„Auðvitað sit­ur það í manni að vera bú­inn að vera röfl­andi í þessu í fleiri, fleiri ár og ekk­ert ger­ist,“ seg­ir Jó­hann­es Giss­ur­ar­son, bóndi á Herjólfs­stöðum og odd­viti í Skaft­ár­hreppi, um jök­ul­hlaupið sem hófst á laug­ar­dag.

Seg­ir hann heima­menn í Álfta­veri hafa verið búna að vara við að hlaup gæti komið niður Skálm og leita á náðir stofn­ana lands­ins en ekki hafi verið hlustað.

Í sam­tali við mbl.is seg­ir Jó­hann­es að at­b­urður­inn sé til­kom­inn vegna breyt­ing­ar á far­veg Lei­rár er hún tók að færa sig ofan í Skálm­ina.

Frétt af mbl.is

Sauðfé lík­lega orðið jök­ul­hlaup­inu að bráð

At­b­urðarás sem hófst fyr­ir nær þrjá­tíu árum

„Sú breyt­ing sem varð á Lei­rá á þeim tíma hún verður þess vald­andi að hlaupið kem­ur niður í Skálm. Hlaupið sjálft kem­ur eft­ir far­vergi Lei­rár und­an jökli. Hefði hún verið við sinn venju­bundna far­veg þá hefði þetta ekki náð niður í Skálm held­ur upp í Hólmsá og þaðan í Kúðafljót. Hvort þau mann­virki hefðu haldið sem þar eru, brú­in yfir Hólmsá og brú­in yfir Kúðafljót – mér finnst frek­ar lík­legt að það hefði sloppið, en ég veit ekk­ert um það samt, það er bara eitt­hvað sem reyndi aldrei á,“ seg­ir Jó­hann­es.

Að sögn odd­vit­ans þá á at­b­urðarás­in sér lang­an aðdrag­anda en tel­ur hann að fyrstu merk­in hafi farið að sýna sig árið 1995-1996. Seg­ir hann að ít­rekað hafi verið leit­ast á náðir stofn­ana, og nefn­ir hann Land­græðslu og Vega­gerðina sem dæmi, sem hafi ekki hlustað á heima­menn.

„Einu sinni kom ég með al­manna­varna­nefnd hingað upp eft­ir ásamt full­trú­um þessa stofn­ana og jarðvís­inda­menn,“ seg­ir Jó­hann­es og bæt­ir við:

„Þrátt fyr­ir all­ar þess­ar upp­lýs­ing­ar sem við gát­um veitt og gát­um bent á að þetta stefndi í óefni þá var bara ekk­ert hlustað á okk­ur. Það er bara ein­fald­asta svarið. Þessu var ekki sinnt.“

Hægt var að keyra yfir brúnna þrátt fyr­ir viðgerðir í dag. mbl.is/​Jón­as Er­lends­son

Jarðvís­inda­menn spila rullu

Nefn­ir hann að rök Land­græðslu hafi verið skort­ur á fjár­magni til að standa í fyr­ir­hleðslum og að Vega­gerðin hafi talið málið ekki koma sér við, enda langt til vega.

„Það er kannski í raun rök­rétt að Vega­gerðin sér um vegi og Land­græðslan eigi að sjá um landið. Það er kannski rök­rétt að Vega­gerðin færi sig und­an þessu vegna þess að þetta er líka ein­hverja 25 til 30 kíló­metra fyr­ir ofan þjóðveg eitt og langt þar með frá að eðli­legt geti tal­ist að vega­gerðin sé að sinna þessu ef maður á að taka upp hansk­ann fyr­ir hana,“ seg­ir Jó­hann­es en bæt­ir enn frem­ur við að jarðvís­inda­menn spili stóra rullu í mál­inu.

„Ég leyfi mér að halda því fram að ef að jarðvís­inda­menn séu að ýja að því að í vænd­um séu ein­hverj­ir stór­ir at­b­urðir eins og var þarna árið 2010 – ef þeir ýja að því að það sé yf­ir­vof­andi Kötlugos þá eru stofn­an­irn­ar kannski ekk­ert að fara að standa í nein­um fram­kvæmd­um ef það þurrk­ast allt út í einu gosi.“

Seg­ir þá Jó­hann­es að jök­ul­hlaupið á laug­ar­dag hafi sett sam­fé­lagið á hliðina.

„Þetta snert­ir mjög marga. Það bara eitt og sér að við erum að vara við því að vega­sam­bandið sé í hættu. Ekki bara í Skálm­inni vegna þess að við höf­um horft upp á það und­an­far­in ár að þetta jök­ul­vatn er að flækj­ast hérna um þetta land frá Sand­felli og niður und­ir þjóðveg og við biðum eft­ir því núna. Við horfðum upp á það og þá þróun að það er að fær­ast nær þjóðveg­in­um,“ seg­ir Jó­hann­es og bæt­ir við:

„Þótt þessi ein­staki at­b­urður sé liðinn núna með til­heyr­andi tjóni og sem að var nú sem bet­ur fer ekki eins mikið tjón og hefði orðið ef brú­in hefði flotið af. En eft­ir stend­ur að áin er á sín­um stað og stefn­ir hérna suður niður á þjóðveg.“

Mun halda áfram að eyðileggja land

Þegar blaðamaður náði tali af Jó­hann­esi var hann í leit að sauðfé. Í viðtali við mbl.is í gær sagði hann lík­legt að hann hefði tapað sauðfé í hlaup­inu.

„Það vill svo til að ég stend við hliðina á Skálm á þeim stað sem er í raun eini staður­inn til þess að hafa áhrif á hana og ég sé enga breyt­ingu á henni. Hún mun halda áfram að renna hérna niður úr og hún mun halda áfram að eyðileggja land og hún mun halda áfram að ógna þjóðveg­in­um,“ seg­ir odd­vit­inn.

Því hlýt­ur að fylgja pirr­ing­ur að það hafi verið horft svona fram hjá ykk­ur?

„Alla vega í okk­ur bænd­um sem eig­um þetta land og okk­ar ná­grönn­um. Okk­ur gremst það hvað áhuga­leysið virt­ist vera al­gjört og þetta end­ar síðan í þess­um at­b­urði,“ seg­ir Jó­hann­es en bæt­ir við að lok­um:

„Ég tek það fram að það gæti vel verið að þessi at­b­urður hafi verið svo stór að tjón hefði orðið þó áin hefði verið á sín­um gamla stað. Ég ætla ekki að úti­loka það svo því sé haldið til haga. Það gæti vel verið að það hefði orðið ein­hver skaði en brú­in yfir Skálm var eng­an veg­inn hönnuð eða hugsuð til þess að taka við þess­ari viðbót sem að fellst í þessu vatns­falli frá Lei­ránni.“