Innlent | Morgunblaðið | 2.5.2025 | 10:45

Boðar hert eftirlit með byggingum

Gallar í þessu húsi í Vogabyggð hafa verið til umræðu en það var byggt 2019. Vegna lekavandamála hefur þurft að klæða húsið að utan. mbl.is/Baldur

Þórunn Sigurðardóttir, framkvæmdastjóri Mannvirkja og sjálfbærni hjá Húsnæðis- og mannvirkjastofnun, HMS, segir að endurskoða þurfi eftirlit með uppbyggingu húsnæðis.

„HMS er með eftirlitið til skoðunar á breiðum grunni því að við sjáum að þetta virkar ekki í núverandi mynd,“ segir Þórunn og rifjar upp forsöguna.

„Það sem gerðist þegar framkvæmd áfangaúttekta var færð til byggingarstjóra fyrir nokkrum árum var að óháð framkvæmdaeftirlit nánast þurrkaðist út. Ef ekkert óháð eftirlit er til staðar þá auðvitað minnkar aðhaldið og áhersla á gróða eykst á kostnað góðra vinnubragða. Eftirlit með hönnunarhluta byggingagerðar er heldur ekki nægt að mínu mati, en það er formlega á hendi byggingarfulltrúa,“ segir Þórunn.

Óeðlileg pressa

Hún segir tímapressu hafa haft sitt að segja.

„Verkeigandinn, sá sem heldur á verkefninu og hyggst selja íbúðir til almennings, velur og stýrir ferðinni gagnvart þeim fagaðilum sem hann ræður til að vinna fyrir sig. Þarna er oft til staðar óeðlileg pressa og of mikil áhersla á hraða og gróða. Verkeigandinn virðist oft vera stikkfrír ef upp koma gallar. Kaupendur íbúðarhússins þurfa þá að fóta sig í flóknu ferli við að sækja rétt sinn, sem er alls ekki tryggt að takist.

Við þurfum að bregðast við þessu. Á framkvæmdatíma þarf að fylgja nákvæmlega fyrirmælum hönnuða byggingarinnar, tryggja að valdar séu réttar byggingarvörur og að allur frágangur sé fullnægjandi. Þá er mikilvægt að skilja á milli ábyrgðar á hönnun og framkvæmdum. Það sé skýrt hver eigi að gera hvað en ekki eins og núna þar sem hver bendir á annan,“ segir Þórunn. Tilgangur eftirlits þurfi meðal annars að vera sá að uppgötva mistök í hönnun eða framkvæmd og lagfæra og koma þannig í veg fyrir tjón og afleiddar skemmdir.

Velja þá síðri lausnir

„Veita þarf aðhald til að menn freistist síður til að velja ódýrari og síðri lausnir. Þá þarf að vera hægt að láta aðila sæta ábyrgð til að koma í veg fyrir að slík mistök endurtaki sig í öðrum mannvirkjum sem viðkomandi fagaðili sinnir í framtíðinni.

Óháð eftirlit er nauðsynlegur þáttur til að draga úr byggingargöllum og auka neytendavernd og besta neytendaverndin er að það séu engir gallar,“ segir Þórunn.

Morgunblaðið hefur að undanförnu fjallað um galla í nýbyggingum. Dæmi um það er Trilluvogur 1 í Vogabyggð í Reykjavík en skráð byggingarár hússins er 2019. Þar er nú verið að klæða fjölbýlishús og sambyggt raðhús að utan vegna lekavandamála.

Af þessu tilefni hafði lesandi blaðsins samband og kvaðst hafa reynslu af sambærilegu máli á árunum 2015-19 vegna fjölbýlishússins í Löngulínu 2 í Sjálandshverfinu í Garðabæ.

„Þar þurfti að rífa alla klæðningu af blokkinni og klæða upp á nýtt fyrir um 460 milljónir króna. Við vorum svo heppin að gallamálið lenti í höndum Arion banka sem eftir dóm Hæstaréttar greiddi okkur um 300 milljónir upp í þetta. Trygging verktakans og byggingarmeistarans var um 15 milljónir fyrir alla blokkina þar sem 48 íbúðir eru,“ sagði maðurinn sem telur breytt fyrirkomulag trygginga geta haft mikið að segja.

Sé 10% af söluverðinu

„Ég tel að lausnin til að kaupendur hafi einhverja tryggingu fyrir göllum sé að setja þau skilyrði fyrir byggingarleyfi að verktakinn hafi tryggingu frá tryggingafélagi fyrir um 10% af áætluðu söluverði, en í fasteignakaupalögum er talið að verulegur galli teljist 10% eða meira.

Ef þessi regla yrði sett myndu fljótlega þurrkast út þeir verktakar sem slík trygging reyndi á þar sem ekkert tryggingafélag vildi tryggja slíka aðila,“ sagði maðurinn sem óskaði engum að þurfa að sækja bætur.