Árið 2016 fluttu Edda Hrund Þrá­ins­dótt­ir og Ómar Ingi Sverris­son til Nor­egs með þrjá drengi og sá fjórði fædd­ist úti. Dreng­irn­ir aðlöguðust norsku sam­fé­lagi ansi vel og eignuðust þar marga vini. Þegar þau fluttu til baka til Íslands í fyrra ákvað elsti son­ur Eddu, Birk­ir Snær, að verða eft­ir í Nor­egi og stunda þar há­skóla­nám. Breyt­ing­un­um fylgja ýms­ar áskor­an­ir, sér­stak­lega til­færsla yngri drengj­anna úr norsk­um skóla yfir í ís­lensk­an, en allt hef­ur sinn tíma og er dag­lega lífið að kom­ast í góðan far­veg.

Það var mun erfiðara að koma til baka til Íslands en að flytja út,“ seg­ir fjög­urra drengja móðirin Edda Hrund Þrá­ins­dótt­ir. Árið 2016 fluttu Edda og eig­inmaður henn­ar, Ómar Ingi Sverris­son, til Nor­egs þar sem þau komu sér fyr­ir í bæn­um Ski, fyr­ir utan Osló. Þau bjuggu í Nor­egi í átta ár og fluttu til baka hingað til lands í mars í fyrra.

Edda seg­ir eina af helstu ástæðum þess að erfiðara hafi verið að flytja til baka þá að vænt­ing­ar til drengj­anna í ís­lensku skóla­kerfi voru of mikl­ar.

„Við töluðum alltaf ís­lensku heima en þeir lærðu að lesa á norsku og við vor­um ekki að kenna þeim að lesa á ís­lensku til þess að rugla þá ekki.“

Að öðru leyti seg­ir Edda skóla­kerf­in keim­lík hér­lend­is og í Nor­egi, en áður en þau fluttu út starfaði Edda sem kenn­ari í Varmár­skóla í Mos­fells­bæ og síðustu þrjú árin áður en þau fluttu heim kenndi Edda í Sig­gerud skole og Ómar í Sofiemyr skole.

Þrá­inn spilaði á túbu í skóla­hljóm­sveit­inni.

Fyrsta árið ansi strembið

„Við flutt­um út því Ómar fékk starf sem kerf­is­fræðing­ur hjá fyr­ir­tæki sem er svipað og Epli hér heima.“

Fyrsta árið var Edda heima­vinn­andi og seg­ir þann tíma hafa verið ansi snú­inn, fé­lags­lega, fjár­hags­lega og „á alla kanta“ eins og hún orðar það. Þá var elsti dreng­ur­inn, Birk­ir, ell­efu ára, miðju­dreng­ur­inn, Þrá­inn, fimm ára og Sverr­ir, sá yngsti, nýorðinn tveggja ára. Þau hafi á þeim tíma verið að kom­ast inn í kerfið, koma drengj­un­um í skóla og klára þá praktísku hluti sem til þarf í dag­legu lífi.

Á meðan Edda sinnti heim­ili og börn­um vann Ómar myrkr­anna á milli í Osló, eins og hún seg­ir sjálf.

Að fyrsta ár­inu liðnu stefndi Edda inn á vinnu­markaðinn þegar hún komst að því að hún væri ólétt að fjórða barn­inu, þá hvorki með fæðing­ar­or­lofs­rétt­indi hér heima né í Nor­egi. Hún er ekki vön að sitja auðum hönd­um og þrátt fyr­ir það stóra verk­efni að taka á móti fjórða drengn­um skráði hún sig í fjar­nám í menn­ing­ar­stjórn­um við Há­skól­ann á Bif­röst, þaðan sem hún kláraði með diplómu á meist­ara­stigi.

„Á þess­um tíma var strembið að ná end­um sam­an.“

Árni Kjart­an, yngsti dreng­ur­inn, var aðeins tíu mánaða þegar hann komst inn í leik­skóla. Þá komst Edda aft­ur út á vinnu­markaðinn þegar hún hóf störf sem flug­freyja hjá SAS. Þegar kór­ónu­veirufar­ald­ur­inn skall á missti Edda starfið hjá SAS, eins og 5.000 aðrir koll­eg­ar henn­ar, og fékk fljót­lega starf sem af­leys­inga­kenn­ari við Sig­gerud skole og síðan sem um­sjón­ar­kenn­ari.

Fjöl­skyld­an f.v. Ómar Ingi, Sverr­ir, Þrá­inn, Birk­ir Snær og Edda. Árni Kjart­an stend­ur fyr­ir fram­an Birki og Eddu. Ljós­mynd/​Aðsend

Fyrsta flokks aðlög­un

Edda og Ómar voru með mjög skýra sýn á hvernig fjöl­skyld­an myndi aðlag­ast nýju um­hverfi sem best. Þau ákváðu að tala enga ensku held­ur reyna fyr­ir sér í norsku og læra tungu­málið fljótt og vel.

Þegar Árni byrjaði á leik­skóla var Sverr­ir á sama leik­skóla, Þrá­inn kom­inn í fyrsta bekk í grunn­skóla og Birk­ir í 7. bekk.

„Það ferli gekk al­veg lygi­lega vel.“

Dreng­irn­ir voru ekki lengi að kom­ast inn í tungu­málið og nefn­ir Edda dæmi um að Þrá­inn, sá næ­stelsti, hafi verið orðinn altalandi á norsku þegar hann hóf nám á fyrsta ári í norsk­um grunn­skóla.

Hún seg­ir mót­tök­urn­ar í skól­um drengj­anna hafa verið mjög góðar og þeim strax fund­ist þeir hluti af hópn­um. „Það var meira að segja lagt upp úr að bera nöfn­in þeirra hár­rétt fram, eins og að segja Þrá­inn en ekki Trainn.“

Þeir eignuðust góða vini, líkt og for­eldr­ar þeirra, enda seg­ir Edda Norðmenn svipaða Íslend­ing­um að því leyti að vera svo­lítið lokaðir til að byrja með en þegar vina­sam­bönd mynd­ast eru Norðmenn afar traust­ir og góðir vin­ir.

„Þeir eru ótrú­lega hjálp­leg­ir og í aug­um Norðmanna eru Íslend­ing­ar „litli frænd­inn“, sem er að vísu alltaf með vesen,“ seg­ir hún og hlær.

Fjöl­skyld­an var bú­sett í bæn­um Ski, með skóg­inn nán­ast í bak­g­arðinum. Ljós­mynd/​Aðsend

Áskor­an­ir í ís­lensku um­hverfi

Edda starfar í dag sem ráðgjafi í sam­ræmdri mót­töku flótta­fólks hjá Garðabæ og Ómar sem kenn­ari í ung­linga­deild. Þau hafa komið sér vel fyr­ir í Mos­fells­bæ. Birk­ir, elsti son­ur Eddu, varð eft­ir í Nor­egi. Þar lauk hann mennta­skóla og hóf nám í tölvu­leikja­for­rit­un við há­skól­ann í Osló.

„Birk­ir var nátt­úr­lega ell­efu ára þegar við flutt­um út. All­ir hans góðu vin­ir eru þarna. Hann var á síðasta ári í menn­tó þegar við flutt­um heim. Í dag býr hann í stúd­enta­í­búð í Osló og er hæst­ánægður. Ég ef­ast um að hann eigi nokk­urn tím­ann eft­ir að koma heim.“

Yngri syn­ir þeirra byrjuðu strax í skól­an­um og seg­ir Edda það hafa gengið ágæt­lega en að áskor­an­irn­ar fyr­ir­finn­ist vissu­lega. Hún nefn­ir dæmi um ólík­ar kennsluaðferðir í norsk­um skól­um og hér­lend­is.

„Í Nor­egi stunda börn­in nám í gegn­um spjald­tölvu og eru tölvurn­ar notaðar í skóla­skrift og ann­arri kennslu. Öll heima­vinna fer fram í gegn­um spjald­tölv­ur. Það var ekk­ert bara þannig í okk­ar skól­um held­ur er þetta stefna í Nor­egi sem nær yfir alla skóla.“

Edda seg­ir það ágætt að ein­hverju leyti en hins veg­ar hafi kenn­ar­arn­ir al­veg lent í vand­ræðum með að börn­in voru að nota spjald­tölvurn­ar til annarra hluta en þeim var ætlað, eins og til skila­boða- og myndsend­inga sín á milli í tím­um. Þess utan er minni áhersla á að börn­in skrifi með blý­anti og megin­áhersla á að þau skilji hvað þau skrifa.

„Það er miklu minna lagt upp úr skrift þar en hér. Börn­in læra að lesa vel en það er ekki mik­il áhersla á að draga til stafs.“

Af þeirri ástæðu áttu syn­ir þeirra Eddu og Ómars í vand­ræðum með að skrifa þegar þeir byrjuðu í ís­lensk­um skóla.

„Það var mesta áskor­un­in fyr­ir þá.“

Edda bæt­ir því við að eins og áður sagði hafi vænt­ing­arn­ar til þess að þeir gætu lært á ís­lensku verið of mikl­ar. Þótt þeir tali tungu­málið ágæt­lega kunni þeir t.d. ekki al­menni­lega að fall­beygja.

„Svo með tím­an­um sáum við að þeir þyrftu aukna ís­lensku­kennslu og meiri aðstoð, sem þeir fá í dag.“

Hún seg­ir það einnig hafa komið sér veru­lega á óvart þegar þau fluttu til baka að syn­ir henn­ar kunnu vart að leika sér á ís­lensku. Árni Kjart­an, sem fædd­ist í Nor­egi og var kom­inn í 1. bekk í grunn­skóla þegar þau fluttu, átti einkum erfitt með að leika sér við önn­ur börn á ís­lensku.

„Þeir lærðu bara leik á norsku. Þegar þeir léku sér við ís­lensk börn úti þá léku þau sam­an á norsku, því þannig var leik­málið þeirra. Ef t.d. Árni er úti að leika hér heima og eitt­hvert barn pikk­ar í hann og seg­ir: „Þú ert hann!“ þá sér hann bara ein­hvern krakka sem ýtir í hann og hleyp­ur í burtu.“

Árni Kjart­an við gos­brunn í miðborg Osló­ar. Fjar­lægðin á milli Ski og Osló­ar er svipuð og frá Hvera­gerði til Reykja­vík­ur. Ljós­mynd/​Aðsend

Heil­brigðisþjón­usta úti mun betri

Edda, Ómar og fjöl­skylda bjuggu öll árin í sætu raðhúsi í sama bæn­um. Spurð um reynsl­una af að eign­ast barn úti í Nor­egi seg­ir Edda þá upp­lif­un ekk­ert ósvipaða og hér­lend­is. Mæðravernd­in á meðgöngu sé svipuð og á Íslandi. Hún átti dreng­inn í keis­ara­fæðingu og það ferli var líkt og hér­lend­is, spít­al­inn að vísu stærri og auðvitað fari allt fram á norsku. Ung­barna­vernd­in taki svo við eft­ir fæðingu eins og hér.

Það sé hins veg­ar mun auðveld­ara að sækja alla heil­brigðisþjón­ustu í Nor­egi. „Það er t.d. því­lík­ur mun­ur að kom­ast til heim­il­is­lækn­is. Þegar við kom­um til Nor­egs fékk fjöl­skyld­an strax út­hlutaðan heim­il­is­lækni og ef við hefðum verið ósátt við hann hefði ekki verið neitt mál að fá nýj­an lækni í gegn­um vefsíðu sem er eins og Heilsu­vera hér heima.“

Hún seg­ir erfiðara að hafa ekki sinn heim­il­is­lækni hér­lend­is og að leita til sér­fræðinga á Íslandi sé eins og að hitta páfann, biðin er löng og mun lengri en úti.

„Tann­læknaþjón­usta er svipuð þeirri hér­lend­is og ókeyp­is fyr­ir börn. Strák­arn­ir fengu reglu­lega boðun í eft­ir­lit hjá skólatann­lækni.“

Árni Kjart­an með norska fán­ann á þjóðhátíðar­degi Norðmanna, 17. maí. Ljós­mynd/​Aðsend

„Ut på tur, aldri sur“

Að lok­um berst talið að því besta við fjöl­skyldu­lífið. Það sem kem­ur efst í huga Eddu er sam­ver­an, sem hún seg­ir mjög mik­il­væga.

„Í raun fannst mér við geta gert mun meira af sam­ver­unni úti. Lífið var bara ró­legra.“ Hún lýs­ir þess­ari týpísku norsku afþrey­ingu að fara af stað með bak­poka, nokkra viðarkubba og pyls­ur á teini og grilla í skóg­in­um. Í Ski, þar sem þau voru bú­sett, var skóg­ur­inn nán­ast í bak­g­arðinum.

„Ekki síður á vet­urna, þá er haldið út með bak­poka og viðarkubba, en bara á göngu­skíðum.“ Útiver­an og göngu­skíðaiðkun­in kom sterk inn hjá fjöl­skyld­unni í Nor­egi og öll lærðu á göngu­skíði að Ómari und­an­skild­um.

„Göngu­skíðamenn­ing­in er mjög stór og það eru t.d. göngu­skíðadag­ar í skól­un­um. Krakk­arn­ir gátu jafn­vel mætt á göngu­skíðum í skól­ann,“ seg­ir Edda. „Ut på tur, aldri sur,“ bæt­ir hún við og seg­ir þetta eina bestu til­vitn­un Norðmanna, þ.e. að ef úti­vist er stunduð þá verði lund­in góð.

En svona að lok­um, hvað er mik­il­væg­ast í barna­upp­eldi?

„Annað en heragi?“ seg­ir Edda létt í bragði. „Sam­vera, sam­vinna og að hlusta á börn­in. Maður verður að vera ansi þol­in­móður gagn­vart þeim áskor­un­um sem fylgja því að flytja á milli landa. All­ir geta orðið þreytt­ir þegar hugsað er á tveim­ur tungu­mál­um. Það er gott að minna sig á þetta, reyna að finna lausn­ir sam­an og líka leyfa þeim að blása.“