„Í raun koma þrjár stofn­an­ir að þessu,“ seg­ir Hrafn­hild­ur Arn­kels­dótt­ir hag­stofu­stjóri í sam­tali við mbl.is um út­reikn­inga þing­far­ar­kaups og launa annarra æðstu emb­ætt­is­manna ís­lenska rík­is­ins sem nokkuð hafa verið í frétt­um vegna yf­ir­vof­andi 5,6 pró­senta hækk­un­ar þeirra frá næstu mánaðamót­um.

Ekki er kálið þó sopið þótt í aus­una sé komið og hag­stofu­stjóri út­skýr­ir meðal ann­ars hvernig á því stend­ur að 5,6 pró­senta hækk­un­in er ekki endi­lega það hlut­fall er koma skal.

„Við reikn­um staðreynd­ir um laun. Þá búum við til bæði vísi­töl­ur og meðallaun,“ seg­ir Hrafn­hild­ur, þær fyrr­nefndu snúi að því til dæm­is hvernig laun hafi þró­ast fyr­ir til­tekna hópa, allt niður í breyt­ingu hverja klukku­stund að jafnaði, en meðallaun­in sýni svart á hvítu hvað vinnu­veit­end­ur greiði starfs­fólki sínu.

„Við erum eng­in stjórn­sýslu­stofn­un“

„Þetta er okk­ar hlut­verk, að sjá til þess að þetta sé reiknað,“ held­ur hún áfram, „hvað varðar laun æðstu emb­ætt­is­manna er það fjár­málaráðuneytið sem á end­an­um ákveður út frá hverju skuli reikna þetta. Það ger­ir ráðuneytið á grund­velli laga eða ein­hverra annarra ákv­arðana, við höf­um enga aðkomu að því, við erum eng­in stjórn­sýslu­stofn­un sem ákveður hvernig eigi að reikna laun, það er ekki okk­ar hlut­verk,“ út­skýr­ir hag­stofu­stjóri skor­in­ort og bend­ir enn frem­ur á að ekki þyki góð lat­ína að sami aðili fari með slíkt ákvörðun­ar­vald ann­ars veg­ar en sé hins veg­ar hlut­laus og ann­ist mæl­ing­ar.

Í máli á borð við launa­út­reikn­inga hinna hæstu sé Fjár­sýsla rík­is­ins fram­kvæmdaaðil­inn.

„Fjár­sýsl­an spyr mig hvernig laun hafi breyst, ég svara þeim, þeir spyrja ráðuneytið sem seg­ir „notið þetta“ og þeir fram­kvæma,“ held­ur Hrafn­hild­ur út­skýr­ing­um sín­um áfram.

Fram­an­greindu ferli sé ekki lokið.

„Í raun mun það ekki liggja fyr­ir fyrr en í fyrsta lagi í lok þess­ar­ar viku hvernig stjórn­sýsl­an hyggst hafa þessa fram­kvæmd. [5,6 pró­sent­in] eru birt tala hjá okk­ur, þau eru í raun og veru meðal­hækk­un launa­vísi­tölu fyr­ir rík­is­starfs­menn árið 2024, þetta er til í okk­ar birtu gögn­um,“ seg­ir hún.

Sam­hliða þess­um út­reikn­ingi megi einnig skoða hvað reglu­leg laun sama hóps hafi hækkað að meðaltali sem er um fjög­ur pró­sent.

Hag­stof­an skoðar það sem liðið er

„Hvers vegna er mun­ur á þessu tvennu? Það ligg­ur í aðferðafræðinni, ann­ars veg­ar eru reglu­leg laun árs­ins tek­in sam­an og um­reiknuð í meðaltal að teknu til­lit til vinnu­tíma, hins veg­ar er reglu­legt tíma­kaup á vinnu­stund og meðal­hækk­un reiknuð mánuð fyr­ir mánuð. Þetta eru þær tvær mæl­ing­ar sem eru til á launa­breyt­ing­ar þessa hóps,“ seg­ir Hrafn­hild­ur.

Hrafn­hild­ur Arn­kels­dótt­ir hag­stofu­stjóri er með töl­fræði hins liðna á hraðbergi, en hún svar­ar ekki fyr­ir ákv­arðanir fjár­málaráðuneyt­is­ins um end­an­lega hækk­un launa borðalagðra emb­ætt­is­manna rík­is­ins. Ljós­mynd/​Aðsend

Bend­ir hún sér­stak­lega á að breyt­ing­in snúi alltaf að ár­inu sem liðið er. Þegar hins veg­ar komi að því að fram­kvæma launa­breyt­ing­ar blasi ann­ar veru­leiki við. „Það hef­ur al­veg gerst hjá okk­ur. Þar get ég tekið sem dæmi vorið 2020 þegar við vor­um á kafi í covid, en þá var verið að horfa á hvað var að ger­ast árið 2019.“

Kjara­samn­ing­ar horfi hins veg­ar fram á við og segi hvernig laun eigi að hækka, en þegar verið sé að tala um æðstu emb­ætt­is­menn seg­ir Hrafn­hild­ur horft til baka og þá skoðað hvernig laun hafi hækkað á ár­inu sem var að líða.

„Nú eru fimm mánuðir síðan því ári lauk, en hug­mynd­in sem til grund­vall­ar ligg­ur er að verið sé að bæta upp ein­hverj­ar breyt­ing­ar sem eru bún­ar að eiga sér stað,“ seg­ir viðmæl­and­inn.

Hvernig fæst þá þessi 5,6 pró­senta tala sem nú hef­ur verið svo mikið í umræðunni?

„Sú tala er árs­hækk­un launa­vísi­tölu fyr­ir þenn­an hóp og er fund­in með því að skoða hvernig janú­ar­hækk­un­in 2024 var frá des­em­ber 2023, hvernig fe­brú­ar var frá janú­ar og svo fram­veg­is. Svo er tekið meðaltal af öll­um tólf hækk­un­um árs­ins og feng­in meðaltals­hækk­un sem eru þessi 5,6 pró­sent,“ svar­ar Hrafn­hild­ur.

Dóm­ar­ar kærðu breyt­ingu

Hún viti hins veg­ar ekk­ert hvað fjár­málaráðuneytið ætl­ar sér. „Ég kem ekk­ert að þeirri ákvörðun, ég reyni bara að mæla eins vel og hægt er. Þetta ferli er ekki búið, en 5,6 pró­sent­in sem verið er að vísa til er sú hækk­un sem all­ir rík­is­starfs­menn fengu í fyrra og ákvörðunin sem fjár­málaráðuneytið, og hugs­an­lega rík­is­stjórn­in, stend­ur frammi fyr­ir er hvort hækka skuli emb­ætt­is­menn um það,“ út­skýr­ir Hrafn­hild­ur af stakri natni.

Blaðamaður, sem kom­inn er á þá skoðun að hag­stofu­stjóri sé al­vit­ur, spyr Hrafn­hildi hvort hún þekki til þess hvernig ákv­arðanir þess­ar hafi fallið um það bil frá því hið um­deilda kjararáð var lagt niður fyr­ir sjö árum.

„Þetta er ein­mitt dá­lítið óljóst núna,“ svar­ar Hrafn­hild­ur, „þessi vísi­tala var lögð til grund­vall­ar fram­kvæmd­inni í nokk­ur ár, svo breytti fjár­málaráðuneytið um fram­kvæmd og fór að miða við breyt­ingu meðallauna. Dóm­ar­ar kærðu þá breyt­ingu og í niður­stöðu Hæsta­rétt­ar kom fram að það væri ekki skýrt hvorn mæli­kv­arðann skyldi miða við. Þannig að þarna er til­tek­in óvissa til staðar,“ seg­ir Hrafn­hild­ur Arn­kels­dótt­ir hag­stofu­stjóri eft­ir að hafa varpað skýru ljósi á kjara­út­reikn­inga æðstu emb­ætt­is­manna ís­lenska rík­is­ins.