„Þetta er Oleks­andr. Hann er ein­stakt til­felli,“ seg­ir hún. Hann bros­ir.

An­ast­asía kynn­ir Oleks­andr, sem fengið hef­ur ígræðslur frá Ástr­al­íu og Svíþjóð. mbl.is/​Eggert Jó­hann­es­son

Frá þrem­ur mis­mun­andi lönd­um

Hún út­skýr­ir að á stof­unni séu notaðir gervilim­ir sem fram­leidd­ir eru í þrem­ur mis­mun­andi ríkj­um; Banda­ríkj­un­um, Svíþjóð og Ástr­al­íu. Tækn­in er mis­jöfn eft­ir upp­runa­land­inu og sömu­leiðis þær leiðir sem fram­leiðend­urn­ir hafa hannað til að festa nýju lim­ina við lík­ama viðkom­andi.

„Þetta er sænska gerðin,“ seg­ir An­ast­asía og bend­ir á vinstra læri Oleks­andrs. Út úr því stend­ur lít­il tít­an­stöng, sem fyr­ir ári var skrúfuð inn í lær­beinið til að festa á gervilim. Fram­an á hinu lær­inu er áströlsk fram­leiðsla sem grædd var í hann fyr­ir ein­ung­is viku.

„Í hon­um koma því sam­an þess­ar tvær gerðir. Og eft­ir nokkra mánuði mun hann geta sagt okk­ur mun­inn.“

Daga­talið sem frægt varð í Úkraínu og vakti mikið um­tal. mbl.is/​Eggert Jó­hann­es­son

Núna skipt­ir ekki máli hvaðan pen­ing­arn­ir koma

Uppi á vegg á gang­in­um, inn­an um mynd­ir af öll­um þeim sem stof­an hef­ur út­skrifað á und­an­förn­um árum – og ein­kenn­is­merki allra her­sveita þeirra manna sem hingað hafa leitað, hang­ir daga­tal.

Á því er mynd af prúðbún­um manni í hjóla­stól. Við hlið hans glæsi­leg kona í gala­kjól.

„Þetta er ein fræg­asta klám­stjarna Úkraínu,“ seg­ir túlk­ur­inn okk­ar, Tetj­ana, og bend­ir á að um­rædd aug­lýs­inga­her­ferð hafi vakið mikla at­hygli inn­an lands­ins.

„Fyr­ir stríðið hefði það sem hún starfar við verið eitt­hvað til að skamm­ast sín fyr­ir. En núna, ef þú ert að hjálpa her­mönn­un­um okk­ar – ef þú ert að hjálpa hern­um að verj­ast, þá skipt­ir það engu máli hvaðan pen­ing­arn­ir þínir koma,“ seg­ir Tetj­ana.

„Það var viðkvæðið víða, eft­ir að þetta kom út, að þarna færi kona sem sýndi meiri mennsku og meiri gjaf­mildi en marg­ir mikl­ir áhrifa- og pen­inga­menn.“

Par deil­ir rúmi á end­ur­hæf­ing­ar­stöðinni. „Mis­tök rík­is­stjórn­ar okk­ar, og raun­ar heims­ins alls, eru að átta sig ekki á því að stríðið hófst fyr­ir löngu,“ seg­ir Vjatseslav. mbl.is/​Eggert Jó­hann­es­son

Kem­ur heim særður og kon­an þín fer frá þér

Her­ferðin hafði líka önn­ur áhrif.

„Fólk sem hef­ur særst, það var minnt á að það get­ur enn tekið þátt í sam­fé­lag­inu, verið viður­kennd­ir sam­fé­lagsþegn­ar, klætt sig upp á og haft gam­an,“ seg­ir Tetj­ana.

An­ast­asía bæt­ir við:

„Það er líka mik­il­vægt fyr­ir okk­ur að sýna að fólk með áverka, fólk með gervilimi – það má enn unna því.“

Hún seg­ir þetta mikið vanda­mál í Úkraínu núna, á fjórða ári varn­ar­stríðsins.

„Þú get­ur rétt ímyndað þér veru­leika særðs her­manns. Þú kem­ur heim særður. Þú veist ekki hvað þú átt að gera. Þú veist ekki hvort þú get­ir fengið nýj­an út­lim eða ekki. Og kon­an þín fer frá þér.

Þess vegna vilj­um við sýna að aflimun er ekki enda­stöð. Það er enn hægt að gera margt ef þú færð gervilim og rétta aðstoð.“

Unnið að end­ur­hæf­ingu særðs her­manns. Mun færri kom­ast hér að en vilja. mbl.is/​Eggert Jó­hann­es­son

Snýst sömu­leiðis um fé­lags­skap­inn

Til viðbót­ar við hefðbundna lík­am­lega end­ur­hæf­ingu er einnig skipu­lagður fjöldi íþrótta og tóm­stunda í hús­inu.

„Þetta snýst líka um fé­lags­skap­inn. Hérna mynd­ast sam­fé­lag þar sem her­menn­irn­ir geta stutt hver við ann­an. Okk­ur er annt um and­lega heilsu, lík­lega jafn­vel meira en þá lík­am­legu,“ seg­ir An­ast­asía.

„Ef þú ert með báða fæt­ur en þú ert ekki í lagi hérna,“ bæt­ir hún við og fær­ir fing­ur­inn upp að gagn­aug­anu, „þá mun þetta ekki virka.“

Ekki eru all­ir svo heppn­ir að fá þá aðstoð sem hér er veitt. Raun­ar kemst aðeins brota­brot þeirra að sem um sækja. Lang­flest­ir eru her­menn sem áður börðust gegn Rúss­um.

Nú heyja þeir aðra bar­áttu.

Ant­on særðist í Bak­hmút eft­ir að hafa gengið í her­inn á fyrsta degi stríðsins. mbl.is/​Eggert Jó­hann­es­son

Sárs­auka­full­ar hreyf­ing­ar

Við höld­um áfram lengra inn á end­ur­hæf­ing­ar­stof­una og göng­um fram á mann á göngu­bretti.

Af þeim út­lim­um sem hann fædd­ist með er hann nú ein­ung­is með vinstri fót. Í stað hinna eru renni­slétt­ir og svart­ir gervilim­ir.

Göngu­brettið er sér­stak­lega smíðað til að létta þyngd lík­am­ans af fót­un­um, um allt að 80-90 pró­sent, og er það aðeins annað tveggja slíkra tækja í Úkraínu.

„Eft­ir að þú gengst und­ir aðgerð og lær­ir að ganga á ný er sárs­auka­fullt að reyna að stýra hreyf­ing­um þínum,“ seg­ir An­ast­asía. Þannig má leyfa lík­am­an­um að laga sig að nýj­um raun­veru­leika.

Ant­on var áður fram­kvæmda­stjóri í fyr­ir­tæki. Hans mark­mið núna er að geta keyrt aft­ur bíl. mbl.is/​Eggert Jó­hann­es­son

Gekk í her­inn á fyrsta degi stríðs

Maður­inn kynn­ir sig sem Ant­on. Hann barðist við Rússa og var að verja borg­ina Bak­hmút gegn árás­um þeirra þegar sprengja hæfði hann árið 2023.

Hve lengi hafðirðu þjónað í hern­um áður en þú særðist?

„Ég ákvað að ganga í her­inn þegar stríðið braust út,“ svar­ar Ant­on. „Þann 22. fe­brú­ar 2022 gekk ég í her­inn,“ bæt­ir hann við, án þess að missa úr skref.

Fram að því var hann fram­kvæmda­stjóri í stóru fyr­ir­tæki. Nú, þrem­ur árum síðar, seg­ist hann aðspurður stefna á að geta keyrt bíl.

„Ég held einnig fræðslufundi með fyrr­ver­andi her­mönn­um, þar sem ég deili með þeim reynslu minni og reyni að hjálpa þeim að finna eitt­hvað já­kvætt í lífi sínu. Ég út­skýri fyr­ir þeim að það sé ástæða til að lifa og ganga inn í framtíðina.“

Hvernig líður þér?

„Vel,“ seg­ir hann, ypp­ir öxl­um lít­il­lega, bros­ir og geng­ur áfram.

Það ger­um við líka og höld­um nú inn í lít­inn sal.

Þjálfa þarf menn­ina svo að þeir þurfi sem minnst á aðstoð annarra að halda. mbl.is/​Eggert Jó­hann­es­son

Ekki síður mik­il­væg fé­lags­miðstöð

„Hér eru stundaðar lyft­ing­ar, jóga og píla­tes,“ út­skýr­ir An­ast­asía. „En það mik­il­væg­asta í þess­um sal er þessi vegg­ur hér.“

Hann læt­ur ekki mikið yfir sér, þessi vegg­ur. Á tvö spjöld eru fest­ir ýms­ir hvers­dags­leg­ir hlut­ir á borð við hurðar­húna, blönd­un­ar­tæki, inn­stung­ur og ljós­rofa.

„Maður hugs­ar sig ekki tvisvar um þegar maður opn­ar dyr eða sting­ur ein­hverju í sam­band. En það er allt annað mál þegar þú ert kom­inn með gervi­hand­legg. Þess vegna, áður en við út­skrif­um menn héðan, þjálf­um við þá hér. Til að þeir geti farið í gegn­um dag­legt líf án aðstoðar.“

Nú ligg­ur leið okk­ar í hjarta miðstöðvar­inn­ar, sem er stórt og opið rými fullt af lík­ams­rækt­ar­tækj­um. En hér eru einnig borð og stól­ar, hljóðfæri og spil. Og alls staðar fólk, ým­ist að þjálfa sig, spjalla eða spila. Hér má rækta bæði lík­ama og sál.

Af­slöpp­un. Stund milli stríða fær hér aðra merk­ingu. mbl.is/​Eggert Jó­hann­es­son

Eng­in landa­mæri

„Her­menn­irn­ir okk­ar verja hér mest­um tíma og við vilj­um gefa þeim mikið pláss. Við vilj­um ekki hafa nein landa­mæri hérna inni. Hérna geta þeir fengið sér sæti, slappað af, borðað, talað sam­an og myndað sterkt og vina­legt sam­fé­lag,“ seg­ir An­ast­asía.

„Þetta er ekki ein­ung­is lík­ams­rækt. Þetta er líka staður þar sem þú verð tíu til fimmtán klukku­stund­um á dag.“

Mis­mun­andi er hvort menn gista einnig í miðstöðinni eða koma þangað á morgn­ana, eft­ir því hversu langt á veg þeir eru komn­ir í end­ur­hæf­ingu.

Stof­an starfar ein­göngu á fram­lög­um einkaaðila. Þó að stjórn­völd sjái um særða her­menn hafa þau ekki bol­magn til að út­vega þeim jafn háþróaða gervilimi og stof­an er fær um. Á móti kem­ur að mjög fáir kom­ast hér að hverju sinni, eins og áður var getið.

„Mun­ur­inn er feiki­leg­ur,“ seg­ir An­ast­asía um ólík úrræði stof­unn­ar og stjórn­valda, og út­skýr­ir að aðeins hér geti særðir her­menn fengið gervilimi skeytta inn í bein og lært að stýra þeim.

Lík­ams­rækt­ar­sal­ur­inn er miklu meira en bara það. Já­kvætt and­rúms­loftið ber það einnig með sér. mbl.is/​Eggert Jó­hann­es­son

Staðráðinn í að snúa aft­ur

Ég gef mig á tal við mann, um fer­tugt á að líta, þar sem hann er að ljúka styrktaræf­ingu með þjálf­ara. Hann er enn með alla út­limi en geng­ur halt­ur. Á hann vant­ar einnig hægra augað.

„Já, auðvitað,“ seg­ir hann glaður í bragði og lifn­ar all­ur við, þegar ég spyr hvort hann megi sjá af nokkr­um mín­út­um fyr­ir viðtal. „Það gleður mig svo mikið að sjá að fólk frá Evr­ópu hef­ur áhuga á því sem á sér stað í Úkraínu og líka því sem gert er hérna.“

Ívan Ljúbisj-Kir­dey heit­ir maður­inn og fljótt verður ljóst að hann hef­ur gengið í gegn­um mikið frá upp­hafi stríðsins og upp­lifað margt, enda verið mynda­tökumaður fyr­ir frétta­stof­una Reu­ters frá því áður en Rúss­ar réðust inn í landið, og hlotið orðu úr hendi for­set­ans Volodimírs Selenskí fyr­ir vel unn­in störf.

„Allt mitt líf hef ég verið mynda­tökumaður og ljós­mynd­ari, fyr­ir dag­blöð, sjón­varps­stöðvar og fréttamiðla,“ seg­ir Ívan.

Bak­hmút, Ilovaísk, Avdív­ka og Pokrovsk eru staðar­heiti sem marg­ir þeir kann­ast við, sem fylgst hafa með tíðind­um af stríðinu. Á öll­um þess­um stöðum og víðar hef­ur Ívan starfað og reynt að leiða mis­kunn­ar­laust inn­rás­ar­stríð Rússa fyr­ir augu um­heims­ins.

Svo fór að stríðið sýndi hon­um sjálf­um enga mis­kunn.

Ívan stefn­ir á að flytja aft­ur frétt­ir af inn­rás­ar­stríði Rússa. Fyrst þarf hann þó að ná bata. mbl.is/​Eggert Jó­hann­es­son

Skot­flaug Rússa hæfði hót­elið

Það var á sjálf­stæðis­degi Úkraínu í fyrra, þann 24. ág­úst, sem Ívan og fimm aðrir á veg­um Reu­ters lögðust til hvílu á hót­eli í Kramatorsk, helstu borg­inni sem enn er á valdi Úkraínu­manna í Do­netsk-héraði. Inn­an við 20 kíló­metr­ar eru þaðan að víg­lín­unni.

Klukk­an 22.35 hæfðu Rúss­ar hót­elið með Isk­and­er-eld­flaug, öfl­ugri skot­flaug sem dríf­ur allt að 500 kíló­metra að skot­marki sínu. Á svip­stundu var það nær jafnað við jörðu.

Einn úr hópn­um lést, 38 ára Breti að nafni Ryan Evans. Heima átti hann eig­in­konu og fjög­ur börn, það yngsta 18 mánaða. Lík hans fannst í rúst­um hót­els­ins eft­ir nítj­án klukku­stunda leit.

Tveir blaðamenn særðust einnig, eins og Reu­ters greindi frá næsta dag, ann­ar þeirra al­var­lega. Það var Ívan. Hann hafði verið í her­berg­inu á móti Evans.

„Við vor­um að flytja frétt­ir af fólk­inu í Kramatorsk. Rúss­ar hæfðu hót­elið þá um kvöldið,“ seg­ir Ívan um þenn­an síðsum­ar­dag.

Öflug skot­flaug Rússa lagði hót­elið í rúst að kvöldi 24. ág­úst í fyrra. Ívan var hepp­inn að kom­ast lífs af. Mynd­in er tek­in að morgni næsta dag, þegar lík fé­laga hans var enn ófundið. AFP/​Genía Sa­vílov

Vart hugað líf

Dag­ana á eft­ir var hon­um vart hugað líf. Síðan er liðið um hálft ár, en aðeins fjór­ir dag­ar frá því hann steig hér fyrst inn fæti. Enn er lang­ur veg­ur að bata.

„Í tvo mánuði lá ég meðvit­und­ar­laus. Svo mundi ég ekki neitt. Ég brotnaði á fæti og særðist á hendi. Ég missti augað og er með brotn­ar tenn­ur. En ég er á lífi og ég ætla að ná mér. Ég ætla að vera sterk­ur og ég ætla að ná mér.

Því það geis­ar stríð í land­inu mínu. Og ég verð að vinna til að sýna fólk­inu í Evr­ópu hvað er í gangi í Úkraínu. Það verður að taka þetta upp og sýna öll­um ríkj­um Evr­ópu og Banda­ríkj­un­um, sér­stak­lega. Sýna her­menn­ina okk­ar og hvernig þeir verj­ast óvin­in­um.“

Það fer ekki á milli mála að Ívan er staðráðinn í að snúa aft­ur til starfa.

„Ég ætla að vinna aft­ur fyr­ir Reu­ters. Eng­inn vafi á því, ég ætla að taka mynda­vél­ina mína og ég ætla að mynda.“

Ívan ræðir við blaðamann og er sýni­lega harðákveðinn í að taka á ný til starfa og mynda af­leiðing­ar inn­rás­ar­stríðs Rússa. mbl.is/​Eggert Jó­hann­es­son

Bjuggu sig und­ir átök í Kænug­arði

Úkraínski millj­arðamær­ing­ur­inn Vjatseslav Sa­poró­sjets er stofn­andi Tytanov. Hann seg­ir mér að á hverj­um degi sæki að jafnaði tíu særðir her­menn um að kom­ast hér að. Ein­ung­is 34 manns geta þó notið meðferðar hverju sinni.

Áður en inn­rás Rússa skall á af full­um þunga safnaði Vjatseslav auðæfum með upp­bygg­ingu versl­un­ar­miðstöðva í Úkraínu og Kasakst­an. Nú fæst hann við ann­ars kon­ar upp­bygg­ingu.

Að morgni 24. fe­brú­ar 2022 vaknaði hann á lækna­stofu í Kænug­arði eft­ir að hafa geng­ist und­ir aðgerð um nótt­ina. Hon­um varð fljótt ljóst að starfs­fólkið væri á för­um. Stríðið væri hafið.

„Ég talaði við eig­and­ann og við ákváðum að koma þarna upp skyndi­hjálp­ar­stöð. Við bjugg­um okk­ur und­ir að bar­ist yrði á göt­um borg­ar­inn­ar,“ seg­ir Vjatseslav.

Lestu meira

„Þær komu eins og flugna­ger“

„Við vor­um hepp­in að það kom ekki til þess. Að herlið okk­ar náði að hrinda árás­inni á Hostomel,“ bæt­ir hann við og vís­ar til orr­ust­unn­ar um flug­völl­inn vest­ur af Kænug­arði, þar sem ör­lög höfuðborg­ar­inn­ar og jafn­vel lands­ins alls voru und­ir.

Fyrstu vik­urn­ar tók Vjatseslav til við að skipu­leggja ferðir með særða burt frá Tsérnihív, Bút­sja og Kramatorsk. Að auki breytti hann land­ar­eign sinni, þar sem finna mátti bíósal, sund­laug og einkaþyrlu hans, í skýli fyr­ir fólk á flótta. Það er mér tjáð í það minnsta, hann nefn­ir það ekki sjálf­ur.

„Fyrst var ég með tvo jeppa. Við fór­um á þeim til Tsérnihív, sem á þeim tíma sætti stöðugum árás­um úr lofti. Þaðan fór­um við marg­ar ferðir með fólk sem hafði særst.“

Stofn­and­inn Vjatseslav Sa­poró­sjets, til vinstri, ásamt her­manni sem missti fót­legg í stríðinu. Hann er ómyrk­ur í máli um Rússa. mbl.is/​Eggert Jó­hann­es­son

Gleym­ir aldrei sjúkra­hús­inu

Það var í Tsérnihív, borg sem ligg­ur norður af Kænug­arði og nær landa­mær­um Rúss­lands og Hvíta-Rúss­lands, sem hann fyrst sá fólk sem misst hafði út­limi. Fyr­ir stríðið bjuggu þar litlu fleiri en á Stór-Reykja­vík­ur­svæðinu.

„Ég mun aldrei gleyma því hvernig sjúkra­húsið leit út,“ seg­ir hann um spít­ala borg­ar­inn­ar.

„Ekk­ert raf­magn. Ekk­ert renn­andi vatn. Raf­stöð sem dugði aðeins fyr­ir skurðstof­una. Skál­ar hálf­full­ar af blóði. Þetta sjúkra­hús þurfti að taka á móti 150 særðum á dag. Það gafst ekki einu sinni tími á milli aðgerða til að fjar­lægja af­skorna út­limi af skurðstof­unni. Þetta var færi­band.“

Rúss­arn­ir eirðu held­ur engu.

„Fólk sem kom sam­an til að sækja sér vatn eða mannúðaraðstoð…“ seg­ir hann og ger­ir hlé á máli sínu. „Við höfðum eng­ar loft­varn­ir. Rúss­arn­ir flugu bara yfir, sáu fólk komið sam­an, og vörpuðu sprengj­um á það.“

Lestu meira

Fólkið sem drep­ur Úkraínu­menn

Einn herflugmaður Rússa var skot­inn niður en hélt lífi.

„Við náðum hon­um. Ég talaði við hann og ég spurði: Af hverju varp­arðu sprengj­um á fólk sem er sam­an­komið til að nálg­ast vatn eða nauðsynj­ar? Af hverju ger­irðu þetta?“ seg­ir Vjatseslav.

„Ég leit í aug­un á hon­um og ég sá ekki vott af mennsku.“

Varð vitni að al­ræmdri árás

Hann held­ur áfram að lýsa þess­um fyrstu vik­um stríðsins:

„Veg­ur­inn til Tsérnihív var ekki fær þar sem Rúss­ar höfðu her­tekið hluta af hon­um. Við brugðum því á það ráð að færa fólk í skjól með því að keyra ut­an­veg­ar á jepp­un­um okk­ar.“

Því næst lá leið hans í aust­ur, til fram­línu­borg­ar­inn­ar Kramatorsk í Do­netsk-héraði. Þar varð hann vitni að einni af al­ræmd­ustu árás­um Rússa, þegar þeir skutu á loft tveim­ur eld­flaug­um og höfðu að skot­marki aðallest­ar­stöð borg­ar­inn­ar.

Talið er að nokk­ur þúsund manns hafi verið þar, í von um að geta flúið á brott með næstu lest, þegar flaug­arn­ar skullu á mann­mergðinni.

Alls myrtu Rúss­ar 63 í árás­inni, þar af níu börn. 150 til viðbót­ar særðust, 34 börn þeirra á meðal.

Frá Tsérnihív í byrj­un mars árið 2022, eft­ir enn eina árás Rússa á borg­ina. AFP/​Al­manna­varn­ir Úkraínu

Tutt­ugu stór­ir pok­ar

Inn­an um sund­ur­sprengd­ar ferðatösk­ur, með öllu því dýr­mæt­asta sem úkraínsk­ar fjöl­skyld­ur höfðu náð að pakka sam­an á flótt­an­um, lágu þess­ar sömu fjöl­skyld­ur nú eins og hráviði.

„Það voru tutt­ugu stór­ir pok­ar full­ir af þeim lík­ams­leif­um sem þó var hægt að tína sam­an,“ seg­ir Vjatseslav.

Og þetta vildu Rúss­ar. Hann út­skýr­ir að eld­flaug­in hafi haft að geyma fjölda beittra málmblaða.

„Lest­ar­stöðvar­bygg­ing­in varð þess vegna fyr­ir nær engu tjóni. En all­ir þeir sem voru þarna úti, að bíða eft­ir lest­inni… einn átján ára pilt­ur lifði ein­ung­is af vegna þess að það vildi svo til að lík­am­ar annarra í fjöl­skyld­unni skýldu hon­um.“

Í apríl sama ár ákvað hann að fjár­magna ferð einn­ar stúlku frá Tsérnihív til Þýska­lands, til að gang­ast und­ir aðgerð þar og fá gervilim, og komst um leið að því að ferlið er flókið og jafn­an lífs­hættu­legt.

„Þá byrjaði ég að beina at­hygli minni að gervilim­um.“

Úkraínsk­ir her­menn at­huga hvort lífs­mark sé með fólki eft­ir árás Rússa á lest­ar­stöðina í Kramatorsk í apríl 2022. AFP/​Anatólí Stepanov

Tvö þúsund manns á biðlista

Hann upp­lýs­ir að í Úkraínu séu átta­tíu þúsund manns sem misst hafi út­lim í stríðinu. Af þeim eru um átta þúsund sem falla und­ir sér­svið miðstöðvar­inn­ar, en þriðjung­ur þeirra fær aðstoð er­lend­is.

„Á síðasta ári út­skrifuðum við um hundrað manns með nýj­an gervilim. Þrjú hundruð til viðbót­ar voru út­skrifaðir úr end­ur­hæf­ingu,“ seg­ir Vjatseslav. Tvö þúsund manns eru samt sem áður á biðlista eft­ir aðgerð hjá Tytanov. Hroll­vekj­andi töl­fræði og fer síst skán­andi:

„Hver mánuður af stríðinu leiðir af sér um þúsund manns sem þurfa á gervilim að halda. All­ar stof­urn­ar í Úkraínu sam­an­lagt anna aðeins fimm hundruð.“

En hvað er það sem veld­ur þessu helst? Eru það ein­hverj­ar ákveðnar sprengj­ur eða skot­færi sem eiga mestu sök­ina?

Raun­in er yf­ir­leitt sú að þegar hermaður sær­ist er brugðist við með því að hefta blóðflæði í viðkom­andi út­lim svo að hon­um blæði ekki út. En eft­ir því sem meiri taf­ir verða á að koma hon­um und­ir lækn­is­hend­ur, þeim mun ofar þarf að skera út­lim­inn af til að forðast drep í lík­am­an­um.

„Jafn­vel þó að hermaður sær­ist aðeins á öxl, og ekki endi­lega svo al­var­lega, þá þarf að stöðva blóðflæðið. Svo bíður hann fram á kvöld eft­ir brott­flutn­ingi og er þá þar með bú­inn að missa hand­legg­inn.“

Hann seg­ir að rekja megi um sjö­tíu pró­sent aflim­ana til þessa. Um þrjá­tíu pró­sent séu svo vegna sprengna.

Hugað að heilsu her­manns. Lang­flest­ir sem njóta end­ur­hæf­ing­ar í miðstöðinni börðust áður gegn inn­rás Rússa. mbl.is/​Eggert Jó­hann­es­son

Stríðið um Úkraínu hef­ur breyst

„Það eru eng­ar regl­ur í stríði. Stund­um þurfa menn að bíða í hálf­an eða heil­an sól­ar­hring eft­ir að verða flutt­ir á brott af víg­vell­in­um. Einn hér hjá okk­ur mátti bíða í sex daga,“ seg­ir Vjatseslav.

„Og óvin­ur okk­ar – hann leit­ar uppi bráðaliðið þegar það kem­ur til bjarg­ar. Í Rússlandi borg­ar fólk fyr­ir að fá að veiða her­menn­ina okk­ar.“

Hann grein­ir frá ólíkri reynslu úkraínskra her­manna af her­fylk­ing­um Rússa, og seg­ir stríðið hafa tekið breyt­ing­um.

„Þegar her­inn barðist til varn­ar Bak­hmút, gegn málaliðum Wagners, gáfu þeir einn eða tvo klukku­tíma svo að hægt væri að flytja særða á brott. Svo var skipst á særðum og einnig látn­um her­mönn­um. Hvorki okk­ar menn né þeirra höfðu áhuga á að vera inn­an um særða her­menn óvin­ar­ins eða lík­ams­leif­ar lát­inna.“

Sjúkra­flutn­inga­menn á veg­um sam­taka Vjatseslavs komu að þess­um flutn­ing­um, en þau reka í dag 22 sjúkra­bíla og hafa frá upp­hafi stríðsins flutt fleiri en þrjá­tíu þúsund særða eft­ir árás­ir Rússa.

„En nú eru eng­ar regl­ur leng­ur.“

Her­menn Úkraínu í aust­ur­hluta lands­ins í mars. AFP

Stríðið hófst fyr­ir löngu

Sum­ir segja að inn­rás­in sé ein­ung­is rúss­nesku rík­is­stjórn­inni að kenna, og að ekki sé við al­menn­ing í Rússlandi að sak­ast.

„Já, það er ekki satt,“ svar­ar Vjatseslav.

Lestu meira

„Pútín er orðinn klikkaður“

„Stríðið hófst fyr­ir löngu síðan. Árið 2014. Ég hef rætt við rúss­neska her­menn sem við tók­um til fanga. Þau sam­töl hafa komið mér í skiln­ing um að þessi þjóð upp­vakn­inga hef­ur verið búin und­ir það að ráðast á okk­ur und­an­far­in tutt­ugu eða þrjá­tíu ár.

Mis­tök rík­is­stjórn­ar­inn­ar okk­ar, og raun­ar heims­ins alls, eru að átta sig ekki á því að stríðið hófst fyr­ir löngu.“

Hann seg­ist hafa áttað sig á því af hverju Rúss­um er svo í mun að koma Úkraínu und­ir hæl sinn.

„Úkraína er fal­legt land. Jarðveg­ur­inn er frjó­sam­ur og mik­ill. Það eru verðmæt jarðefni. Kon­urn­ar eru fríðar. Menn­irn­ir eru harðdug­leg­ir. Þetta er eitt­hvað sem er ekki á hverju strái í Rússlandi, fyr­ir utan kannski jarðefn­in,“ seg­ir Vjatseslav.

„Rúss­ar, upp til hópa, þeir vilja ekki vinna. Það sem þeir vilja því helst kom­ast yfir með stríðinu eru auðlind­irn­ar okk­ar og fólkið okk­ar. Þeir vilja að menn­irn­ir okk­ar vinni fyr­ir þá og að kon­urn­ar okk­ar ali þeim nýja Rússa.“

Frá Kænug­arði. Ekk­ert lát er á árás­um Rússa og Vjatseslav spyr sig af hverju ekki var samið árið 2023. mbl.is/​Eggert Jó­hann­es­son

Ómögu­legt að sigra Rúss­land

Hvernig met­urðu lík­urn­ar á því að friður ná­ist við Rússa, eða vopna­hlé ein­hvers kon­ar?

„Kannski er ég að segja nokkuð hræðilegt, en ég segi það samt: Við get­um ekki sigrað í þessu stríði við Rússa. Þeir eru of marg­ir. Auðlind­ir þeirra eru of mikl­ar. Þeir hafa búið sig und­ir þetta stríð í þrjá­tíu ár.“

Hann bend­ir á að Úkraínu­menn hafi nú þegar drepið um þrjú hundruð þúsund rúss­neska her­menn á víg­vell­in­um.

„En á hverju ári deyja nærri tvær millj­ón­ir manna í Rússlandi. Þrjú hundruð þúsund – það er ekki neitt.“

Vjatseslav rifjar upp vopna­hlésviðræðurn­ar sem haldn­ar voru í Ist­an­búl skömmu eft­ir að inn­rás­in hófst, eða í mars 2022.

„Pútín brosti og sagði: „Þið skiljið ekki. Það er ómögu­legt að sigra Rúss­land.“ Þetta er raun­veru­leik­inn. Til að vinna Rússa þarf all­ur heim­ur­inn að berj­ast gegn þeim. Og fyrst þarf að jarða efna­hag þeirra. Þú vinn­ur ekki stríðið með eld­flaug­um og byssu­kúl­um. Síðustu þrjú ár standa því til sönn­un­ar.“

Enn geti rúss­nesk­ir olíg­ark­ar átt sæl­legt líf í lönd­um Evr­ópu.

„Það hef­ur ekki breyst.“

Úkraínu­menn voru bjart­sýn­ir

Ef til vopna­hlés kem­ur, mun það end­ast?

Lestu meira

Hafa rænt fleiri en tutt­ugu þúsund börn­um

„Ef það koma hingað vopnaðar sveit­ir annarra ríkja og þær skipta með sér 1.300 kíló­metra langri varn­ar­lín­unni. Ef öll ríki NATO skipta þessu með sér. Ein­göngu þannig get­ur vopna­hlé hald­ist.“

Millj­arðamær­ing­ur­inn horf­ir á stöðuna frá kög­un­ar­hóli þess sem verður dag­lega vitni að hræðileg­um af­leiðing­um stríðsins.

„Við átt­um okk­ur nú þegar á því að það er bor­in von að ná aft­ur úkraínskri stjórn á Don­bas, Krímskag­an­um eða Maríu­pol. Það er ómögu­legt, að minnsta kosti næstu fimm ár, að end­ur­heimta landsvæði í Úkraínu svo nokkru nemi.“

Fjöldi fólks starfar í end­ur­hæf­ing­ar­stöðinni, sem aðeins er rek­in fyr­ir frjáls fram­lög einkaaðila. mbl.is/​Eggert Jó­hann­es­son

Ef þú vilt bjarga lík­am­an­um...

Vjatseslav er doktor í verk­fræði og hef­ur frá upp­hafi stríðsins einnig stýrt fram­kvæmd­um í aust­ur­hluta Úkraínu.

„Ég furða mig enn á því af hverju við höf­um ekki byggt þar upp góð virki úr steypu,“ seg­ir hann.

„Kannski er það vegna þess að við vilj­um ekki horf­ast í augu við að þurfa mögu­lega að hörfa aft­ur að þeirri línu: „Af hverju ætt­um við að leggja virk­is­línu við Pokrovsk ef við ætl­um að sækja þaðan og end­ur­heimta Do­netsk?“

En þetta er eins og með líf þeirra sem hér eru. Ef þú vilt bjarga lík­am­an­um, þá þarftu að skera á. Þú þarft að skera á og sjá frek­ar um landsvæðið sem enn er heilt.“

Hefði neitað fyr­ir tveim­ur árum

Hann kveður Úkraínu­menn hafa verið mjög bjart­sýna árið 2023.

„Ég var það líka. Við hugsuðum sem svo að ef við fengj­um næg vopn þá næðum við að end­ur­heimta aft­ur landið sem við höfðum misst. Ef ein­hver hefði sagt við mig fyr­ir tveim­ur árum að við þyrft­um að semja – ég hefði neitað því. 

En í dag stönd­um við í öðrum spor­um. Nú spyr ég mig: Af hverju sömd­um við ekki árið 2022? Við hefðum getað bjargað þúsund­um, þúsund­um manns­lífa. Og vær­um ef til vill reiðubú­in fyr­ir næstu lotu.“