Kristín Tómasdóttir fjölskyldumeðferðarfræðingur segir pressuna sem skilnaðarforeldrar
finni gjarnan fyrir í tengslum við stóra viðburði í lífi barnsins vera algjörlega óraunhæfa. Ástæða séu fyrir að fólk skilur og að baki geti legið særindi sem ekki verði tekin í burtu á augnabliki. Hver fjölskylda þurfi að finna hvernig best sé að haga málum í kringum t.d. fermingarveisluna og ef tvær veislur séu til þess fallnar að fólk finni fyrir öryggi sé það
hið besta mál.

Kristín sérhæfir sig aðallega í paramálum, en undir það falla m.a. skilnaðir, ný sambönd og samsettar fjölskyldur. Sjálf hefur Kristín reynslu af því síðastnefnda þar sem hún átti dreng úr fyrra sambandi, og eiginmaður hennar eina dóttur, þegar þau kynntust.

Nú þegar líður að stórum áfanga í lífi fermingarbarna er ekki úr vegi að fá hennar innlegg og álit á veisluhöldum til heiðurs börnum í skilnaðar- og samsettum fjölskyldum.

Engin sérstök uppskrift

„Það eru ekki til nein fræði um hvernig haga eigi veisluhöldum í kringum stóra sem smáa áfanga í lífi barna. Hjálplegast er að vega og meta aðstæður út frá hverri og einni fjölskyldu. Það sem reynist einni fjölskyldu vel getur orðið algjör martröð fyrir aðra,“ segir Kristín og ítrekar að mikil pressa sé á fráskildum foreldrum sem oft reynist frekar óraunhæf, til dæmis að þeir eigi að halda veislur saman og vera „góðir vinir“.

Þá er þessi vísan til þess að fólk sé að sundra fjölskyldum með því að fara hvort sína leiðina sem suð í eyrum Kristínar. Barn eigi enn báða foreldra sem séu fjölskylda þess þrátt fyrir að aðstæður hafi breyst, eins og hún bendir á.

„Ekki má gleyma að fólk skilur af ástæðu,“ áréttar Kristín og skírskotar til þess, eins og gengur og gerist, að skilnaðir eru oft og tíðum ekki af hinu góða. Að baki liggi oft langvarandi tengslaleysi, togstreita eða særindi. „Sem getur kallað á erfið eða flókin samskipti,“ og þá sé alveg eins líklegt að fólk ræðist við í algjöru lágmarki.

Kristín segir mikilvægt að taka inn í myndina að það sé ekki endilega barninu fyrir bestu að fjölskyldur reyni og finnist þær jafnvel þvingaðar til að halda sameiginlega veislu því til heiðurs, þar sem togstreitan geti verið svo mikil að hún sé nánast áþreifanleg í andrúmsloftinu.

„Börn eru svo næm og viðkvæm og þau skynja andrúmsloftið miklu betur en við höldum. Það er ekkert gaman fyrir barn að hafa alla saman komna í veislusal þar sem mamman og pabbinn, ömmurnar og afarnir verða stíf og þvinguð. Togstreitan situr í beinum barna.“

Það sem gert er í „góðri trú“ fyrir börnin getur verið mjög íþyngjandi fyrir þau, að sögn Kristínar.

Blandaðar fjölskyldur

„Börn eru yfirleitt örugg með það sem foreldrar þeirra eru öryggir með. Ef öryggi foreldra er að halda tvær veislur þá getur það bara verið hið besta mál,“ bætir hún við.

Spurð hvað henni finnist um það þegar fólk setji barnið ekki í forgang vegna hatrammra deilna sín á milli svarar Kristín: „Það vilja allir vera góðir við börn.“ Og ákveði foreldrar að halda hvort sína veisluna sé verið að hlífa barninu við þvinguðum samskiptum, vegna þess að þau taka á fyrir annan aðilann, eða báða, segir hún.

Kristín kemur einnig inn á áskorunina sem felst í að vera stjúpforeldri og að oft séu gerðar mjög óraunhæfar kröfur til stjúpmömmu eða stjúppabba.

„Það er mikilvægt að hver og ein fjölskylda skilgreini fyrir sig hvaða hlutverki nýir makar gegni sem stjúpforeldrar og þá sé ekki hægt að ætlast til of mikils né lítils af þeim,“ segir Kristín og bætir við að vissulega þurfi að taka tillit til aldurs barna o.s.frv.

„Ný verkefni og hlutverk í lífinu geta verið mjög spennandi til að byrja með og því verður vandi í tengslum við stjúptengsl oft ekki áþreifanlegur fyrr en hann er farinn að reyna á seiglu og þolinmæði. Því getur reynst hjálplegt fyrir fólk sem er að setja saman fjölskyldur að fá fræðslu og aðstoð áður en vandinn er farinn að láta á sér kræla.“

Einstök aðlögunarhæfni

Kristín lýsir því þegar fólk kemur til hennar í öngum sínum vegna skipulagningar á fermingarveislu og öðrum viðburðum tengdum barninu og er að velta fyrir sér „hvað megi“ og „hvað megi ekki“. Léttirinn sé svo mikill þegar hún bendir skjólstæðingum sínum á að skipulagið fari eftir hverjum og einum og hver og einn fari sínar leiðir.

„Börn hafa alveg einstaka aðlögunarhæfni,“ segir hún og ef niðurstaðan verði á þá leið að gera hlutina sitt í hvoru lagi og foreldrar séu ásáttir um það þá verði barnið einnig líklegra til að verða sátt.

Kristín bendir á að foreldrar séu best til þess fallnir að meta aðstæður og taka ákvarðanir sem henta sínu barni, ekki eigi að láta barn um slíka ábyrgð. Það ýtir undir aukið öryggi barns ef skilnaðarforeldrarnir taka ákvörðun sem báðir eru sáttir við.

„Skilnaðartíðni hér er svipuð og í þeim löndum sem við berum okkur saman við eða tæplega 43% en þrátt fyrir það er lítið sem grípur foreldra sem standa í erfiðum samskiptum eftir skilnað.“ Í því samhengi nefnir Kristín að 92% skilnaða endi vel og í þeim tilfellum vinni fólk úr sínum málum með tímanum.

En eftir stendur hópur sem hægt væri að styðja margfalt betur við.

„Íslenska kerfið veitir enga almennilega aðstoð við fólk sem glímir við langvarandi togstreitu eftir skilnað.“ Henni finnst það ágalli sem mætti laga og nefnir að um sé að ræða einungis 8% skilnaðarforeldra.

„Þrátt fyrir erfiðleikana sem oft fylgja breyttum aðstæðum þá viljum við hafa skilnaðarhlutfallið eins hátt og raunin er því það sannar að fólk hafi frelsi til að velja. Þess vegna þarf heldur ekki að líta það neikvæðum augum að fólk skilji og kjósi að gera hlutina í sitt í hvoru lagi því þegar öllu er á botninn hvolft vegur hamingja foreldra gríðarlega þungt í lífi barna þó svo að hlutirnir verði öðruvísi en áður,“ segir hún.

„Skilnaðartíðni hér er svipuð og í þeim löndum sem við berum okkur saman við eða tæplega 43% en þrátt fyrir það er lítið sem grípur foreldra sem standa í erfiðum samskiptum eftir skilnað.“