau auknu lífs­gæði sem tíma­bund­in dvöl í heit­ara lofts­lagi gef­ur okk­ur yfir vet­ur­inn. Hvort sem það væri að kaupa fast­eign eða með lang­tíma­leigu. Það þýðir ekki að loka aug­un­um fyr­ir því að veðrátt­an hér á landi get­ur hamlað úti­veru og hreyf­ingu hjá eldra fólki sem er grund­völl­ur þess að halda bæði í and­legu og lík­am­legu heils­una eins lengi og hægt er.

Við erum kom­in með hand­ritið að okk­ar stöðu þannig að nú er komið að því hjá okk­ur að fara að taka ákv­arðanir og leik­stýra þeim árum sem fram und­an eru eins og heils­an leyf­ir. Okk­ur finnst tím­inn líða alltof hratt á þessu ævi­skeiði sem við erum á núna,“ seg­ir Guðmund­ur.

Hjón­in settu sig í fyrsta sæti.