Fyrst er mik­il­vægt að skilja hvernig vöru­viðskipti heims­ins ganga fyr­ir sig og m.a. hvernig hlut­verk doll­ar­ans sem vara­forðamynt heims­ins skekk­ir frjáls viðskipti. Banda­rík­in gnæfa yfir öll lönd með yfir 1.000 millj­arða doll­ara í ár­leg­an vöru­skipta­halla. Stærsti hluti inn­flutn­ings kem­ur frá Kína, sem er með hæsta af­gang af vöru­viðskipt­um heims­ins.

Á frjáls­um markaði jafn­ar gengi gjald­miðla út viðskipta­halla. Hins veg­ar er málið ekki svo ein­falt. Banda­ríkja­dal­ur er notaður í meira en helm­ingi vöru­viðskipta heims­ins og yfir helm­ing­ur af vara­forða þjóðríkja er bund­inn í doll­ar. Auk þess er heilt fjár­mála­kerfi með doll­ara utan Banda­ríkj­anna sem nefn­ist euro-doll­ara­kerfið sem skap­ar eft­ir­spurn eft­ir doll­ur­um. Heim­ur­inn þarf því stöðugt að kaupa um­tals­vert magn doll­ara til þess að halda kerf­inu gang­andi.

Þetta fyr­ir­komu­lag leiðir af sér að gengi Banda­ríkja­doll­ar­ans er því mun hærra skráð en ella. Af þeim sök­um eiga Banda­rík­in erfiðara með að ná er­lend­um vöru­skipt­um sín­um í jafn­vægi, sem sýn­ir sig best í viðvar­andi vöru­skipta­halla Banda­ríkj­anna sem hef­ur auk­ist streitu­laust frá því að gullfót­ur­inn var af­num­inn árið 1971.

Þessi vöru­skipta­halli er einnig ein­kenni þjóðríkja sem búa við gjald­miðil sem er vara­forðamynt heims­ins og er leið þeirra til að koma auknu magni gjald­miðils síns í um­ferð. Þetta bygg­ir á kenn­ing­um hag­fræðings­ins Robert Triff­in, sem kallaði þetta fyr­ir­brigði „Triff­in-þver­sögn­ina“ (e. the Triff­in di­lemma). Vanda­málið er að þetta ástand er ekki sjálf­bært til lengd­ar og veld­ur á end­an­um trú­verðug­leika­skorti á viðkom­andi gjald­miðli eða hærri vaxta­kjör­um á skulda­bréf­um viðkom­andi rík­is.

Sem dæmi um það hef­ur Kína dregið stór­lega úr kaup­um á banda­rísk­um rík­is­skulda­bréf­um og fjár­fest í gulli í staðinn. Vax­andi halli á rík­is­sjóði Banda­ríkj­anna og hækk­andi hlut­fall rík­is­skulda af lands­fram­leiðslu stefn­ir að óbreyttu í mikið óefni, sem mun draga veru­lega úr mætti Banda­ríkj­anna á heimsvísu. Þetta er allt þróun sem Trump er að reyna að snúa við.

En eru toll­ar lausn­in? Fyrst má nefna að hag­fræðikenn­ing­ar tala mjög skýrt gegn toll­um. Þeir draga úr frjáls­um viðskipt­um, sem í grunn­inn skapa verðmæti fyr­ir þjóðir. Toll­ar trufla þetta ferli og leiða oft til hærra vöru­verðs og draga úr hag­vexti.

Fyr­ir þann sem kynn­ir sér hug­mynda­fræði helstu ráðgjafa Don­alds Trumps má fljótt sjá að toll­ar eru að miklu leyti notaðir sem samn­ingatól. Banda­rík­in eru stærsti neyt­andi heims­ins og hafa því mikla samn­ings­stöðu til að knýja fram mark­mið sín. Ein ástæða fyr­ir beit­ingu tolla er einnig sú að þetta er ein stærsta aðgerð sem for­seti Banda­ríkj­anna get­ur beitt án þess að þurfa samþykki Banda­ríkjaþings. Trump get­ur því beitt þeim nán­ast fyr­ir­vara­laust og með hvaða hætti sem hon­um sýn­ist. Miðað við hve hratt hann slær í og úr hót­un­um virðist aug­ljóst að þeir eru notaðir að miklu leyti sem samn­ingatól.

Með þessu von­ast Banda­rík­in til þess að draga úr vöru­skipta­halla lands­ins með til­færslu á fram­leiðslu til Banda­ríkj­anna. Einnig mætti draga helstu viðskipta­lönd að samn­inga­borðinu og ná fram sam­komu­lagi sem lækk­ar gengi banda­ríkja­doll­ar­ans.

Til að draga allt þetta sam­an er ljóst að hót­an­ir Trumps skapa óvissu. Hót­an­ir um tolla virðast helst notaðar sem þrýst­ingsaðferð en ekki sem hag­fræðileg lausn. Lík­legt er að þetta sé mjög bein­skeytt samn­inga­tækni til að ná fram ákveðnum breyt­ing­um á fyr­ir­komu­lagi viðskipta í heim­in­um og gengi doll­ar­ans.

Áhrif þess­ara aðgerða munu skýr­ast fljót­lega en þess ber að geta að kosn­ing­ar á miðju kjör­tíma­bili eru í Banda­ríkj­un­um á næsta ári og þar má telja mik­il­vægt að Trump komi með sterk­um hætti inn til að halda völd­um í full­trúa­deild­inni. Af þeim sök­um má telja ansi ólík­legt að hann ætli sér að skapa lang­tíma glundroða á mörkuðum og spennu í sam­skipt­um við helstu viðskipta­ríki.

Pist­ill­inn birt­ist fyrst í ViðskiptaMogg­an­um sem kom út sl. miðviku­dag.