Guðmund­ur Helgi Þór­ar­ins­son, formaður VM – fé­lags vél­stjóra og málm­tækni­manna, seg­ir löngu tíma­bært að viðmið um afla­verðmæti til grund­vall­ar veiðigjalds verði upp­fært og að þjóðinni sé þannig „tryggt sann­gjarnt af­nota­gjald fyr­ir aðgang að sam­eig­in­legri auðlind“.

Hann tel­ur þó enga leið fyr­ir stétt­ar­fé­lög sjó­manna að taka af­stöðu til frum­varps Hönnu Katrín­ar Friðriks­son­ar at­vinnu­vegaráðherra um stór­fellda hækk­un veiðigjalda og full­yrðing­ar rík­is­stjórn­ar­inn­ar og Sam­taka fyr­ir­tækja í sjáv­ar­út­vegi (SFS) um frum­varpið. Til þess þarf að birta öll þau gögn sem varða málið.

Þetta seg­ir Guðmund­ur Helgi í pistli sem birt­ur hef­ur verið á vef VM.

„Það er í mín­um huga lyk­il­atriði að stjórn­völd, full­trú­ar út­gerða og full­trú­ar sjó­manna komi sam­an og kom­ist að sam­komu­lagi um tölu­leg­ar staðreynd­ir máls­ins; að menn geti orðið sam­mála um þann veru­leika sem við stönd­um frammi fyr­ir. Öll gögn þurfa þá að liggja á borðinu. Af­leiðing­arn­ar af óbreyttu ástandi verður áfram­hald­andi van­traust og tor­tryggni,“ skrif­ar hann.

Frétt af mbl.is

Veg­ur mun þyngra á lands­byggðinni

Guðmund­ur Helgi rifjar upp að VM hafi um ára­bil vakið at­hygli á því að fé­lagið telji skipt­ingu arðsins sem til verður við nýt­ingu fisk­veiðiauðlind­ar­inn­ar sé ekki skipt með sann­gjörn­um hætti.

„Hún hef­ur verið út­gerðinni í hag aðrir hafa sjó­menn, eins og þjóðin öll, hef­ur setið eft­ir með sárt ennið. Þó að það sé öll­um ljóst að gíf­ur­leg­ur hagnaður hef­ur skap­ast í sjáv­ar­út­vegi, sér­stak­lega þar sem út­gerðir ráða bæði veiðum og vinnslu, þá hef­ur reynst erfitt að fá stjórn­völd til að eiga raun­veru­legt sam­tal um mál­efnið.“

Vek­ur hann at­hygli á því að VM tel­ur „árum sam­an [hafa] viðgeng­ist að ís­lensk­ir sjó­menn fá um 40% lægra verð fyr­ir upp­sjáv­ar­afla til bræðslu en norsk­ir. Og þegar norsk skip landa upp­sjáv­ar­teg­und­um hjá ís­lensk­um vinnsl­um fá þau allt að 43% hærra verð en þau ís­lensku.“

Kall­ar eft­ir gagn­sæi

Frum­varp Hönnu Katrín­ar ger­ir ráð fyr­ir að álagn­ing veiðigjalds fyr­ir norsk-ís­lenska síld, kol­munna og mak­ríl verði reiknað út á grund­velli upp­boðsverðs á norsk­um fisk­mörkuðum. Miðað við verð á þess­um norsku mörkuðum og álagn­ingu gjalds á þess­ar upp­sjáv­ar­teg­und­ir síðustu ára myndi þetta leiða til marg­föld­un veiðigjalda á þess­ar teg­und­ir.

SFS hef­ur hins veg­ar gagn­rýnt þessa aðferðafræði og bent á að þessi verðmynd­un í Nor­egi á sér stað við allt aðrar aðstæður en ríkja í sjáv­ar­út­vegi hér á landi.

Frétt af mbl.is

Gjald á mak­ríl hefði verið 1.705% hærra

Guðmund­ur Helgi fagn­ar hins veg­ar þess­um breyt­ing­um og bind­ur von­ir við að það kunni að varpa ljósi á það órétt­læti sem VM tel­ur ís­lenska sjó­menn hafa þurft að þola.

„Ef það er gert af heil­ind­um og gagn­sæi – þá er það fagnaðarefni. Sú breyt­ing get­ur, ef rétt er að staðið, komið til móts við þann veru­leika sem sjó­menn hafa bent á: að verðmynd­un­in hafi verið úr takti við raun­veru­legt verðmæti afl­ans. Til­finn­ing okk­ar er að út­gerðin spili leik­inn: Ég á þetta – ég má þetta.“

Vek­ur hann at­hygli á því að í skýrslu Fjár­mála- og efna­hags­ráðuneyt­is­ins 2016 hafi komið fram að inn­flutn­ings­verð ís­lenskra sjáv­ar­af­urða er­lend­is var skráð um 8,3% hærra en sölu­verðmæti sama afla á Íslandi.

„Þetta hef­ur meðal ann­ars viðgeng­ist vegna þess að Verðlags­stofa skipta­verðs hef­ur ekki fengið full­nægj­andi aðgang að út­flutn­ings­skýrsl­um sjáv­ar­af­urða. Á meðan þær upp­lýs­ing­ar liggja ekki fyr­ir verður aldrei hægt að tala um sann­girni. Þá verður aldrei nein sátt.“

Frétt af mbl.is

Vant­ar upp á gagn­sæi í verðlagn­ingu

Þá tel­ur hann alla nema út­gerðirn­ar tapa á óbreyttu ástandi. „Hafn­irn­ar verða af tekj­um, sjó­menn verða áfram hlunn­farn­ir og sveit­ar­fé­lög fara á mis við út­svar. Síðast en ekki síst verður rík­is­sjóður af millj­örðum, eins og rík­is­stjórn­in hef­ur bent á.“

„Í grunn­inn snýst þetta um rétt­láta skipt­ingu verðmæta sem þjóðin á. Sjó­menn, sem veiða afl­ann, eiga rétt á að fá sann­gjarna hlut­deild í þeim verðmæt­um sem þeir skapa – og þjóðin rétt­látt auðlinda­gjald. Það verður ekki gert með leynd, held­ur með gagn­sæi í verðmynd­un og skýr­um reikniaðferðum,“ seg­ir Guðmund­ur Helgi í pistli sín­um.