Ævar Pálmi Pálma­son, yf­ir­maður kyn­ferðis­brota­deild­ar lög­regl­unn­ar á höfuðborg­ar­svæðinu, seg­ir mik­il­vægt að taka al­var­lega það sem fram kem­ur í Íslensku æsku­lýðsrann­sókn­inni, að 280 börn í 8. til 10. bekk hafi svarað ját­andi að ein­hver full­orðinn hafi mis­notað þau kyn­ferðis­lega.

„Við verðum að taka mark á þess­um töl­um og taka þær al­var­lega. Þetta er eins og er það besta rann­sókn­in sem við höf­um sem gef­ur ákveðnar vís­bend­ing­ar,“ seg­ir Ævar í sam­tali við mbl.is.

Í sömu rann­sókn svöruðu 750 börn á sama aldri því ját­andi að jafn­aldri hefði beitt þau kyn­ferðisof­beldi.

Í lok nóv­em­ber var rætt við Kol­brúnu Hrund Sig­ur­geirs­dótt­ur, verk­efn­a­stýru of­beld­is- og kyn­heil­brigðismála hjá Barna­heill, sem sagði stöðuna tölu­vert verri en flest­ir gerðu sér grein fyr­ir, þegar kem­ur að kyn­ferðisof­beldi gegn börn­um. Þreytu hefði gætt í umræðu um kyn­ferðisof­beldi og mála­flokk­ur­inn orðið út und­an. Fyr­ir vikið hefði of­beldið þrif­ist sem aldrei fyrr.

Frétt af mbl.is

„Eins og við séum að leggja börn á hlaðborð“

Má leiða að því lík­ur að færri til­kynni

Ævar tek­ur und­ir með Kol­brúnu að umræðan um hafi minnkað, enda komi hún oft í bylgj­um.

„Auðvitað hef­ur op­in­ber umræða um kyn­ferðis­brot minnkað, kannski eðli­lega því þetta kem­ur oft í bylgj­um. Það var gríðarleg umræða í kring­um #met­oo-bylgj­urn­ar, hvort það sé hægt að segja að umræðan sé þreytt, ég þori ekki að fara með það, en við finn­um fyr­ir því að umræðan hef­ur klár­lega minnkað,“ seg­ir Ævar.

„Hvort það eitt og sér hafi áhrif á það hvort fólk komi síður og til­kynni brot, en það má al­veg leiða að því lík­um. Það er al­veg á hreinu að þegar umræðan er meiri um til­tekna mála­flokka, þá finn­um við fyr­ir því í til­kynn­ing­um á þeim mála­flokk­um.“

Brot gegn börn­um 45% allra til­kynn­inga

Á síðasta ári voru kyn­ferðis­brot gegn börn­um 45 pró­sent allra kyn­ferðis­brota sem til­kynnt voru til lög­reglu, eða 71 brot. Stór hluti þeirra fell­ur und­ir sta­f­ræn kyn­ferðis­brot, eða eitt­hvað sem byrj­ar sem sta­f­rænt brot og verður svo lík­am­legt.

Al­mennt hef­ur orðið mik­il fjölg­un á sta­f­ræn­um kyn­ferðis­brot­um og eru börn oft bæði þolend­ur og gerend­ur í slík­um mál­um. 

„Ég hef oft komið inn á þetta áður með snjall­tæk­in, eins og þau eru góð og bjóða upp á mik­il gæði, hvað þau geta verið hættu­leg líka og boðið hætt­unni heim. Sér­stak­lega með yngri börn, for­eldr­ar verða að vera meira á verði og vak­andi fyr­ir því hvað þau eru að gera þegar þau láta barnið sitt hafa snjallsíma og opna fyr­ir þau inn á in­ter­netið.“

Sam­skipti í gegn­um tölvu­leiki vara­söm

Kol­brún benti á að skyn­söm börn gætu líka lent í klón­um á níðing­um sem plata þau upp úr skón­um. Ævar tek­ur und­ir það.

„Það geta all­ir lent í því. Ásætt­an­lega skyn­samt fólk á öll­um aldri. Mark­miðið er að blekkja eða tæla og það er ekk­ert skrýtið að vel skyn­samt fólk falli í gryfj­una. Þetta er bara eins og inn­brotsþjóf­ar í raun­heim­um, þeir reyna að dylja slóð sína með því að fela fót­spor­in eða setja upp hanska þegar þeir brjót­ast inn.“

Þá bend­ir Ævar á að það séu ekki bara sam­skipta­for­rit­in í snjall­tækj­un­um sem séu vara­söm, held­ur eigi það líka við um alla tölvu­leiki þar sem hægt er að hafa sam­skipti við annað fólk í gegn­um netið. Eins og til dæm­is tölvu­leik­ur­inn Roblox sem er mjög vin­sæll meðal barna og ung­linga og hægt er að spila í snjall­tækj­um, PC-tölvu og Playstati­on.

„Þetta er bara ann­ar vett­vang­ur. Það er mörg­um sem finnst Roblox vera sak­laus. En við höf­um verið með dæmi og brot hérna á Íslandi þar sem brotamaður tældi unga drengi á Playstati­on, þeir voru að spila leiki á net­inu.“

For­eldr­ar hugsi sig tvisvar um

Aðspurður hvort lög­regl­an geti með ein­hverj­um hætti gripið inn í varðandi for­varn­ir, svar­ar hann því ját­andi, lög­regl­an geti haft áhrif, en það þurfi all­ir að taka hönd­um sam­an.

„Þarna þarf allt sam­fé­lagið að stíga inn. Ekki bara stofn­an­ir, skól­arn­ir eða lög­regl­an, held­ur líka kannski mik­il­væg­asta stofn­un­in af öll­um, sem er fjöl­skyld­an.“

Ævar seg­ir að allt byrji þetta heima og því sé mik­il­vægt að for­eldr­ar hugsi sig tvisvar um eða und­ir­búi börn­in sín áður en þau fá snjallsíma. Fræðsla og for­varn­ir sé það sem skipti mestu máli. Það hafi sýnt sig að það skili ár­angri.

„Þegar það er umræða um til­tekna mála­flokka eða brotaaðferðir, í svona litlu sam­fé­lagi eins og Íslandi, þá kemst meðvit­und­in út í sam­fé­lagið til­tölu­lega fljótt. Þá sést yf­ir­leitt að í kjöl­far umræðunn­ar þá átt­ar fólk sig á því eða fræðist og finn­ur fyr­ir for­vörn­un­um.“

Mik­il­vægt sé að viðhafa stöðuga fræðslu og for­varn­ir, ekki bara að fara í tíma­bund­in verk­efni.

Þá sé gott að nýta vett­vang­inn, það sem snjallsím­inn og netið bjóði upp á, til að fræða börn. Lík­lega sé auðveld­ast að ná til þeirra með þeim hætti.

„Ég held að flest börn eyði meiri tíma í hinum sta­f­ræna heimi held­ur en ég gerði í fé­lags­miðstöðinni í gamla daga eða úti í leikj­um.“