Innlent | mbl | 10.5.2025 | 17:00

Heimilislæknar gera ekki tilvísanir fyrir börn til sérgreinalækna

Margrét Ólafía Tómasdóttir, formaður félags íslenskra heimilislækna, fór yfir deilu heimilislækna og heilbrigðisyfirvalda með mbl.is, í kjölfar neitunar heimilislæknis á að skrifa ávísun fyrir ungan dreng. Samsett mynd/mbl.is/RAX

Ungur drengur sem slasaðist á hjóli í fyrra og fékk í kjölfarið ör í andliti þarf nú að komast í laseraðgerð til að laga það. Heimilislæknir neitar aftur á móti að skrifa ávísun fyrir drenginn, í þeim tilgangi að þrýsta á heilbrigðisráðherra í deilu heimilislækna og heilbrigðisyfirvalda.

Þetta herma heimildir mbl.is.

Í svari Heilsuveru við beiðni móður drengsins kemur fram að félag íslenskra heimilislækna hafi beint tilmælum til félagsmanna að gera ekki tilvísanir fyrir börn til barna- og sérgreinalækna ef heimilislæknir hefur ekki komið að vandamálinu. Markmiðið sé að þrýsta á heilbrigðisráðherra að fella úr gildi kröfu um tilvísun frá heimilislækni fyrir börn til barna- og sérgreinalækna.

Er móðurinni þá bent á að hægt sé að bóka tíma hjá barna- og sérgreinalæknum án aðkomu heimilislækna. Þó að komugjald verði ekki niðurgreitt „fyrr en heilbrigðisráðuneytið breytir sinni reglugerð“. Þetta hindri drengnum ss. ekki að komast í aðgerðina en ferlið muni líklega kosta fjölskylduna meira.

Margrét Ólafía Tómasdóttir, formaður félags íslenskra heimilislækna, fór yfir deilu heimilislækna og heilbrigðisyfirvalda með mbl.is.

Ungur drengur sem slasaðist á hjóli í fyrra og fékk …

Segir óþarfa pappírsvinnu koma niður á biðtíma til heimilislækna

Um hvað snýst þessi deila?

„Þetta tilvísunarkerfi til barnalækna var sett á einhliða af heilbrigðisyfirvöldum árið 2018. Frá því það var tilkynnt hafa heimilislæknar mótmælt því harðlega. Þetta er einhvers konar tilraun sjúkratrygginga og heilbrigðisráðuneytisins til að stýra flæði einstaklinga um heilbrigðiskerfið og stjórna fjármunum sem fara í sérfræðiþjónustu,“ svarar Margrét.

Segir hún ljóst að heimilislæknar í núverandi mönnunarstöðu geti ekki sinnt óþarfa pappírsvinnu þegar biðlistinn til þeirra er eins langur og hann er. Bætir hún við að það sé fárátt að biðja um tilgangslausan pappír, pappírsins vegna.

„Við viljum að sjálfsögðu veita faglega þjónustu og sinna starfinu sem við höfum mentað okkur í tólf ár til að sinna, að veita heilbrigðisþjónustu. Að skrifa einhvern pappír bara pappírsins vegna, eins og í svona tilfellum – þó þetta sé vissulega óheppilegt tilfelli – þá höfum við talað fyrir tómum eyrum í mörg ár um að við viljum ekki vera að þessu.“

Kemur pappírsvinnan niður á tímanum sem heimilislæknar hafa til að sinna þeim sem þurfa á þjónustunni að halda?

„Já. Það tekur fimm stöðugildi heimilislækna til að fylla út tilvísanir til barnalækna. Það er mjög mikið af óþarfa pappír sem við erum að sinna, sem við erum að reyna að minnka vegna mönnunarskorts.

Þetta samtal hefur gengið mjög hægt í ráðuneytinu og það gerðist ekkert fyrr en við stofnuðum þennan aðgerðahóp félags íslenskra heimilislækna. Hann hefur verið að reyna að koma því í gegn að heimilislæknar þurfi ekki að gera óþarfa pappírsverk sem tengist ekki faglegu mati læknisins heldur er einungis gert til að uppfylla kröfur í kerfinu.“

Í svari Heilsuveru við beiðni móður drengsins kemur fram að …

Þörf sé á faglegum forsendum, ekki bara peningalegum

Hvernig breytingu sjáið þið fyrir ykkur?

„Að það verði engin þörf á þessum tilvísunum, sem það er í rauninni ekki. Það eru bara börn sem þurfa tilvísanir í kerfinu, fullorðnir geta pantað sér tíma hjá sérfræðilæknum úti í bæ án þess að þurfa tilvísun.

Þetta var sett upp af heilbrigðisráðuneytinu og Sjúkratryggingum Íslands sem einhvers konar tilraun til að draga úr kostnaði í heilbrigðiskerfinu.“

Hvernig draga tilvísanir frá heimilislæknum úr kostnaði í kerfinu?

„Hugmyndin, á blaði, er að fólk sé ekki að fara til barnalækna nema það sé nauðsynlegt. Ef heimilislæknirinn getur sinnt málinu geri hann það af því að hann er ódýrasti parturinn af þjónustunni. Þannig myndi fjöldi þeirra sem fara upp á annars stigs þjónustuna, sem er dýrari þjónusta, minnka og þannig yrði sparnaður í kerfinu. Þess vegna var þetta tilvísunarkerfi sett á.

Það er svona kerfi í Norðurlöndunum en það er engin venja fyrir svona kerfi hérna á Íslandi. Það er galið að setja svona kerfi bara á börn, að reyna að búa til einhvern þröskuld í kerfinu þannig að þau geti ekki leitað til sérfræðings eins og fullorðnir geta gert. Það þurfa að vera einhverjar faglegar forsendur að baki, ekki bara peningalegar forsendur.“

Komast börnin þá ekki til sérfræðinga sem þau þurfa á að halda án þessara tilvísana?

„Jú þau komast, en þau borga meira ef þau eru ekki með tilvísun.“

„Þetta var sett upp af heilbrigðisráðuneytinu og Sjúkratryggingum Íslands sem einhvers konar tilraun til að draga úr kostnaði í heilbrigðiskerfinu,“ segir Margrét. Ljósmynd/Colourbox

„Rosalega skrítið“ að heimilislæknir þurfi að „skrifa einhvern pappír“ til að aðgerðin verði

Aðspurð segir Margrét samtal milli þjónustustiga vera annað mál. Heimilislæknir sem sinni barni og sjái þörf á að það hitti sérfræðing í barnalækningum skrifi glaður tilvísun, það sé hluti af samtali á milli þjónustustiga og sé „svolítið annað en pappír pappírsins vegna“.

„Þetta er hluti af öðru stærra, við viljum t.d. líka hætta að skrifa sjúkraþjálfunar tilvísanir. Okkur finnst að fólk ætti að geta valið sjálft hvort það vill fara til sjúkraþjálfara eða ekki,“ segir Margrét. Heimilislæknar skrifi mörg önnur vottorð bara vottorðsins vegna og ekki til að bæta neina þjónustu. Mörg þeirra krefjist jafnvel ekki neinnar læknisfræðilegrar þekkingar.

Tekur hún umræddan dreng og aðgerð hans sem dæmi:

„Ef það liggur alveg ljóst fyrir að það þurfi að gera aðgerð á drengnum þá er rosalega skrítið að heimilislæknirinn þurfi að skrifa einhvern pappír til að það gerist, það er bara eiginlega alveg galið.

Læknirinn færi aldrei að tala í kross við mat sérfræðingsins, það kæmi aldrei til, þannig að einhver tilvísun sem hann skrifar hefur í rauninni ekkert faglegt gildi heldur er bara upp á einhverja stýringu í kerfinu.

Ef þetta er eftir slys þá hefði verið eðlilegt að þeir læknar sem hittu drenginn eftir slysið hefðu gert tilvísunina.“

„Ef það liggur alveg ljóst fyrir að það þurfi að …

Alltaf hætt við að aðgerðir bitni á ákveðnum aðilum

Hvernig svararðu áhyggjum foreldra að verið sé að beita börnum og heilsufarsvanda þeirra í deilu heimilislækna og heilbrigðisyfirvalda?

„Það er alls ekki ætlunin. Það er alltaf þannig að ef maður ætlar að koma einhverju á framfæri þá er hætta á að það geti bitnað á ákveðnum aðilum. Það bitnar líka á fólki að biðtími til heimilislæknis sé langur og ef það er hægt að minnka skriffinnskuna til að við getum minnkað biðtímann þá væri það frábært, þá gætum við sinnt þeim sem þurfa á þjónustunni að halda.

Varðandi akkúrat þetta tilfelli þá neitaði heimilislæknir að skrifa tilvísun af því að hann hefur ekkert komið að málinu, sem þýðir að hann hefur ekkert faglegt að bæta við það sem hefur þegar verið ákveðið annars staðar í kerfinu.

Að sama skapi hefði verið eðlilegt ef móðirin hefði fengið tíma hjá lækninum og rætt málið þar, frekar en að senda skilaboð til einhvers sem þekkir barnið ekki. En það er alltaf leitt ef það kemur upp að aðgerðir sem við erum að gera komi niður á þeim sem þiggja þjónustuna okkar.“

Kosningaloforð að efla heilsugæsluna og heimilislækningar

Aðspurð segir Margrét heimilislækna hafa neitað að skrifa tilvísanir til barnalækna síðan síðasta vor. Þau hafi náð „hálfum sigri“ á meðan Willum Þór Þórsson var heilbrigðisráðherra, þá hafi hluti af tilvísunum verið felldur niður og barnalæknar getað vísað sín á milli.

„Við getum ekki skilið af hverju það er ekki búið að fella þetta niður að fullu. Það er í rauninni búið að lofa okkur því í tvígang, einu sinni á meðan Willum var ennþá og svo aftur eftir að Alma tók við. En svo fréttum við bara ekki neitt, það hreyfist voðalega lítið í nokkru einasta máli er varðar heilsugæsluna, því miður.“

Er fundur á dagskrá?

„Við höfum beðið eftir að fá samþykktan fund síðan í byrjun apríl og höfum ekki ennþá fengið dagsetningu. Félag íslenskra heimilislækna er frekar sorgmætt yfir því vegna þess að það var eitt af kosningaloforðum Samfylkingarinnar að efla heilsugæsluna og heimilislækningar og við getum ekki séð að það sé neitt verið að gera í þeim málum.