Gætum séð fjölgun ferðamanna frá Evrópu

Vextir á Íslandi | 20. mars 2025

Gætum séð fjölgun ferðamanna frá Evrópu

Ásgeir Jónsson seðlabankastjóri segir hátt gengi dollara meðal annars hafa haldið uppi miklum heimsóknum ferðamanna frá Bandaríkjunum, spurður um áhrif þess ef ferðamönnum þaðan fer að fækka hér á landi og möguleg áhrif á verðbólgu.

Gætum séð fjölgun ferðamanna frá Evrópu

Vextir á Íslandi | 20. mars 2025

mbl.is/Karítas

Ásgeir Jóns­son seðlabanka­stjóri seg­ir hátt gengi doll­ara meðal ann­ars hafa haldið uppi mikl­um heim­sókn­um ferðamanna frá Banda­ríkj­un­um, spurður um áhrif þess ef ferðamönn­um þaðan fer að fækka hér á landi og mögu­leg áhrif á verðbólgu.

Ásgeir Jóns­son seðlabanka­stjóri seg­ir hátt gengi doll­ara meðal ann­ars hafa haldið uppi mikl­um heim­sókn­um ferðamanna frá Banda­ríkj­un­um, spurður um áhrif þess ef ferðamönn­um þaðan fer að fækka hér á landi og mögu­leg áhrif á verðbólgu.

„Þó að Ísland sé dýrt hef­ur það ekk­ert verið sér­stak­lega dýrt miðað við Banda­rík­in. Það er viðbúið að lækk­un á doll­ar og lækk­un á hluta­bréfa­markaði úti, sem áhrif hef­ur á eign­ir fólks, leiði til þess að fólk fari minna í ferðalög.“

mbl.is/​Karítas

Seðlabanka­stjóri seg­ir í sam­tali við mbl.is að nú virðist sem í gangi sé hliðrun milli evru og doll­ars. Doll­ar­inn hafi verið að veikj­ast og evr­an að styrkj­ast.

Velt­ir Ásgeir því upp að hugs­an­lega komi fleiri ferðamenn frá Evr­ópu þegar evr­an styrk­ist. Þá seg­ir hann að raun­gengi krón­unn­ar hafi hækkað svo­lítið, hún hafi verið að styrkj­ast og það eitt og sér hafi áhrif á ferðaþjón­ustu.

„Ef ferðaþjón­usta veikist mun það hægja á hag­vexti og vinnu­afls­eft­ir­spurn sem leiðir af því að hag­kerfið kæl­ist frek­ar. Á sama tíma hef­ur minni út­flutn­ing­ur áhrif á gengið og lægra gengi hækk­ar verðbólgu.“

Ekki orðið var við fram­leiðnis­tökk eða bætt viðskipta­kjör

Spurður um áhrif kjara­samn­inga við kenn­ara og hugs­an­leg­ar hækk­an­ir þjón­ustu­gjalda sveit­ar­fé­laga í kjöl­farið seg­ir Ásgeir að sveit­ar­fé­lög hafi ekki velt mikl­um hækk­un­um út í verðlagið á þessu ári.

„Þau gerðu það tölu­vert árið á und­an. Ég held að það gæti valdið óánægju hjá t.d. ASÍ ef það verður aft­ur gert.“

Seg­ir hann stærst­an hluta af kostnaði sveit­ar­fé­laga vera laun og að mögu­lega þurfi að eiga sér stað sam­tal milli rík­is­ins og sveit­ar­stjórna um tekju­skipt­ingu og ein­hverja sam­eig­in­lega ábyrgð.

Talað var um að kenn­ara­samn­ing­ar yrðu tekn­ir út fyr­ir sviga sem leiðrétt­ing. Er inni­stæða fyr­ir kröfu annarra stétta um sam­bæri­leg­ar launa­hækk­an­ir?

„Nei, ekki þegar þú ert að tala um heild­ar­kerfið. Ef við töl­um bara um einka­geir­ann eða fram­leiðslu­grein­ar er ein­hver fram­leiðni eða bati í viðskipta­kjör­um við út­lönd og það að við séum að fá hærra verð fyr­ir okk­ar vöru er­lend­is er alltaf það sem get­ur tal­ist inni­stæða fyr­ir launa­hækk­un­um.“

Seg­ist Ásgeir ekki hafa orðið var við eitt­hvert fram­leiðnis­tökk hér á Íslandi og seg­ir viðskipta­kjör ekki hafa verið að batna.

Höfr­unga­hlaup ef sá skiln­ing­ur rofn­ar

„Án þess að ég sé að lýsa skoðunum mín­um á ein­staka kjara­samn­ing­um. Ef kenn­ar­ar eru tekn­ir út fyr­ir sviga þá þarf það að vera trú­verðugt og setja verður upp ár­ang­ur­s­viðmið og gæta þess að launa­hækk­an­ir séu tengd­ar ein­hverj­um ár­angri sem samn­ing­arn­ir eiga að skila fyr­ir þjóðina, eins og í bættu mennta­kerfi.

Það er ekki sjálf­gefið að það að hækka laun ein­hverra hópa komi til baka til þjóðarbús­ins. Þannig held ég að það sé mjög mik­il­vægt hvernig samn­ing­un­um er fylgt eft­ir og að það verði tryggt að ein­hver trú­verðugur ár­ang­ur verði. Ég held að það sé erfitt fyr­ir okk­ur öll að vera á móti því að fá bætta mennt­un,“ seg­ir Ásgeir.

Hann seg­ir Seðlabank­ann telja lífs­kjara­samn­ing­inn síðasta vor mjög mik­il­væg­an. Þess vegna sé mik­il­vægt að það sé sam­eig­in­leg­ur skiln­ing­ur á vinnu­markaðnum um að all­ir verði á sama hraða.

„Ef sá skiln­ing­ur rofn­ar fáum við það sem kall­ast höfr­unga­hlaup,“ seg­ir Ásgeir og vís­ar til þess þegar einn hóp­ur­inn biðji um hækk­un og sá næsti um meiri hækk­un og svo fram­veg­is.

„Þó að Seðlabank­inn sé ekki aðili að kjara­samn­ing­um þá er þetta auðvitað eitt­hvað sem við höf­um áhyggj­ur af.“

Ásgeir seg­ist per­sónu­lega hafa verið ánægður með hvernig verka­lýðsarm­ur­inn og at­vinnu­rek­end­ur töluðu um fram­leiðni í kring­um lífs­kjara­samn­ing­ana og seg­ist hann minna að stofna eigi fram­leiðni­nefnd. Ég var mjög ánægður með sam­starfið sem var í kring­um þann samn­ing.

„Ég er að vona að það geti leitt til þess að ein­hverju leyti verði hægt að setja ein­hver sam­eig­in­leg mark­mið, eins og að tengja hag­vöxt við launa­hækk­an­ir og verðmæta­sköp­un þjóðar­inn­ar því við erum mjög háð því sem okk­ur heppn­ast að selja í út­lönd­um á þess­ari pínu­litlu eyju.“

Náum mögu­lega að spila okk­ur í gegn

Spurður út í áhrif tolla­stríðs seg­ir Ásgeir ekk­ert hafa komið fram sem breyt­ir því sem Seðlabank­inn hef­ur sett upp.

„Banda­rík­in hafa tekið ákvörðun að leggja tolla á sín landa­mæri og aðrar þjóðir hafa brugðist við en við höf­um ekki séð t.d. að Evr­ópa og Kína séu að fara í tolla­stríð eða Suður-Am­er­íka og Asía, þannig að það sem gæti al­veg gerst væri að heim­ur­inn haldi áfram. Kan­ada fari að versla við Evr­ópu og við fær­um að ein­hverju marki viðskipti okk­ar til annarra landa og Banda­ríkja­menn færu aðeins til hliðar.“

Þá seg­ir Ásgeir tengsl tolla og gjald­miðla skipta máli. Toll­ar á landa­mær­um Banda­ríkj­anna ættu að öllu jöfnu að styrkja doll­ar­inn ef aðeins er litið á vöru­skipti. Al­mennt séð hafi þó verið dregið úr vægi Banda­ríkj­anna sem út­gef­anda doll­ars­ins sem forðamynt­ar.

„Doll­ar­inn er að lækka. Það get­ur al­veg haft þýðingu líka. Það er erfitt að gera sér grein fyr­ir því hvað ger­ist. Mögu­lega náum við að spila okk­ur nokk­urn veg­inn í gegn­um þetta.

Evr­an er að hækka og í Þýskalandi verða rík­is­út­gjöld auk­in sem mun ýta eft­ir­spurn af stað þar og hærri evra mun gera það arðvæn­legra fyr­ir okk­ur að flytja vör­ur þangað.“

Verð á mat­væl­um og var­an­leg­um neyslu­vör­um skipt­ir máli

Spurður út í verðhækk­an­ir á Íslandi sem af­leiðingu af tolla­stríði og verðhækk­un­um er­lend­is seg­ir Ásgeir erfitt að spá fyr­ir um slíkt.

„Það er sér­stakt að Banda­ríkja­menn setja tolla á ál og stál sem eru fram­leiðsluþætt­ir en ekki full­unn­ar vör­ur. Það sem skipt­ir okk­ur máli er verð á var­an­leg­um neyslu­vör­um og mat­væla­verð en Banda­ríkja­menn eru stór­ir mat­væla­út­flytj­end­ur.“

Lýs­ir hann því sem gerðist eft­ir covid sem var að verð hækkaði al­mennt á var­an­leg­um neyslu­vör­um eins og bíl­um, heim­ilis­tækj­um og fleiru. Seg­ir hann það al­veg kunna að ger­ast núna.

„Það sem við erum að sjá núna er að ein­hverju marki það að þessi þróun sem var í lækk­un kostnaðar, aukn­ingu alþjóðaviðskipta, færslu iðnaðar og starfa til Asíu. Sú þróun er að ein­hverju marki að ganga til baka. Við sjá­um t.d. að í Evr­ópu er skort­ur á vinnu­afli þó að það sé ekki endi­lega mik­ill hag­vöxt­ur.

Það er erfitt að gera sér grein fyr­ir þessu en það sem kæmi fyrst inn væru áhrif af hækk­un mat­væla­verðs.“

mbl.is