Banda­rísk stjórn­völd hafa í gegn­um tíðina sýnt því skiln­ing að Íslend­ing­ar upp­fylli ekki mark­mið ríkja Atlants­hafs­banda­lags­ins um út­gjöld til varn­ar­mála, seg­ir Þor­gerður Katrín Gunn­ars­dótt­ir ut­an­rík­is­ráðherra.

Hún seg­ir ekk­ert benda til þess að varn­ar­samn­ing­ur ríkj­anna sé ekki enn í gildi.

Í sam­tali við mbl.is seg­ir Þor­gerður að full­trú­ar ís­lenskra stjórn­valda hafi rætt við Mark Rutte, fram­kvæmda­stjóra Atlants­hafs­banda­lags­ins, og óskað eft­ir að hann eins og for­veri hans í starfi, Jens Stolten­berg, út­skýri sér­stöðu Íslands fyr­ir Don­ald Trump Banda­ríkja­for­seta og hvers vegna við höf­um ekki varið eins miklu til varn­ar­mála og aðrar þjóðir.

Frétt af mbl.is

Íhug­ar að verja ekki NATO-ríki und­ir viðmiðinu

Þurf­um að leggja meira af mörk­um

Fjallað var um á mbl.is fyrr í dag hvernig Trump íhug­ar nú stefnu­breyt­ingu í varn­ar­mál­um sem varðar varn­ar­sam­starf við önn­ur ríki Atlants­hafs­banda­lags­ins. 

Banda­rík­in kæmu þá mögu­lega ekki til varn­ar öðru ríki, verji það ekki þegar 2% af lands­fram­leiðslu til varn­ar­mála. Ísland er langt frá því að ná því marki.

„Það er ekk­ert sem bend­ir til þess að varn­ar­samn­ing­ur á milli ríkj­anna sé ekki í gildi. Hann hef­ur verið í gildi síðan 1951, þegar hann var und­ir­ritaður. Það hafa verið upp­færsl­ur síðan en það eru eng­ar vís­bend­ing­ar um það af hálfu Banda­ríkja­manna að þeir ætli ekki að standa við varn­ar­samn­ing­inn,“ seg­ir Þor­gerður og held­ur áfram:

„Hitt er síðan að við þurf­um að leggja meira af mörk­um til varna. Við þurf­um að hraða þess­ari vinnu við varn­ar- og ör­ygg­is­mál sem ég er búin að boða og verður í þver­póli­tísku sam­tali allra flokka auk sér­fræðinga. Við þurf­um að gefa út merki um að við erum að taka þessa hluti al­var­lega, og það er meðal ann­ars það sem ég hef verið að leggja áherslu á, að efla okk­ar tæki.“

Hún seg­ir nauðsyn­legt að efla innviði til að gæta að ör­yggi Íslend­inga og vörn­um.

„Hvort sem það er inn­an lög­regl­unn­ar. Með því að byggja enn frek­ar upp hjá land­helg­is­gæsl­unni. Við höf­um verið að fá CERT­IS-netör­ygg­is­sveit­ina hingað í hús. Allt er þetta gert með það að mark­miði að við erum að reyna að vinna þetta enn bet­ur sam­an.“

Útgjöld­in langt und­ir viðmiðum

Árið 2014 settu ríki Atlants­hafs­banda­lags­ins sér mark­mið um að verja 2% af vergri lands­fram­leiðslu í varn­ar­mál.

Útgjöld ís­lenska rík­is­ins til varn­ar­mála hafa auk­ist jafnt og þétt síðustu ár, eins og sjá má í síðustu skýrslu ut­an­rík­is­ráðherra um ut­an­rík­is- og alþjóðamál. Íslend­ing­ar eru þó langt frá því að upp­fylla þetta mark­mið.

Árið 2023 vörðu ís­lensk stjórn­völdu aðeins 0,14% af vergri lands­fram­leiðslu í varn­ar­mál.

Erum við ör­ugg um að banda­rísk stjórn­völd líti á það þannig að það sé í lagi að við upp­fyll­um ekki þetta mark­mið um tvö pró­sent­in?

„Það var það síðast og til að mynda, þáver­andi fram­kvæmda­stjóri NATO, Jens Stolten­berg, út­skýrði mjög vel fyr­ir Trump þá af hverju stæði á því að við vær­um svona miklu lægri í okk­ar fram­lög­um og að á móti vær­um við að gera ým­is­legt annað sem aðrar þjóðir væru kannski ekki eins mikið að gera, ekki síst út frá legu lands­ins,“ seg­ir Þor­gerður.

Hún ít­rek­ar að ekki megi gleyma því að Ísland sé á áhrifa­svæði Banda­ríkja­manna, sem þeir telja að þurfi að passa sér­stak­lega upp á. 

„Við höf­um líka talað við Rutte, nýj­an fram­kvæmda­stjóra, og beðið hann um að halda þess­um sjón­ar­miðum á lofti eins og for­veri hans í starfi gerði. Við erum auðvitað meðvituð um það að margt geti breyst, en áður hef­ur verið skiln­ing­ur á þess­ari aðstöðu okk­ar. En það þýðir ekki að þó skiln­ing­ur­inn sé til staðar að við ger­um ekki neitt. Við þurf­um, ein­fald­lega í ljósi okk­ar eig­in hags­muna­mats og okk­ar eig­in grein­ing­ar – þá þurf­um við líka að gera meira.“

Frétt af mbl.is

„Raun­veru­leik­inn sem við horf­umst í augu við í dag“

Verðugir banda­menn

Stefn­um við nú að því að verja 2% í varn­ar­mál eða erum við með annað mark­mið?

„Það er meðal ann­ars hluti af því að við þurf­um að hraða vinn­unni á ör­ygg­is- og varn­ar­stefn­unni og fá þessa aðila, allra flokka á Alþingi auk sér­fræðinga, til þess að bæði meta það hvað þarf að leggja til viðbót­ar í ör­ygg­is- og varn­ar­fram­lög, hvað við þurf­um að gera til þess að ýta und­ir okk­ar varn­ir, fæl­ing­ar­mátt og svo fram­veg­is – hvað það er sem að við get­um byggt enn frek­ar upp,“ seg­ir Þor­gerður.

„Við vilj­um verða álitn­ir sem verðugir banda­menn, við erum með mikla þjón­ustu – við erum að auka hana. Við erum öfl­ugt gesta­ríki. Við erum að fá bæði Banda­ríkja­menn og Evr­ópu­menn sem sinna loft­rým­is­gæslu og kaf­báta­leit, sem er líka í þeirra þágu. Við höf­um sagt það á síðustu árum að kaf­bát­ar eru vel­komn­ir í okk­ar lög­sögu.“

Hún seg­ir það ekki munu standa á þess­ari rík­is­stjórn að auka við slíka þjón­ustu.

„Allt svona skipt­ir máli,“ seg­ir hún og nefn­ir í því sam­hengi að það spari banda­rísk­um kaf­bát­um mik­inn kostnað að geta fengið þjón­ustu hér þegar þeir eru í eft­ir­liti, í stað þess að þurfa að leita til annarra ríkja.

Hún seg­ir nauðsyn­legt að sækja fram eins og aðrar Evr­ópuþjóðir. Ekki sé hægt að dvelja við nú­ver­andi stöðu í varn­ar­mál­um.

„En Banda­rík­in vita það al­veg eins og aðrar Evr­ópuþjóðir inn­an NATO að við erum ekki með her, en við upp­fyll­um okk­ar skuld­bind­ing­ar með öðrum hætti.“

Frétt af mbl.is

Fóru yfir stöðuna með stór­veld­un­um

Frétt af mbl.is

Vinna „sem ein heild“ í ut­an­rík­is­ráðuneyt­inu

Vill ræða við Ru­bio

Þor­gerður hef­ur þegar átt óform­leg sam­töl við Pete Heg­seth, varn­ar­málaráðherra Banda­ríkj­anna, og hef­ur óskað eft­ir sam­tali við ut­an­rík­is­ráðherr­ann Marco Ru­bio.

„Það hef­ur verið vin­semd að mínu mati. Ég tel að menn átti sig á að sam­skipti ríkj­anna hafi verið góð í gegn­um tíðina. Ekki síst meðal ann­ars á fyrra kjör­tíma­bili Trumps, þá styrkt­ust bönd­in á milli þjóðanna enn frek­ar. Ég vona að það verði áfram.“

Eft­ir spennuþrung­inn fund í Hvíta hús­inu í síðustu viku þar sem Don­ald Trump Banda­ríkja­for­seti og J.D Vance vara­for­seti létu Volodimír Selenskí Úkraínu­for­seta heyra það, birti fjöld­inn all­ur af evr­ópsk­um leiðtog­um stuðnings­yf­ir­lýs­ing­ar við Úkraínu á sam­fé­lags­miðlum, þar á meðal Þor­gerður og Kristrún Frosta­dótt­ir for­sæt­is­ráðherra.

Þurf­um að tala var­lega en styðja Úkraínu skýrt

Spurð hvort hún telji að ís­lensk­ir stjórn­mála­menn þurfi að gæta var­færn­is, þegar kem­ur að yf­ir­lýs­ing­um í garð Banda­ríkj­anna í ljósi varn­ar­samn­ings okk­ar, svar­ar Þor­gerður:

„Jú, ég held að við þurf­um vissu­lega að tala var­lega en við þurf­um líka að vera al­veg skýr með stuðningi okk­ar við Úkraínu. Það er al­veg ljóst.“

Hún seg­ir það al­veg ljóst að það sé Rúss­land sem hafi ráðist inn í Úkraínu.

„Við stönd­um með Úkraínu, við Íslend­ing­ar.“

Áhersla á að rækta tengsl í Washingt­on

Hún seg­ir Íslend­inga eiga allt und­ir því að alþjóðalög séu virt.

„En um leið, þegar kem­ur að Banda­ríkj­un­um, þá vil ég und­ir­strika að hags­muna­gæsla gagn­vart Banda­ríkj­un­um er meg­in­verk­efni sendi­ráðs Íslands í Washingt­on. Þar eru auðvitað ör­ygg­is- og varn­ar­mál, viðskipta- og efna­hags­mál – það eru burðarliðirn­ir í starfi sendi­ráðsins.

Það er mik­il áhersla hjá sendi­herr­an­um og fólk­inu okk­ar úti á að rækta sam­skipti og tengsl­in við banda­ríska þing­menn, sama hvort þeir séu full­trúa- eða öld­unga­deild­arþing­menn, eða full­trú­ar stjórn­valda – stjórn­sýsl­an, áhrifa­fólk eða hug­veit­ur.“

Frétt af mbl.is

Hef­ur rætt við Heg­seth og vill tala við Ru­bio