Vonast til að mæta brýnum þörfum viðkvæms hóps

Vonast til að mæta brýnum þörfum viðkvæms hóps

 

Vonast til að mæta brýnum þörfum viðkvæms hóps

Neyðarástand í málefnum barna | 9. apríl 2025

Haraldur vonast til að uppbygging geti hafist árið 2026.
Haraldur vonast til að uppbygging geti hafist árið 2026. Samsett mynd

Áform eru uppi um að á Far­sæld­ar­túni í Mos­fells­bæ verði byggð upp fjöl­breytt þjón­usta í þágu barna, ung­menna og fjöl­skyldna. Hug­mynd­in er að ýms­ar stofn­an­ir, sjálf­stætt starf­andi sér­fræðing­ar og fé­laga­sam­tök geti haft aðset­ur á svæðinu og að þar muni jafn­vel rísa meðferðarþjón­usta sem mætt get­ur þörf­um barna og fjöl­skyldna sem glíma við fjölþætt­an vanda.

Að sögn Har­ald­ar Lín­dal Har­alds­son­ar, stjórn­ar­for­manns Far­sæld­ar­túns, sjálf­seign­ar­stofn­un­ar í þágu barna, ung­menna og fjöl­skyldna þeirra, er stefnt að því að upp­bygg­ing hefj­ist árið 2026

Á Far­sæld­ar­túni, sem áður hét Skála­tún, hef­ur verið veitt þjón­usta við fatlað fólk frá ár­inu 1954, en fram til árs­ins 2023 var svæðið rekið af sjálf­seign­ar­stofn­un­inni Skála­tún og IOGT á Íslandi. Fatlað fólk hef­ur enn bú­setu á svæðinu, en árið 2023 urðu þær breyt­ing­ar að bæði IOGT og sjálf­seign­ar­stofn­un­in hættu aðkomu að þjón­ust­unni og tók Mos­fells­bær hana yfir.

Ríkið eign­ast allt á end­an­um

Um nokk­urt skeið höfðu staðið yfir viðræður á milli Mos­fells­bæj­ar og IOGT um ráðstaf­an­ir á eign­um, skuld­um og lóðarrétt­ind­um eft­ir að Mos­fells­bær tæki yfir þjón­ust­una við íbúa sem þar eru.

„Niðurstaðan úr þeim viðræðum varð að það voru gerðir samn­ing­ar þar sem IOGT ánafn­ar öll­um eign­um ásamt skuld­um þeim tengd­um og lóðarétt­ind­um til sjálf­seigna­stofn­un­ar sem var stofnuð til að halda utan um þetta, en skil­yrðið er að á end­an­um eign­ist ríkið þetta allt sam­an. Það er líka kvöð í þess­um samn­ingi, að verði ekk­ert af þess­ari upp­bygg­ingu verða til verðmæti sem greiða þarf fyr­ir. Það er skil­yrt í sam­komu­lag­inu að ef þau verðmæti koma til verði þeim skilað til rík­is­ins til að byggja upp þjón­ustu við börn og ung­menni og fjöl­skyld­ur þeirra,“ seg­ir Har­ald­ur.

Ný sjálf­seign­ar­stofn­un, Far­sæld­ar­tún, tók svo við eign­ar­haldi og rekstri fast­eign­anna, und­ir þeim for­merkj­um að á svæðinu yrði veitt þjón­usta í þágu barna, ung­menna og fjöl­skyldna.

Har­ald­ur bend­ir á að Far­sæld­ar­tún sé um 6 hekt­ar­ar lands og að sérstaðan fel­ist í því hægt sé að skipu­leggja þjón­ust­una al­veg frá grunni, miðað við þær kröf­ur sem gerðar eru í dag um þjón­ustu sem mæt­ir þörf­um barna. Hins veg­ar sé það ljóst að ekki er hægt að vera með alla þjón­ustu við börn og ung­menni með fjölþætt­an vanda á ein­um og sama stað.

Farsældartún er um 6 hektara svæði í Mosfellsbæ, sem áður …
Far­sæld­ar­tún er um 6 hekt­ara svæði í Mos­fells­bæ, sem áður hét Skála­tún. mbl.is/Á​rni Sæ­berg

Ekki gert ráð fyr­ir stóru meðferðar­heim­ili

Rætt hef­ur verið um Far­sæld­ar­tún í tengsl­um við nýtt meðferðar­heim­ili sem til stóð að myndi rísa í Garðabæ, en sú hug­mynd var ekki viðruð við bæj­ar­yf­ir­völd í Mos­fells­bæ.

Í tölvu­póst­sam­skipt­um á milli starfs­manna mennta- og barna­málaráðuneyt­is­ins, fjár­málaráðuneyt­is­ins, Barna- og fjöl­skyldu­stofu og Fram­kvæmda­sýslu rík­is­eigna á síðustu tveim­ur árum, þar sem rætt var um stöðu meðferðar­heim­il­is­ins, kom fram að ákvörðun hefði verið tek­in um að reisa það frek­ar á Far­sæld­ar­túni en í Garðabæ, vegna deilna um bygg­ing­ar­rétt­ar­gjöld.

Slíkt meðferðar­heim­ili fell­ur hins veg­ar ekki und­ir hug­mynd­ir að þeirri starf­semi sem gert er ráð fyr­ir að verði á Far­sæld­ar­túni. Meðferðarein­ing­ar sem þar myndu rísa væru frek­ar hugsaðar sem bú­setukjarni/-​ar fyr­ir börn með fjölþætt­an vanda og meðferð fyr­ir börn með væg­ari vanda.

Hlýtt viðmót frá íbú­um Mos­fells­bæj­ar

Vinna við deili­skipu­lag svæðis­ins stend­ur yfir, en það eru Efla og Teikni­stof­an Stika sem sjá um það í sam­starfi við sjálf­seign­ar­stofn­un­ina og þá aðila sem munu mögu­lega flytja á svæðið þegar það verður upp­byggt.

Í byrj­un des­em­ber sl. var hald­inn op­inn íbúa­fund­ur í Mos­fells­bæ um Far­sæld­ar­tún. Mark­miðið með fund­in­um var að upp­lýsa íbúa og aðra hags­munaaðila um þá starf­semi sem fyr­ir­huguð er og er í mót­un á svæðinu.

„Ánægju­legt var að vera á þess­um fundi og finna það hlýja viðmót íbúa Mos­fells­bæj­ar til verk­efn­is­ins sem kom skýrt fram á fund­in­um,“ seg­ir Har­ald­ur.

Haraldur Líndal Haraldsson er stjórnarformaður Farsældartúns.
Har­ald­ur Lín­dal Har­alds­son er stjórn­ar­formaður Far­sæld­ar­túns. mbl.is/​Eyþór Árna­son

Viðræður við starfs­fólk standa yfir

„Að und­an­förnu hafa m.a. farið fram viðræður um upp­bygg­ing­una við starfs­fólk sveit­ar­fé­laga sem koma að þess­um mál­um og starfs­fólk þeirra stofn­ana sem hug­mynd­ir eru um að gætu verið þarna,“ seg­ir Har­ald­ur.

Meðal ann­ars hef­ur verið rætt við Barna- og fjöl­skyldu­stofu, Miðstöð mennt­un­ar og skólaþjón­ustu og Ráðgjaf­ar- og grein­ing­ar­stöð. Þá er hug­mynd­in að á svæðinu rísi ein­hvers kon­ar létt meðferðarþjón­usta og jafn­vel vist­unar­úr­ræði. Einnig að þar geti haft aðset­ur sjálf­stætt starf­andi sér­fræðing­ar og fé­laga­sam­tök, sem starfa í þágu barna og ung­menna.

Einnig eru uppi hug­mynd­ir um að gera ráð fyr­ir íbúð/-​um fyr­ir fjöl­skyld­ur barna af lands­byggðinni sem þurfa að sækja þjón­ustu á svæðinu.

  

Mögu­leik­ar opn­ist með þjón­ust­unni á sama stað

Har­ald­ur tek­ur þó fram að ekki hafi verið tekn­ar form­leg­ar ákv­arðanir um upp­bygg­ing­una.

„Á þessu stigi er þetta allt á umræðustigi. Ríkið hef­ur sín­ar regl­ur um það hvernig til að mynda staðar­val o.s.frv. fer fram og ég tel að við þurf­um að ganga í gegn­um það allt sam­an. En ég tel að við höf­um ým­is­legt upp á að bjóða sem ætti að gera það að verk­um að ríkið gæti horft til þess sem við erum að und­ir­búa,“ seg­ir Har­ald­ur.

„Við sjá­um mikla sam­legðarmögu­leika, þarna yrði hægt að nota sam­eig­in­lega fundaaðstöðu, mötu­neyti og starfs­fólk get­ur jafn­vel verið inni á sama gólfi þó að það til­heyri ekki sömu stofn­un og þar með er sam­nýt­ing á sér­hæfðu starfs­fólki mögu­leg,“ bæt­ir hann við.

Ýmsir mögu­leik­ar opn­ist með því að hafa þjón­ust­una á sama stað.

Þessi gjöf IOGT muni skapa eigið fé í fé­lag­inu sem muni nýt­ast í viðræðum við lána­stofn­an­ir um lán til fram­kvæmda. Þá verði við út­reikn­ing á leigu til rík­is­ins ekki gerð krafa um ávöxt­un á eigið fé stofn­un­ar­inn­ar.

„Við telj­um okk­ur geta boðið upp á leigu­samn­ing/​a við ríkið m.a. fyr­ir þær stofn­an­ir sem hér hafa verið nefnd­ar og jafn­vel fleiri. Hér er um óhagnaðardrifið fé­lag að ræða. Leig­an þarf því ein­göngu að standa und­ir af­borg­un­um og vöxt­um af þeim lán­um sem þarf að taka vegna fram­kvæmda, fast­eigna­gjöld­um, trygg­ing­um, viðhaldi og ein­hverj­um rekstr­ar­kostnaði.

Mark­miðið er að leigu­verð sé mjög sam­keppn­is­hæft og að í lok leigu­tím­ans eign­ist ríkið viðkom­andi hús­næði með þeim rétt­in­um sem því fylg­ir án frek­ari greiðslna, þ.e. um­fram leigu­gjöld á tíma­bil­inu,“ út­skýr­ir Har­ald­ur.

Ekki eini staður­inn fyr­ir börn með fjölþætt­an vanda

Líkt og áður sagði er hug­mynd­in um að ým­iss kon­ar meðferðarþjón­usta verði á Far­sæld­ar­túni og vís­ar Har­ald­ur til nokk­urra úrræða sem fram komu í til­lög­um í skýrslu stýri­hóps um fyr­ir­komu­lag þjón­ustu við börn með fjölþætt­an vanda, sem skilað var til mennta- og barna­málaráðherra haustið 2023.

Eng­in af fjór­tán til­lög­un­um sem koma fram í skýrsl­unni hef­ur orðið að veru­leika og líkt og ít­rekað hef­ur verið greint frá er úrræðal­eysi mikið þegar kem­ur að mál­efn­um barna með fjölþætt­an vanda. Skort­ur á fjöl­breytt­um meðferðarúr­ræðum hef­ur haft gríðarlega nei­kvæð áhrif á þenn­an hóp barna og hafa barna­vernd­arþjón­ust­ur lands­ins, sem og umboðsmaður barna, kallað eft­ir aðgerðum strax.

„Við erum ekki að gera ráð fyr­ir að á Far­sæld­ar­túni verði eini staður­inn þar sem þjón­usta við börn með fjölþætt­an vanda er í boði. Það er auðvitað mik­il­vægt að hún sé m.a. á fleiri stöðum á land­inu.

Þó að við séum með ein­hverj­ar hug­mynd­ir í dag, þá er ekk­ert endi­lega að það verði niðurstaðan. Þetta þarf allt sam­an að teikna upp í sam­ein­ingu og ræða. Því er mik­il­vægt að sem flest­ir komi að borðinu núna svo að tryggt sé að vel tak­ist til,“ seg­ir Har­ald­ur.

„Við leggj­um áherslu á létt­leika svæðis­ins og að þar sé nægt rými fyr­ir virkni sem er afar mik­il­væg­ur þátt­ur í meðferðar­starfi. Í þeim drög­um að skipu­lagi svæðis­ins sem nú liggja fyr­ir er gert ráð fyr­ir að í boði sé fjöl­breytt afþrey­ing sem mæti áhuga­sviði barna og ung­menna.“

Starf­semi á svæðinu eft­ir 3 til 5 ár

Stefnt hef­ur verið að því að ljúka deili­skipu­lagi í vor, en hvort það næst á eft­ir að koma í ljós.

Nokk­ur tími mun fara í sam­töl og sam­ráð að sögn Har­ald­ar. En ef brett verður upp á erm­ar gæti deilu­skipu­lagið legið fyr­ir í haust og að sam­hliða því væri mögu­legt að út­búa útboðsgögn.

„Kannski eft­ir ár gæti útboðið verið farið vel af stað. Í fram­hald­inu geti svo tekið tvö til þrjú ár að byggja. Ef við höld­um vel á spöðunum þá ætti að vera kom­in þarna starf­semi inn­an þriggja til fimm ára, en gera má ráð fyr­ir að það taki allt að 10 ár að byggja allt svæðið upp.“

Stefnt er að því að halda op­inn fund með hagaðilum og hvet­ur Har­ald­ur alla sem hafa áhuga á verk­efn­inu að taka þátt í sam­tal­inu. Áhuga­sam­ir geta komið ábend­ing­um á fram­færi á net­fangið far­sa­eld­art­un@far­sa­eld­art­un.is

„Það rík­ir mik­il samstaða um það meðal lands­manna að stór­efla þurfi þjón­ustu við börn, ung­menni og fjöl­skyld­ur sem glíma við fjölþætt­an vanda. Okk­ar von stend­ur til þess að Far­sæld­ar­tún geti orðið mik­il­væg­ur vett­vang­ur til að mæta brýn­um þörf­um þessa viðkvæma hóps,“ seg­ir Har­ald­ur að lok­um.“

mbl.is