Viðskiptaráð hef­ur sent umboðsmanni Alþing­is og mennta– og barna­málaráðherra nýtt lög­fræðiálit sem unnið var fyr­ir ráðið, af lög­manns­stof­unni Jur­is að beiðni Viðskiptaráðs. Í álit­inu koma fram ýmis lög­fræðileg álita­efni vegna mis­ræm­is í náms­mati grunn­skóla. Björn Brynj­úlf­ur Björns­son er gest­ur Dag­mála Morg­un­blaðsins þar sem hann fer yfir þetta nýja álit sem birt er í dag.

Hann tal­ar um neyðarástand þegar kem­ur að vanda grunn­skóla­kerf­is­ins. „Við erum með náms­ár­ang­ur sem er sá lak­asti í Evr­ópu að Grikklandi und­an­skildu en við erum með dýr­asta grunn­skóla­kerfið í Evr­ópu. Við höf­um verið að kalla eft­ir ein­hverj­um sam­ræmd­um ár­ang­urs­mæli­kvörðum og ekki bara út frá náms­ár­angri held­ur líka út frá jafn­ræði. Þar að segja að það skipti ekki máli í hvaða hverfi þú fæðist eða í hvaða grunn­skóla þú geng­ur. Þú átt alltaf að eiga rétt á sama námi og sömu tæki­fær­um.

Við höf­um verið að benda á að þarna er pott­ur brot­inn og okk­ur hef­ur fund­ist viðbrögð stjórn­valda vera ófull­nægj­andi. Þannig að við í raun svo­lítið unn­um vinn­una fyr­ir þau og óskuðum eft­ir aðstoð frá lög­manns­stof­unni Jur­is um að greina fram­kvæmd­ina núna við inn­rit­un í fram­halds­skóla og náms­mat í grunn­skól­um með hliðsjón af öll­um lög­um sem gilda í dag, áliti umboðsmanns Alþing­is og stjórn­ar­skrá,“ upp­lýs­ir Björn í Dag­mál­um. Hann bæt­ir við að þetta hafi verið unnið sér­stak­lega með til­liti til jafn­ræðis­reglu í stjórn­ar­skrá sem kveður á um að all­ir skuli vera jafn­ir fyr­ir lög­um óháð bú­setu.

Brot gegn jafn­ræðis­reglu

Spurður um niður­stöðu, bend­ir hann á að fram­halds­skóla­pláss sem hið op­in­bera er að út­hluta séu í raun tak­mörkuð gæði. „Þá verður hið op­in­bera að tryggja að um­sækj­end­um um þessi tak­mörkuðu gæði, að þeir standi jafn­ir að vígi. Það er að þeir hafi sömu tæki­færi en vegna þess að í dag er not­ast við svo­kallaðar skóla­ein­kunn­ir sem eru ósam­an­b­urðar­hæf­ar á milli skóla. Þú get­ur verið úr ein­um skóla sem að gef­ur öll­um A en þú ert kannski úr skóla sem gef­ur öll­um B og þá kemst þú ekki inn í fram­halds­skóla að eig­in vali.“

Björn seg­ir að leidd­ar séu lík­ur að því að þetta sé brot gegn jafn­ræðis­reglu. Að nem­end­ur standi ekki jafn­ir að vígi. Orðrétt seg­ir í álit­inu „Í and­stöðu við það sem lög og góðir stjórn­sýslu­hætt­ir bjóða.“

Björn seg­ir það mat Viðskiptaráðs að þetta sé mjög al­var­legt og bend­ir jafn­framt á að ráðuneyti mála­flokks­ins hafi ekki brugðist við með full­nægj­andi hætti.

35% með rang­an bók­staf

Hann tal­ar um ein­kunna­verðbólgu sem hafi geisað og rokið upp úr öllu valdi. Hann vís­ar til at­hug­un­ar Mennta­mála­stofn­un­ar sem nú hef­ur verið lögð niður. „Hún rann­sakaði þess­ar bók­staf­s­ein­kunn­ir og bar þær sam­an við sam­ræmdu könn­un­ar­próf­in sem voru þá eins í öll­um skól­um. Mennta­mála­stofn­un komst að þeirri niður­stöðu að 35 pró­sent nem­enda eru með ranga bók­staf.“

Björn seg­ir að það geti verið í báðar átt­ir. Of hár bók­staf­ur eða á hinn bóg­inn. Það leiði svo aft­ur af sér að fram­halds­skól­arn­ir séu að taka nem­end­ur inn á röng­um for­send­um. „Þú ert kannski að taka inn nem­anda með A sem kann mjög lítið í ís­lensku eða stærðfræði. Og þú ert kannski að hafna nem­anda með B eða C sem kann miklu meira.“

Þegar hann horf­ir til stjórn­valda nefn­ir hann að nýr ráðherra mála­flokks­ins, Guðmund­ur Ingi Krist­ins­son hafi verið í viðtali ný­lega þar sem hann hafi verið að tala um að það gæti verið ósann­gjarnt að nota ein­kunn­ir. „Ég spyr þá á móti. Hvað ætl­arðu að nota í staðinn?“

Björn seg­ir þetta allt orðið mjög öf­ug­snúið og bend­ir á að þeir sem telja að mennta­kerfið eigi að vera jöfn­un­ar­tæki eru að víkja frá eina kerf­inu þar sem börn geti kom­ist áfram á eig­in verðleik­um óháð efna­hag­stöðu og bak­grunni.

Telja til­efni til frum­kvæðis­rann­sókn­ar

Þetta lög­fræðiálit hef­ur eins og fyrr seg­ir verið sent til bæði umboðsmanns Alþing­is og mennta– og barna­málaráðherra. Björn tel­ur að þetta „ít­ar­lega og vel rök­studda álit“ gefi fullt til­efni til þess að umboðsmaður fari í frum­kvæðis­rann­sókn á hvernig þess­um mál­um er háttað og kalli eft­ir svör­um frá ráðuneyt­inu.

Hann seg­ir líka að ráðið hafi óskað eft­ir sam­tali við nýj­an ráðherra en svo virðist sem ekki sé mik­ill áhugi á því.

Björn seg­ir að þau hafi heyrt hryll­ings­sög­ur í tengsl­um við þessa stöðu sem nú sé uppi. Hryll­ings­sög­ur frá kenn­ur­um, nem­end­um og skóla­stjórn­end­um. Í þætt­in­um rek­ur hann eina slíka.

Þátt­ur­inn er aðgengi­leg­ur áskrif­end­um Morg­un­blaðsins í heild sinni með því að smella á link­inn hér að neðan.

Svörtu sauðirn­ir og neyðarástand í mennt­un