Rík­is­stjórn Don­alds Trumps Banda­ríkja­for­seta skoðar nú al­var­lega hvort hægt sé að af­nema lög sem vernda fólk gegn fang­els­un án dóms og laga.

Lög­in nefn­ast habeas corp­us og kveða á um rétt þeirra sem sætt hafa frels­is­skerðingu til að leita úr­lausn­ar dóm­ara um lög­mæti henn­ar. 

Að sögn Stephen Millers, starfs­manna­stjóra Hvíta húss­ins, heim­il­ar stjórn­ar­skrá Banda­ríkj­anna að hinn laga­legi rétt­ur geti verið af­num­inn á tím­um „upp­reisn­ar eða inn­rás­ar“ en eins og fram hef­ur komið virkjaði Trump stríðslög til að brott­vísa meint­um gangster­um.

Um­mæli Millers falla skömmu eft­ir að dóm­ar­ar leituðust við að vé­fengja nokkr­ar ný­leg­ar hand­tök­ur sem stjórn Trumps hef­ur fram­kvæmt í her­ferð sinni til að berj­ast gegn ólög­leg­um inn­flytj­end­um, sem og er­lend­um nem­end­um sem tald­ir eru vera á móti stefnu stjórn­valda.

Aðeins þingið hafi vald til þess að af­nema rétt­inn

Nokk­ur mál gegn Trump-stjórn­inni byggja á habeus corp­us-kröf­unni. Ný­lega fyr­ir­skipaði al­rík­is­dóm­ari lausn tyrk­nesks há­skóla­nema sem hafði verið í haldi í sex vik­ur eft­ir að hafa gagn­rýnt Ísra­el í skoðana­grein.

Þá fyr­ir­skipaði ann­ar dóm­ari í síðustu viku að nem­andi við Kól­umb­íu­há­skól­ann sem var hand­tek­inn vegna bar­áttu sinn­ar fyr­ir Palestínu yrði lát­inn laus sam­kvæmt habeus corp­us.

Um­mæli Millers hafa verið gagn­rýnd, og lögmaður Demó­krata­flokks­ins hef­ur tjáð fjöl­miðlum að hvorki Miller né Trump hafi vald til að af­nema habeus corp­us. Það sé aðeins þingið sem hafi vald til þess.

Frétt af mbl.is

Trump fær að nota neyðarlög úr stríði – í bili

Reiddi sig á tvö hundruð ára göm­ul stríðslög

Sem fyrr seg­ir vís­ar Miller í að hægt sé að af­nema rétt­inn á tíma „upp­reisn­ar eða inn­rás­ar“ en at­hygli vakti í mars þegar Trump reiddi sig á tvö hundruð ára göm­ul stríðslög til þess að senda út­lend­inga úr landi.

Lög­um þess­um hafði aðeins verið beitt þris­var í Banda­ríkja­sög­unni, meðal ann­ars í fyrri og seinni heimstyrj­öld­inni.

Þegar upp komst um áform Trumps lagði al­rík­is­dóm­ari í Washingt­on fljótt fram tíma­bundna skip­un sem bannaði rík­is­stjórn­inni að not­ast við lög­gjöf­ina. Trump-stjórn­in óhlýðnaðist þeirri skip­un.

Mál­inu var áfrýjað til Hæsta­rétt­ar, sem er að megni skipaður íhalds­mönn­um, og féllst hann á beiðni Trumps en ít­rekaði að inn­flytj­end­urn­ir ættu rétt á að kæra frels­is­svipt­ingu sína.

Frétt af mbl.is

For­set­an­um sett­ur dóm­stóll­inn fyr­ir dyrn­ar