Frá ár­inu 2021 hafa bílaum­boð og bíla­sal­ar þurft að halda úti innra reglu­verki, ferl­um og tölvu­kerf­um sem á að tryggja að þeir þekki sína viðskipta­vini, þ.e. grennslist fyr­ir um og safni upp­lýs­ing­um um þá sem vilja kaupa bif­reiðar. Þeim er gert að spyrja og svara; hver ert þú og hvar fékkstu pen­ing­inn?

Þó svör liggi fyr­ir reyn­ast þau ekki nægi­leg því afla þarf gagna sem staðfesta svör­in, t.d. skatt­fram­tala og launa­seðla. Í sum­um til­vik­um telst viðskipta­vin­ur­inn hættu­leg­ur í skiln­ingi lag­anna, t.d. ef viðkom­andi hef­ur setið á Alþingi eða fjallað hef­ur verið um hann á nei­kvæðan hátt á net­inu. Þá þarf að afla fleiri gagna og jafn­vel segja nei, þú kaup­ir ekki bíl­inn.

Sakamaður­inn

Ef í eft­ir­liti Skatts­ins kem­ur í ljós að verklagið, spurn­ing­ar og svör­in eru ekki full­nægj­andi er lögð á há sekt. Dæmi eru um að það hafi gerst þegar starfs­manni láðist að geyma gagn sem styður svar viðskipta­vin­ar. Líka þegar láðist að vista leit­ar­sögu nei­kvæðrar um­fjöll­un­ar. Líka þar sem eng­ar upp­lýs­ing­ar um hættu­eig­in­leika kaup­anda hafa fund­ist í kerf­um. Bank­ar eru líka til­kynn­ing­ar­skyld­ir aðilar en þrátt fyr­ir það hef­ur verið sagt að bílaum­boð eigi að kanna sömu upp­lýs­ing­ar, aft­ur.

Skatt­ur­inn sjálf­ur ligg­ur á fram­töl­un­um, árs­reikn­ing­um og skrá um raun­veru­lega eig­end­ur fyr­ir­tækja. Dæmi eru um að upp­flett­ing í skrám Skatts­ins hafi ekki nægt. Spurt hef­ur verið hvort Skatt­ur­inn treysti ekki eig­in lög­bundna ut­an­um­haldi?

Kröf­urn­ar hafa verið og eru lítt fyr­ir­sjá­an­leg­ar, hug­læg­ar og breyti­leg­ar. Alþingi gerði bílaum­boð og bíla­söl­ur að þátt­tak­end­um í ígildi for­virkr­ar lög­reglu­rann­sókn­ar. Vana­lega bein­ast refsi­kennd viður­lög að saka­mönn­um en í þessu til­viki að rann­sak­and­an­um sjálf­um sem hef­ur í þokka­bót með laga­boði verið neydd­ur til starf­ans. Til að sinna starf­inu horf­ir hann til laga, reglu­gerða og leiðbein­inga sem eru langt frá því að vera tæm­andi.

Sjálf­nær­andi kerfi

Eft­ir­lit Skatts­ins leik­ur laus­um hala. Send eru drög að niður­stöðu eft­ir eft­ir­lit sem fela í sér áfell­is­dóm og áform um álagn­ingu hárr­ar sekt­ar. Í fram­hald­inu er boðinn allt að 50% af­slátt­ur ef geng­ist er við ásök­un­um. Nær all­ir þiggja sátt­ina og greiða sekt­ina. Skatt­ur­inn kem­ur svo í nýja heim­sókn, finn­ur eitt­hvað að og boðar nýja sekt og nýj­an af­slátt.

Fyr­ir­komu­lagið er sjálf­nær­andi. Nýj­ar og strang­ari kröf­ur leiða und­an­tekn­ing­ar­laust til sekt­ar á grund­velli sátt­ar. Eng­ar kæru­leiðir eru til staðar í stjórn­sýsl­unni og eng­inn virðist hafa eft­ir­lit með Skatt­in­um.

Hvernig fór þetta svona?

Þetta á rót sína að rekja til Evr­ópu­til­skip­un­ar frá 2015. Í henni eru umboð og bíla­sal­ar ekki gerð að til­kynn­ing­ar­skyld­um aðilum. Í nýrri Evr­ópu­gerð frá síðasta ári, sem ekki hef­ur verið inn­leidd í ís­lensk­an rétt, er fyrst gert ráð fyr­ir því að bílaviðskipti verði til­kynn­ing­ar­skyld árið 2027 en þá aðeins þegar verðmæti bif­reiðar nem­ur tæp­um 37 millj. kr.

Um heima­smíð er að ræða. Alþingi tók ákvörðun um að setja fólk í þessa stöðu að til­lögu Skatts­ins. Því fagnaði Skatt­ur­inn og lagði til að fleiri yrði bætt við. Þetta gerðist þrátt fyr­ir að bílaviðskipti séu ein skráðustu viðskipti sem um get­ur í ís­lensk­um veru­leika þar sem Skatt­ur­inn sjálf­ur ligg­ur þegar á nær öll­um fyr­ir­liggj­andi upp­lýs­ing­um.

John Kenn­eth Gail­braith skipti viðbrögðum þjóða við áföll­um í þrjá fasa: 1) Sam­eig­in­legt tauga­lost, 2) ör­vænt­ing­ar­ástand þar sem reynt er að bregðast við, og 3) tíma­bilið þar sem feng­ist er við að lag­færa öll mis­tök­in sem áttu sér stað í fasa 2. Bílaum­boð, bíla­sal­ar og viðskipta­vin­ir þeirra sitja fast­ir í fasa 2 eft­ir grál­ista­áfallið og svo á ef­laust við um fleiri.

Pist­ill­inn birt­ist fyrst í ViðskiptaMogg­an­um sem kom út sl. miðviku­dag.