Starf lög­manns­ins bygg­ist að stór­um hluta á rök­fræði en hlut­verk hans er að fjalla um form hugs­ana eða at­hafna og heim­færslu þeirra til viðeig­andi rétt­ar­heim­ilda. Ber lög­mann­in­um að færa full­nægj­andi rök fyr­ir niður­stöðu um rétt­indi og skyld­ur málsaðila út frá viðkom­andi ágrein­ings­efni hverju sinni.

Lögmaður­inn þarf í störf­um sín­um að gæta þess að falla ekki í gryfj­ur svo­kallaðra rökvillna og til­einka sér trausta og gagn­rýna hugs­un við störf sín. Þannig þarf lögmaður að gæta þess að rök­hugs­un hans sé ekki mót­sagna­kennd, niður­stöður hans bygg­ist og leiði eðli­lega af rök­leg­um for­send­um, með viðeig­andi aðgrein­ingu á því sem telst til staðreynda ann­ars veg­ar og álits hins veg­ar.

Full­yrða má að utan dómsal­ar­ins sé rammi til rök­ræðu óljós­ari í okk­ar sam­fé­lagi. Ein stærsta ógn við rök­ræðu í dag eru upp­lýs­inga­óreiða og til­finn­ing­ar, þar sem erfitt get­ur verið að greina milli staðreynda og skoðana.

Í al­mennri umræðu hef­ur fólk þá oft til­hneig­ingu til að um­gang­ast aðeins þau sjón­ar­mið sem staðfesta eig­in skoðanir þess. Rök­ræðan breyt­ist þá oft­ar en ekki í ímynd­ar­bar­áttu þar sem það „að vinna umræðuna“ er orðið mark­mið frem­ur en leit niður­stöðunn­ar á grund­velli rök­fræðinn­ar.

Áhersla á svo­kallaða „rétta orðræðu“ og hætt­an á að móðga hef­ur jafn­framt leitt til hnign­un­ar rök­ræðunn­ar þannig að fólk þorir nú síður að tjá skoðanir sín­ar um til­tek­in mál­efni sem þó er mik­il­vægt að rök­ræða. Þannig fara rök­ræður oft fram með því sem kalla mætti ein­vígi þess há­vær­asta og hins hljóðláta. Séu rök­semd­ir ekki í sam­ræmi við skoðanir þess sem rök­ræðir á sér þá ekki stað rök­leg umræða held­ur aðeins það að þeir er rök­ræði hækki róm­inn eða stingi hausn­um í sand­inn.

Rök­ræður af þessu tagi eru því miður áber­andi um ýmis stór mál þar sem rök­ræðan er sér­stak­lega mik­il­væg hér á landi eins og varðandi út­lend­inga­mál, sjáv­ar­út­veg, kynja­fræði, álög og op­in­ber gjöld, póli­tík, mennta­mál, heil­brigðismál, rekst­ur sveit­ar­fé­laga, kjara­mál, stríðsrekst­ur, hjálp­ar­starf og svo mætti áfram telja.

Þetta vanda­mál nú­tímarök­ræðunn­ar má út­skýra með því að oft hætt­ir henni til að falla í gryfju þess sem ég kýs að kalla fót­boltarök­fræði. Þannig get ég fært óend­an­leg rök fyr­ir þeirri knatt­spyrnu­legu staðreynd að lið mitt Li­verpool sé og verði ávallt meira og betra en lítt þekkt lið frá Manchester­borg.

Ég gæti „rök­rætt“ við stuðnings­mann þessa lítt þekkta Manchesterliðs um hvort þess­ara liða væri betra svo árum skipti, en ekk­ert sem hann myndi rök­lega halda fram myndi fá mig til að viður­kenna hans rök sem staðreynd­ir (sem þau auðvitað gætu aldrei verið).

Flest­ir knatt­spyrnu­unn­end­ur tengja við þessa fót­boltarök­fræði og hafa gam­an af því að praktísera hana. Sá þýðing­ar­mikli grein­ar­mun­ur er hins veg­ar að aðilum er þar ljóst allt frá upp­hafi að mark­mið fót­boltarök­fræði er ekki að aðgreina staðreynd­ir og álit og kom­ast að rök­réttri niður­stöðu. Mark­mið fót­boltarök­fræði er aðeins að færa rök fyr­ir áliti og til­finn­ing­um. Staðreynd­ir (eins og að Li­verpool er ótví­rætt betra) skipta ekki máli.

Það má því spyrja: Gæt­ir áhrifa fót­bolt­ans of víða? Rök­ræðið.

YNWA!

Pist­ill­inn birt­ist fyrst í ViðskiptaMogg­an­um sem kom út sl. miðviku­dag.