„Flest gögn passa illa við eld­gos. Það er nátt­úru­lega ekki hægt að úti­loka það en þá pass­ar það ekki við svona for­boða annarra eld­gosa þar sem er skamm­tíma jarðskjálfta­virkni á und­an, oft­ast í ein­hverja klukku­tíma,“ seg­ir Magnús Tumi Guðmunds­son, pró­fess­or í jarðeðlis­fræði við Há­skóla Íslands, um jök­ul­hlaupið sem varð í Mýr­dals­jökli á laug­ar­dag fyr­ir viku.

Frétt af mbl.is

Mynd­ir: Tjón vegna jök­ul­hlaups

Í sam­tali við mbl.is seg­ir Magnús Tumi hlaupið vera óvenju­legt. Jök­ul­hlaup af þessu tagi hafi komið upp fjór­um sinn­um á síðustu 69 árum og sé það langt frá venju­legri hegðun. Á hverju ári komi aukið jarðhita­vatn frá jökl­in­um sem safn­ast hef­ur fyr­ir og leiðir svo út í árn­ar.

„Þetta er bara part­ur af hegðun þessa svæðis. En hins veg­ar koma svo þess­ir at­b­urðir sem hafa komið núna fjór­um sinn­um á síðustu 70 árum og þeir eru bara miklu, miklu stærri,“ seg­ir Magnús.

Tals­vert tjón varð á hring­veg­in­um milli Vík­ur og Kirkju­bæj­ark­laust­urs. mbl.is/​Há­kon

En hvað veld­ur þá jök­ul­hlaup­inu?

„Það sem ger­ist er að katl­arn­ir, það byrj­ar að safn­ast vatn und­an þeim, og það eru nú aðeins mis­mun­andi skoðanir á hvað valdi. Ein skoðun er sú að þetta séu pínu­lít­il eld­gos und­ir jökl­in­um. En það eru ýmis vanda­mál við þá hug­mynd. Held­ur sé þetta auk­inn jarðhiti þar sem að vatn safn­ast fyr­ir und­ir jökl­in­um í ein­hvern tíma,“ seg­ir jarðeðlis­fræðing­ur­inn og bend­ir á að hér heima sé alltaf fyr­ir­boði á eld­gos­um í gegn­um jarðskjálfta­hrin­ur.

Sé það vegna þess að Ísland er með lokuð eld­fjöll. Þrýst­ing­ur mynd­ast og bergið þarf að brotna svo að kvik­an kom­ist upp. Því fylgja jarðskjálft­ar og órói.

„Þetta sjá­um við ekki fyr­ir jök­ul­hlaup. Það vinn­ur gegn þeirri hug­mynd að þetta sé eld­gos.“

Frétt af mbl.is

Óvissa mun ríkja fram að hausti

Mis­mun­andi skoðanir á því hvað veld­ur hlaup­inu

Hann seg­ir að það séu þó séu mis­mun­andi skoðanir á mál­inu þar sem jök­ul­hlaupi fylgi órói sem get­ur líkst gosóróa.

„Hann lík­ist gosóróa en hann get­ur líka verið bara vatnið að fossa þarna niður. Það býr til óróa. Þannig það eru aðeins mis­mun­andi skoðanir á þessu. Við get­um ekki verið al­veg viss um að þetta sé svona en það bend­ir flest til þess að mínu mati að það byrjaði að safn­ast þarna vatn í ekk­ert lang­an tíma og síðan hleyp­ur það und­an.“

Nefn­ir Magnús Tumi þó að mis­mun­andi skoðanir séu á mál­inu breyti það því ekki að um mjög óvenju­leg­ar aðstæður er að ræða.

„Það verður þarna mik­il aukn­ing og bráðnun í svo­lít­inn tíma og hvað veld­ur því er ekki al­veg ljóst. Þess vegna er lík­leg­ast að þetta séu jarðhita­breyt­ing­ar.“

mbl.is/​Há­kon

Þurfi að fylgj­ast vel með Kötlu

Seg­ir hann ís­lenska nátt­úru mjög sér­stæða með sín­um eld­fjöll­um með jökl­um og ekki enn séu kom­inn mæli­tæki sem geti varað við hlaupi nema þá bara með ör­fárra stunda fyr­ir­vara.

Magnús Tumi tel­ur því mik­il­vægt að fylgj­ast þurfi með Kötlu og skerpa þurfi á því að fólk fari var­lega á svæðinu.

Er hætt­an liðin hjá?

„Miðað við sög­una er ólík­legt að það komi eitt­hvað annað í fram­haldi af þessu en við mun­um nátt­úru­lega bara fylgj­ast með því hvernig þetta þró­ast á næst­unni upp á það hvort að það er auk­inn jarðhiti þarna,“ seg­ir Magnús Tumi og bæt­ir við:

„Það þarf bara að vera mjög vak­andi fyr­ir Kötlu af því að hún er svo ná­lægt byggð. Það verður að passa upp á að fylgj­ast alltaf vel með henni. Það er bara part­ur af því að búa á Íslandi.“