Innlent | mbl | 30.12.2024 | 21:06

Magnús Tumi stillir upp þremur sviðsmyndum

Magnús Tumi segir að þegar umbrotunum lýkur á Sundhnúkagígaröðinni þá gætu liðið um 100 ár þar til aftur gýs á Reykjanesskaga. Samsett mynd/mbl.is/Árni Sæberg

Sannkallað eldgosaár er nú senn á enda, en kvika braut sér leið upp á yfirborðið sex sinnum. Sjaldgæft er að eldgos brjótist svona oft út á einu ári og framtíðin er óljós.

Einn virtasti jarðeðlisfræðingur landsins stillir upp þremur sviðsmyndum fyrir komandi ár.

„Það eru engar líkur á því að við fáum ár eins og við erum búin að fá núna. Að þetta verði nýi veruleikinn næstu áratugina. Það er ekki þannig,“ segir Magnús Tumi Guðmundsson, prófessor í jarðeðlisfræði við Háskóla Íslands, í samtali við mbl.is.

Á grundvelli gagna um gostímabilið 780-1240 á Reykjanesskaga stillir Magnús upp þremur sviðsmyndum um virknina á Sundhnúkagígaröðinni.

Frétt af mbl.is

Forsíða Morgunblaðsins: Svartur dagur

Vægasta sviðsmyndin að detta úr leik

Vægasta sviðsmyndin er sú að það komi upp 0,4 rúmkílómetrar af hrauni á yfirborðið.

„Við erum eiginlega alveg komin þangað,“ segir Magnús og tekur fram að vægasta sviðsmyndin gæti verið að detta út.

En ef hún yrði að veruleika þá væri virknitímabilinu að ljúka í bili, sem er þó ólíklegt þar sem kvikusöfnun heldur áfram.

Í janúar urðu nokkur hús í Grindavík hrauni að bráð. mbl.is/Árni Sæberg

Virknitímabilinu gæti lokið á nýju ári

Meðalsviðsmyndin gerir ráð fyrir að upp komi 0,5-0,55 rúmkílómetrar af kviku og það gæti þýtt mögulega tvö til þrjú gos í viðbót.

Það gæti klárast síðla árs 2025, en það gæti einnig hægt á sér og orðið lengra á milli gosa.

Stærsta sviðsmynd gerir ráð fyrir um 0,75 rúmkílómetrum af kviku en það þýðir að áfram verður jafn mikill kraftur á Sundhnúkagígaröðinni og á þessu ári til næstu tveggja til þriggja ára.

„En það er ekki líklegasta sviðsmyndin. Ég myndi segja að meðalsviðsmyndin sé líklegri,“ segir Magnús.

Frétt af mbl.is

Forsíða Morgunblaðsins: Innviðir undir hraun

Mjög ólíklegt að það verði dyngjugos

Þessar þrjár sviðsmyndir afmarka þó ekki allt það sem getur gerst en það er þó ósennilegt að eitthvað stærra gerist.

„Það er engin fullvissa fyrir því hvernig þetta nákvæmlega mun hegða sér. Það er engin leið að vera eitthvað viss um það en við getum horft til sögunnar og notað hana um hvað sé líklegt,“ segir Magnús.

Sumir hafa velt því fyrir sér hvort það verði dyngjugos en Magnús segir ekkert benda til þess.

„Það hefur ekkert slíkt gerst á þessum hluta Reykjanesskaga í þrettán þúsund ár. Það mynduðust tvær dyngjur í lok ísaldar, Þráinsskjöldur fyrir 14.100 árum og Sandfellshæð fyrir 13.600 árum. En síðan hefur ekkert slíkt gerst á þessum hluta skagans og þetta voru væntanlega viðbrögð við því að jökullinn var að hverfa af landinu. Þannig að sú sviðsmynd er mjög ólíkleg,“ segir Magnús.

Varnargarðarnir verja Bláa lónið og Svartsengisvirkjun. Ljósmynd/Jakob Krisian Vegerfors

Sjaldgæft að það gjósi oftar en einu sinni á ári

Árið 1980 urðu þrjú gos í Kröflu og eitt eldgos í Heklu en það þykir almennt sjaldgæft að það gjósi oftar en einu sinni á sama ári.

Magnús segir að ástæðan fyrir því að eldgos voru svona tíð á árinu hafi verið vegna þess að kvikuhólfin á Sundhnúkagígaröðinni eru lítil og því safnast ekki saman eins mikil kvika hverju sinni.

„Þetta eru mjög litlar geymslur og þess vegna geta þær ekki safnað miklu. Þetta er hins vegar eitthvað sem við vissum ekki nákvæmlega fyrir af því að það eru 800 ár síðan það gaus þarna síðast. Þá voru nú engin mælitæki í gangi,“ segir Magnús.

Er þetta ólíkt stórum eldstöðvum eins og Heklu, Kötlu, Grímsvötnum, Bárðarbungu og Öskju en þar eru kvikuhólfin stærri.

Frétt af mbl.is

Forsíða Morgunblaðsins: Öflugasta eldgosið

Hundrað ár gætu liðið þar til aftur gýs eftir að umbrotum lýkur á Sundhnúkagígaröðinni

Magnús segir gott að líta á síðasta gostímabil á Reykjanesskaga, sem var 780-1240, til þess að reyna skilja nýja tímabilið.

Á þessum um það bil 460 árum voru fjögur virk tímabil. Þær aldir sem eldvirkni gæti skiptst í tímabil, goshrinur/elda, þar sem nokkuð tíð gos verða. Þessi tímabil standa í nokkur ár eða með hléum í áratugi. Tímabilin án gosa stóðu til dæmis í allt að 150 ár.

Reykjanesskaginn er nú vaknaður aftur og væntanlega má gera ráð fyrir nokkrum eldgosum næstu hundruð árin í ákveðnum virknitímabilum. En Magnús segir að það gætu liðið um hundrað ár þar til næsta eldgos kemur eftir að umbrotunum lýkur á Sundhnúkagígaröðinni. Þannig hafi það til dæmis verið 820 – 950 og 1000 – 1150.

„Það er langlíklegast að það gerist þegar þessari eldvirkni lýkur, miðað við söguna, þá er líklegast að það komi jafnvel hundrað ár með engum gosum. Þannig hefur skaginn hegðað sér,“ segir Magnús.

Eldvirkni á Reykjanesskaga fremur væg

Hann segir að eldvirkni á Reykjanesskaga sé fremur væg miðað við stóru eldstöðvarnar.

Nefnir hann að í Holuhraunsgosinu 2014-15 hafi komið upp á sex mánuðum álíka kvikumagn eins og kemur upp á Reykjanesskaga á þremur öldum – þegar gostímabil stendur yfir.