Innlent | mbl | 20.12.2024 | 17:00

Óvíst hvað veldur virkninni: Þörf á frekari vöktun

Jarðskjálftavirkni hefur reglulega mælst á svæðinu síðan vorið 2021. mbl.is/Árni Sæberg

Ekki er hægt að staðfesta hvað veldur jarðskjálftavirkni í Ljósufjallakerfinu. Helst kemur tvennt til greina, innflekavirkni eða kvikusöfnun á miklu dýpi.

Sumt bendir þó til þess að um kvikusöfnun á miklu dýpi sé að ræða, eins og stuttar jarðskjálftahviður sem hafa mælst undanfarið og dýpi virkninnar.

Þetta kemur fram í tilkynningu frá Veðurstofu Íslands.

Morgunblaðið og mbl.is hafa fjallað ítarlega um jarðhræringar á svæðinu, en þær hafa reglulega mælst á svæðinu síðan vorið 2021.

Frétt af mbl.is

„Það var strax tekið eftir þessu“

Undanfarna mánuði hefur virknin farið vaxandi. Jarðskjálfti af stærð 3,2 mældist nærri Grjótárvatni að kvöldi 18. desember.

Frá því að virknin hófst á svæðinu vorið 2021 er jarðskjálftinn sem mældist 18. desember sá stærsti. Í tilkynningu Veðurstofunnar segir að fyrir 2021 hafi síðast mælst markverð skjálftavirkni þarna árið 1992, en þá mældust tveir skjálftar um 3 að stærð.

Frétt af mbl.is

Stærsti skjálfti frá upphafi mælinga

„Þörf er á frekari greiningu til að meta með vissu hvaða ferli er í gangi við Grjótárvatn og frekari rannsóknir verða gerðar. Núverandi vöktunargögn sýna þó engar vísbendingar um að kvika sé á ferðinni grunnt í jarðskorpunni. Veðurstofa Íslands mun skipuleggja aukna vöktun á svæðinu með jarðskjálfta- og GPS-stöðvum til að skilja og vakta betur þróun virkni á svæðinu. Ef til þess kæmi að kvika myndi færast nær yfirborði er líklegast að auknir fyrirboðar myndu mælast eins og hröð aukning í jarðskjálftavirkni sem myndi færast grynnra og/eða aflögun á yfirborði,“ segir í tilkynningunni.

Aukin vöktun á svæðinu

Að undanförnu hefur Veðurstofan aukið vöktun sína á svæðinu. Í lok september var settur upp jarðskjálftamælir í Hlítardal og í byrjun nóvember var bætt við GPS-stöð á sama stað.

Í tilkynningunni segir að eftir að jarðskjálftamælir hafi verið settur upp nær upptökum jarðskjálftanna hafi fengist betra mat á dýpi þeirra. Flestir jarðskjálftar á svæðinu hafi verið í kringum 15 til 20 kílómetra dýpi.

Frá því að GPS-stöðin hafi verið sett upp hafi ekki mælst aflögun, landris eða sig, á yfirborði þar. Greiningar á gervitunglagögnum frá tímabilinu 2019 til sumarsins 2024 sýni heldur ekki mælanlega aflögun á yfirborði.

Gýs á 400 ára fresti

Grjótárvatn er innan eldstöðvarkerfis Ljósufjalla á Snæfellsnesi. Í tilkynningu Veðurstofunnar er tekið fram að síðasta eldgosið í Ljósufjöllum hafi verið lítið gos sem átti sér stað á 10. öld og myndaði Rauðhálsahraun.

Að meðaltali hafi eldstöðvakerfið gosið á 400 ára fresti frá síðustu 10.000 árum.

„Líklegasta sviðsmyndin, ef kerfið vaknar aftur, er lítið gos (< 0,1 km3), eða lítið sprengigos, með hraunupphleðslu og hraunrennsli. Ef til goss kæmi má búast við að lítið svæði yrði fyrir áhrifum af helstu hættum sem tengjast eldvirkni, en þær eru: hraunrennsli, gasmengun og mjög staðbundið gjóskufall,“ segir í tilkynningunni.

Morgunblaðið ræddi við Pál Einarsson, prófessor emeritus í jarðeðlisfræði við Háskóla Íslands, í ágúst um jarðhræringar í Ljósufjallakerfinu.