Innlent | mbl | 7.5.2025 | 20:21

„Hann er farinn að upplifa sig vitlausan“

Foreldrarnir lýstu ítrekað áhyggjum sínum við kennara án þess að nokkuð væri að gert. Samsett mynd/Karítas

Drengur á tólfta ári í grunnskóla í Reykjavík, sem greindur er með málþroskaröskun og sértækan lestrarvanda, hefur beðið í ár eftir þjónustu sem hann á rétt á frá talmeinafræðingi. Þar áður tók það þrjú ár fyrir foreldrana að fá það í gegn að drengurinn fengi greiningu á sínum vanda, sem augljóslega var til staðar.

Drengurinn er að ljúka sjötta bekk og er vandinn farinn að hjá honum námi, auk þess að hafa neikvæð áhrif á sjálfsmynd hans.

Móðir hans er mjög ósátt við fyrirkomulag þjónustu talmeinafræðinga, sem er mismunandi eftir því hvort vandi barnsins telst alvarlegur eða ekki.

Börn með alvarlegan vanda bíða lengur

Samkvæmt samkomulagi á milli velferðarráðuneytisins og Sambands íslenskra sveitarfélaga frá árinu 2014 bera sveitarfélögin ábyrgð á talþjálfun barna með minni háttar málþroska- og framburðarfrávik. Ríkið, í gegnum Sjúkratryggingar Íslands, greiðir aftur á móti fyrir þjónustu talmeinafræðinga við börn með alvarlegri frávik.

Hefur þjónustan við fyrri hópinn að einhverju leyti verið veitt inni í leik- og grunnskólum síðastliðin tíu ár í gegnum þjónustumiðstöðvar hverfanna, þar á meðal í þeim grunnskóla sem drengurinn er í.

Sú breyting hefur hins vegar ekki orðið til þess að bæta þjónustu við börn með alvarlegri vanda, nema síður sé. En sá hópur barna virðist þurfa að bíða lengur á biðlistum fyrir vikið.

Drengurinn telst með alvarlegan vanda og þarf á meiri þjónustu halda en sveitarfélögin geta veitt. Hann fær því ekki þjónustu hjá talmeinafræðingi í sínum skóla og þarf að bíða eftir því að komast að hjá talmeinafræðingi á stofu.

Þarf að grípa börn með alvarlegri vanda fyrr

„Þetta er sannarlega ekki að leysa neitt fyrir börn með alvarlegan vanda og þurfa meira á þjónustunni að halda og fyrr. Börn með alvarlegri vanda eru látin bíða á biðlistum á meðan börn með vægari vanda fá þjónustu inni í grunnskólum,“ segir móðir drengsins í samtali við mbl.is, en hún er ekki tilbúin að koma fram undir nafni af virðingu við son sinn.

„Sem foreldri spyr maður sig hvaða forgangsröðun það er og hvers börn með alvarlegri vanda eiga að gjalda. Það blasir við að það er mikilvægara að grípa börn sem glíma við alvarlegri vanda fyrr svo þau fari ekki að þróa með sér frekari námsörðugleika og lakara sjálfsmat og allt sem því fylgir,“ segir móðirin.

„Það virðist vera algjört ófremdarástand ennþá í þessum málaflokki sem varðar talmeinafræðinga því það eru endalausir biðlistar og ekkert mjakast,“ segir hún jafnframt en löng bið hefur verið eftir þjónustu talmeinafræðinga um árabil.

Frétt af mbl.is

Þetta gat „mamman úr Garðabænum“

Tjáðu kennurum ítrekað áhyggjur sínar

Það sem gerir málið enn erfiðara er hvað drengurinn er orðinn gamall, en foreldrarnir hafa nánast frá upphafi skólagöngunnar tjáð kennurum hans áhyggjur sínar af málþroska hans og erfiðleikum í lestri.

„Augljóslega var ég sem móðir barnsins búin að sjá að það var eitthvað frávik í málþroska og fleira. En maður rýkur ekkert strax til að heimta greiningar og próf. Frá því að ég minntist á þetta við kennara og hann komst í greiningarviðtal liðu þrjú ár.“

Hún segist alltaf hafa fengið þau svör að þetta yrði skoðað en ekkert hafi gerst. Það var ekki fyrr en henni var algjörlega nóg boðið og sendi harðorðan póst að hjólin fóru að snúast.

„Það var það sem þurfti og það er mjög áhugavert.“

Farið að há honum mikið í skólanum

Drengurinn fór í gegnum greiningarferli hjá talmeinafræðingi vorið 2024 og var skýrslu skilað með þeim niðurstöðum að hann væri með málþroskaröskun og sértæka lestrarörðugleika.

Þeim var sagt að hafa samband við alla talmeinafræðinga og skrá hann á alla biðlista, sem þau gerðu fyrir ári síðan, en hafa enn ekkert heyrt.

„Hann er orðinn þetta gamall og þetta er farið að há honum mikið í skóla. Hann er farinn að upplifa sig vitlausan og á meðan sitjum við og bíðum og það er enginn sem þjónustar barnið,“ segir móðirin.

„Maður veltir því fyrir sér af hverju þessi börn eru ekki gripin, því það myndi svo sannarlega muna miklu. Líka ef maður hugsar lengra fram í tímann, að þessi börn flosni ekki upp úr námi og fari að þróa með sér laka sjálfsmynd.“

Frétt af mbl.is

40 prósent ná ekki grunnviðmiðinu í 6. bekk

Alltaf undir viðmiði en stuðningur ómarkviss

Hún er líka ósátt við að enginn að þeim kennurum sem drengurinn hefur haft í gegnum tíðina, hafi séð ástæðu til þess að grípa inn í með einhverjum hætti eða óska eftir sérstökum stuðningi fyrir hann í lestri. Sérstaklega í ljósi þess að foreldrarnir hafa ítrekað lýst áhyggjum sínum.

Drengurinn hefur frá því hann byrjaði í skóla alltaf verið undir viðmiði í lestri en samt hafa foreldrarnir þurft að berjast fyrir því að hann fengi einhvern stuðning í skólanum. Sá litli stuðningur sem hann hefur svo fengið hefur verið mjög ómarkviss.

„Hvert einasta ár á meðan börn eru í grunnskóla skiptir svo miklu máli, þau verða alltaf meira og meira eftir á í námi eftir því sem þau verða eldri,“ segir móðirin.

„Það virðist einhvern veginn enginn geta gefið manni einhver svör, manni er sagt að hafa samband við talmeinafræðinga sem er alls ekki auðvelt. Flestir eru bara með þetta í gegnum heimasíður, maður veit ekkert hvað biðin er löng eða neitt.“

Frétt af mbl.is

Kerfið segir nei og börnin látin bíða

Neitað um þjónustu í nærumhverfi

Fjallað hefur verið um langa bið eftir þjónustu talmeinafræðinga hér á mbl.is og neikvæð áhrif þess að þjónustustigið sé mismunandi eftir því hvort ríkið eða sveitarfélögin veiti þjónustuna.

Fyrr á þessu ári var rætt við móður fjögurra ára drengs á einhverfurófi sem talar ekki og þurfti að bíða í tvö og hálft ár eftir þjónustu talmeinafræðings. Vigdís Gunnarsdóttir, móðir drengsins, taldi að hann gæti fengið þjónustuna í leikskólanum, þar sem hann á erfitt með nýja staði, en þegar loks kom að honum kom í ljós að svo var ekki. Hans vandi er það alvarlegur að það er ekki á færi sveitarfélagsins að veita þjónustuna og þarf hann því sækja hana á stofu. Drengurinn hefur því enn ekki fengið þjónustu talmeinafræðings.

Í rammasamningi Sjúkratrygginga Íslands við talmeinafræðinga er þó undanþáguheimild sem segir að í sérstökum tilvikum megi veita þjónustu í nærumhverfi. Vigdís sagði talmeinafræðinga þó geta neitað að verða við þeirri beiðni þar sem greitt væri minna fyrir þá þjónustu og ekki væri gert ráð fyrir ferðakostnaði. Þrjár stofur hafa neitað að verða við beiðni Vigdísar.

Frétt af mbl.is

„Þessi börn þurfa miklu betri þjónustu“

Starfshópur á að vinna á úrbótum

Undirskriftalisti sem hún stóð fyrir vakti athygli fyrr á þessu ári. Þar kallaði hún eftir því að umboðsmaður Alþingis tæki rammasamning talmeinafræðinga og Sjúkratrygginga Íslands (SÍ) til frumkvæðisathugunar.

Rúmlega 6.600 manns skrifuðu undir listann og var hann afhentur forsætisráðherra, heilbrigðisráðherra og mennta- og barnamálaráðherra, auk félags- og húsnæðismálaráðherra.

Forsætisráðuneytið vísaði málinu hins vegar frá á þeim forsendum að það hefði þegar verið tekið til skoðunar innan ráðuneytanna, meðal annars í gegnum starfshóp sem ynni nú að úrbótum á sviðinu.